Przed świętami Bożego Narodzenia polski sektor związany z odnawialnymi źródłami energii (OZE) obiegły dwie ważne informacje. Po pierwsze, Komisja Europejska (KE) powiadomiła o notyfikacji wybranych instrumentów prawnych tworzących polski system wsparcia OZE. Zbiegło się to w czasie z drugą, istotną dla branży informacją, dotyczącą udziału OZE w sektorze elektroenergetycznym w Polsce.
Informacja KE, zawarta w komunikacie datowanym na 13 grudnia 2017 r., przesądziła o możliwości stosowania niektórych instrumentów prawnych przewidzianych w ustawie o OZE, stanowiących pomoc publiczną.
OZE i pomoc publiczna
Co do zasady, wszelka pomoc przyznawana przez państwo członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi.
Niemniej dany instrument prawny, stanowiący pomoc publiczną, może zostać uznany przez Komisję za zgodny z rynkiem wewnętrznym, w drodze zastosowania tzw. wyłączeń grupowych, zawartych w rozporządzeniu Komisji nr 651/2014, uznającym niektóre rodzaje pomocy publicznej za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), tzw. rozporządzenie GBER, jeżeli wprost odpowiada wskazanym w tym rozporządzeniu warunkom bądź też w drodze indywidualnej notyfikacji oraz zatwierdzenia stworzonego przez dane państwo instrumentu wsparcia, o której mowa w art. 108 ust. 3 TFUE.
Powołany powyżej komunikat Dyrekcji Generalnej ds. Konkurencji wskazuje, że w ramach programu, którego wartość szacuje się na 40 mld zł, wytwórcom energii z OZE zostanie przyznana pomoc państwa za pośrednictwem procedury przetargowej, zgodnej z zasadami konkurencji oraz taryf gwarantowanych dotyczących wybranych kategorii instalacji OZE, stanowiących małe instalacje o mocy zainstalowanej elektrycznej do 500 kW. Natomiast nadal ważą się losy tzw. mechanizmu opustów dla prosumentów oraz systemu błękitnych certyfikatów.
Instrumenty wsparcia OZE
Decyzja notyfikacyjna nie została jeszcze opublikowana, stąd na podstawie przekazanych informacji można jedynie wskazać, że zatwierdzony został instrument aukcji na wytwarzanie energii elektrycznej dla wszystkich instalacji OZE, instrument taryf gwarantowanych (FIT) dla instalacji hydroenergetycznych i biogazowych do 500 kW oraz uproszczony system przyznawania premii dopłacanej do ceny rynkowej energii elektrycznej w drodze instrumentu FIP.
Beneficjenci otrzymają taką premię wyłącznie w przypadku, gdy cena rynkowa energii elektrycznej w nadchodzących latach będzie wynosiła mniej niż cena zgłoszona na aukcji bądź w FIP-ie. Premia jako mechanizm pomocy operacyjnej ma na celu wsparcie instalacji OZE przez skompensowanie nadmiernych kosztów wytwarzanej energii z OZE oraz zapewnienia odpowiedniego zwrotu z inwestycji, przy jednoczesnym dostosowywaniu produkcji energii do sygnałów pochodzących z rynku. Komisja Europejska ustaliła, że system wsparcia sprzyjać będzie ochronie środowiska poprzez rozwój różnych technologii OZE i pomoże Polsce osiągnąć jej cele wynikające z unijnej polityki w zakresie ochrony środowiska oraz zmian klimatu do 2020 r. Komisja podkreśliła również, że przedstawione instrumenty prawne zwiększą odsetek energii elektrycznej wytwarzanej z OZE w Polsce, przy ograniczonym oraz akceptowalnym zakłóceniem konkurencji spowodowanym udzieleniem pomocy państwa.
Zatwierdzenie nowych instrumentów wsparcia, które mają przyczynić się do rozwoju OZE w Polsce, jest niezwykle ważne w kontekście danych opublikowanych przez Główny Urząd Statystyczny (GUS) w zakresie energii ze źródeł odnawialnych w 2016 r. Udział OZE w sektorze elektroenergetycznym jest – obok ciepłownictwa oraz transportu – jedną z kategorii objętych celem obowiązkowym uregulowanym w dyrektywnie 2009/28/WE, wyznaczonym Polsce na poziomie 15% docelowego udział OZE w energii zużywanej brutto na koniec 2020 r.
Spadek udziału OZE – groźba kar
W świetle danych opublikowanych przez GUS, udział OZE w elektroenergetyce na koniec 2015 r. wynosił 13,43%, natomiast na koniec 2016 r. spadł do poziomu 13,36%. Spadek systematycznie rozwijanego udziału OZE w elektroenergetyce jest ewenementem na przestrzeni lat 2012-2016 i bezpośrednio zagraża możliwości osiągnięcia wskazanego powyżej celu obowiązkowego.
Dane przekazane przez GUS należy również odnieść do indykatywnego celu zadeklarowanego w Krajowym Planie Działań w zakresie udziału OZE w elektroenergetyce, który wyznacza trajektorię realizacji przez Polskę zobowiązań wynikających z przywołanej dyrektywy. W tym zakresie, o ile w 2015 r. Polska przekroczyła zarysowaną ścieżkę udziału OZE w elektroenergetyce na poziomie 13% (wobec 13,43% deklarowanych przez GUS), to już w 2016 r. związanym z załamaniem systemu wsparcia w postaci zielonych certyfikatów oraz przeciągającym się wprowadzeniem aukcji OZE, nasz kraj niebezpiecznie oddalił się od założonej trajektorii, nie tylko nie osiągając założonego celu na poziomie 13,85%, ale także odnotowując spadek w stosunku do lat poprzednich do poziomu 13,36%.
Warto w tym miejscu przypomnieć, że niewypełnienie nałożonego celu w zakresie udziału OZE wiąże się z dotkliwymi karami ze strony KE albo z koniecznością zastosowania transferu statystycznego określonej ilości energii OZE z jednego państwa członkowskiego do drugiego. Zarówno jedno, jak i drugie rozwiązanie skutkować będzie koniecznością poniesienia przez Polskę dodatkowych nakładów finansowych, które mogłyby być przeznaczone na rozwój polskiego sektora OZE.
Ogromna szansa na rozwój OZE
W świetle poczynionych zastrzeżeń wyraźnie widać, że przeciągające się prace legislacyjne w zakresie systemu wsparcia OZE powodują stagnację inwestycyjną oraz negatywnie wpływają na rozwój sektora OZE. Niemniej zatwierdzenie przez Komisję instrumentów wsparcia przybliża branżę do – należy mieć nadzieję, jak najszybszego – przyjęcia projektowanej nowelizacji ustawy o OZE, a w konsekwencji – do pełnego uruchomienia zarówno aukcji OZE, jak i nowych instrumentów FIT i FIP dla wybranych kategorii instalacji OZE. W najbliższych latach deklarowane wolumeny energii dla poszczególnych technologii OZE powinny być na tyle spore, aby pozwalały na powrót na ścieżkę umożliwiającą osiągnięcie 19,13% udziału OZE w elektroenergetyce. W tym kontekście w najbliższych 2-3 latach przed inwestorami zamierzającymi skorzystać z opiewającego na ok. 40 mld zł programu rozwoju OZE w Polsce pojawia się ogromna szansa na realizację przygotowywanych od dawana projektów.
Niemniej niezwykle ważne jest też odpowiednie zaprojektowanie modelu funkcjonowania danej inwestycji tak, aby w jak najlepszym stopniu odpowiadała ona zarówno lokalnym uwarunkowaniom, jak i oczekiwaniom ze strony inwestora.
Śródtytuły od redakcji
