OZE w prawie polskim – czyli ile zmieniło się w ciągu ostatnich 15 lat? Część druga

Cz. 2. – przegląd nowelizacji ustawy o odnawialnych źródłach energii

W pierwszej części artykułu omówiono przepisy prawne związane z odnawialnymi źródłami energii (OZE) obowiązujące zanim tematyka ta doczekała się w prawie polskim dedykowanej jej regulacji rangi ustawowej. W niniejszej części przedstawiono natomiast najważniejsze zmiany ustawy o odnawialnych źródłach energii. Dla przypomnienia warto dodać, że od momentu jej uchwalenia doczekała się ona aż sześciu zmian, które dokonane zostały następującymi ustawami:

• Ustawa z dnia 29 grudnia 2015 roku o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz ustawy – Prawo energetyczne;
• Ustawa z dnia 22 czerwca 2016 roku o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw;
• Ustawa z dnia 20 lipca 2017 roku o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii;
• Ustawa z dnia 7 czerwca 2018 roku o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw;
• Ustawa z dnia 19 lipca 2019 roku o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw;
• Ustawa z dnia 16 lipca 2020 roku o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii.

OZE w prawie polskim – nowelizacja z 29 grudnia 2015 r.

Wejście w życie Ustawy z dnia 29 grudnia 2015 roku o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz ustawy – Prawo energetyczne miało na celu przede wszystkim wprowadzenie zmian w ustawie pierwotnej, polegających na przesunięciu terminu wejścia w życie części regulacji ustawy tak, aby wchodziły one w życie dopiero 1 lipca 2016 r., a nie już w styczniu tego roku. Chodziło tu zwłaszcza o rozdział 4 ustawy, określający mechanizmy i instrumenty wspierające wytwarzanie energii elektrycznej z OZE, biogazu rolniczego oraz ciepła, w instalacjach OZE.

W uzasadnieniu projektu tej nowelizacji można przeczytać m.in., że wprowadzana zmiana ma umożliwić odroczenie na sześć miesięcy wejścia w życie regulacji dotyczących uruchomienia systemu aukcyjnego do zakupu energii elektrycznej z instalacji OZE oraz części regulacji dotyczących mechanizmów wspierających wytwarzanie energii elektrycznej w mikroinstalacjach o łącznej zainstalowanej mocy elektrycznej nie większej niż 10 kW. Celem nowelizacji było natomiast stworzenie możliwości przeprowadzenia dodatkowej oceny skutków regulacji oczekujących na wejście w życie oraz wprowadzenie mechanizmów gwarantujących lepsze wykorzystanie różnych źródeł zapewniających produkcję energii. Za zasadnością zmiany ustawy o OZE przemawiała ponadto konieczność zapewnienia czasu na dokonanie analizy koniecznych regulacji dotyczących zasad lokalizacji i budowy elektrowni wiatrowych.

Na mocy nowelizacji z 29 grudnia 2015 r. do ustawy o OZE dodano art. 188a regulujący kwestię wydawania i umarzania świadectw pochodzenia i uiszczania opłaty zastępczej przez odbiorców przemysłowych, przedsiębiorstwa energetyczne, odbiorców końcowych i domy maklerskie za okres pierwszego półrocza 2016 r., na zasadach analogicznych do obowiązujących w art. 188 ustawy.

Artykuł 2 nowelizacji wprowadził ponadto zmiany w Ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 roku – Prawo energetyczne, polegające na wdrożeniu mechanizmu ograniczenia zakresu podmiotowego wydawanych świadectw pochodzenia odnośnie energii wytwarzanej w instalacjach hydroenergetycznych oraz w instalacjach spalania wielopaliwowego.

Nowelizacja korzystnie ukształtowała także sytuację rynkową wytwórców energii elektrycznej wytwarzanej w mikroinstalacjach poprzez nakaz zakupu takiej energii po cenie równej 100% średniej ceny sprzedaży energii elektrycznej na rynku konkurencyjnym za poprzedni kwartał, w miejsce dotychczasowej ceny w wysokości 80% średniej ceny.

OZE w prawie polskim – nowelizacja z 22 czerwca 2016 r.

Ustawa z dnia 22 czerwca 2016 roku o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw wprowadziła szereg modyfikacji do pierwotnego tekstu ustawy o OZE. Przede wszystkim znacząco poszerzyła ona słownik pojęć ustawowych, wśród których jako najważniejsze należy przytoczyć:

• „biomasa lokalna” – biomasa pochodzącą z upraw energetycznych, a także odpady lub pozostałości z produkcji rolnej oraz przemysłu przetwarzającego jej produkty, zboża inne niż pełnowartościowe, pozyskane w sposób zrównoważony, określony w przepisach wydanych na podstawie art. 119;
• „drewno energetyczne” – surowiec drzewny, który ze względu na cechy jakościowo-wymiarowe i fizyko-chemiczne posiada obniżoną wartość techniczną i użytkową uniemożliwiającą jego przemysłowe wykorzystanie;
• „hybrydowa instalacja odnawialnego źródła energii” – zespół co najmniej dwóch instalacji odnawialnych źródeł energii, wykorzystujących wyłącznie odnawialne źródła energii, różniących się charakterystyką dyspozycyjności wytwarzanej energii i tworzących w wyniku połączenia spójny funkcjonalnie i obszarowo zestaw zapewniający odbiorcy stały dostęp do energii elektrycznej stosownie do wymagań jakościowych określonych w przepisach prawa energetycznego; taki zespół instalacji może być też wspomagany magazynem energii wytworzonej z tego zespołu i wówczas oddawana z niego energia elektryczna jest traktowana jako energia z odnawialnego źródła energii;
• „klaster energii” – cywilnoprawne porozumienie, w skład którego mogą wchodzić osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki naukowe, instytuty badawcze lub jednostki samorządu terytorialnego, dotyczące wytwarzania i równoważenia zapotrzebowania, dystrybucji lub obrotu energią z OZE lub z innych źródeł lub paliw, w ramach sieci dystrybucyjnej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV, na obszarze działania tego klastra nieprzekraczającym granic jednego powiatu, w rozumieniu Ustawy z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym (t.j. DzU z 2016 r. poz. 814) lub pięciu gmin, w rozumieniu Ustawy z dnia 8 marca 1990 roku. o samorządzie gminnym (t.j. DzU z 2016 r. poz. 446); klaster energii reprezentuje koordynator, którym jest powołana w tym celu spółdzielnia, stowarzyszenie, fundacja lub wskazany w porozumieniu cywilnoprawnym dowolny członek klastra energii, zwany dalej „koordynatorem klastra energii”;
• „spółdzielnia energetyczna” – spółdzielnia, w rozumieniu Ustawy z dnia 16 września 1982 roku – Prawo spółdzielcze (t.j. DzU z 2016 r. poz. 21), której przedmiotem działalności jest wytwarzanie: a) energii elektrycznej w instalacjach OZE o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej nie większej niż 10 MW, lub b) biogazu w instalacjach OZE o rocznej wydajności nie większej niż 40 mln m³, lub c) ciepła w instalacjach OZE o łącznej mocy osiągalnej w skojarzeniu nie większej niż 30 MWt – i równoważenie zapotrzebowania, dystrybucji lub obrotu energii elektrycznej, biogazu lub ciepła na potrzeby własne spółdzielni energetycznej i jej członków, przyłączonych do zdefiniowanej obszarowo sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej o napięciu niższym niż 110 kV lub dystrybucyjnej gazowej lub sieci ciepłowniczej, na obszarze gmin wiejskich lub miejsko-wiejskich w rozumieniu przepisów o statystyce publicznej.

Jednakże najważniejszą definicją prawną, wprowadzoną do ustawy o OZE, była definicja „prosumenta”, który – w rozumieniu ustawodawcy – był odbiorcą końcowym dokonującym zakupu energii elektrycznej na podstawie umowy kompleksowej, wytwarzającym energię elektryczną wyłącznie z OZE w mikroinstalacji w celu jej zużycia na potrzeby własne, niezwiązane z wykonywaną działalnością gospodarczą, regulowaną Ustawą z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej.

Ponadto na mocy ustawy nowelizacyjnej wprowadzono art. 38a i 38b, które ukształtowały sytuację prawną klastrów energii oraz spółdzielni energetycznych.

OZE w prawie polskim – nowelizacja z 20 lipca 2017 r.

Ustawa z dnia 20 lipca 2017 roku o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii stanowi bardzo lakoniczny akt prawny, który skupia się na skorygowaniu sposobu obliczania opłaty zastępczej, do czego potrzebne były następujące dane:

• Ozjo – jednostkowa opłata zastępcza wynosząca w danym roku kalendarzowym 125% rocznej ceny średnioważonej praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia innych niż wydanych dla energii elektrycznej z biogazu rolniczego, wytworzonej od dnia wejścia w życie rozdziału 4, publikowana zgodnie z art. 47 ust. 3 pkt 2, jednak nie więcej niż 300,03 zł za 1 MWh,
• Eo – ilość energii elektrycznej, wyrażona w MWh, wynikająca z obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia wydanych dla energii wytworzonej z biogazu rolniczego przed dniem wejścia w życie rozdziału 4 oraz wydanych dla energii wytworzonej z innych niż biogaz rolniczy OZE w danym roku,
• Eu – ilość energii elektrycznej, wyrażona w MWh, wynikająca ze świadectw pochodzenia wydanych dla energii wytworzonej z biogazu rolniczego przed dniem wejścia w życie rozdziału 4 oraz wydanych dla energii wytworzonej z innych niż biogaz rolniczy OZE, które obowiązany podmiot, o którym mowa w art. 52 ust. 2, przedstawił do umorzenia w danym roku,
• Ozjb – jednostkowa opłata zastępcza wynosząca w danym roku kalendarzowym 125% rocznej ceny średnioważonej praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia wydanych dla energii elektrycznej z biogazu rolniczego wytworzonej od dnia wejścia w życie rozdziału 4, publikowana zgodnie z art. 47 ust. 3 pkt 2, jednak nie więcej niż 300,03 zł za 1 MWh,
• Eb – ilość energii elektrycznej, wyrażona w MWh, wynikająca z obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia energii elektrycznej wytworzonej z biogazu rolniczego od dnia wejścia w życie rozdziału 4 oraz świadectw pochodzenia biogazu rolniczego w danym roku,
• Es – ilość energii elektrycznej, wyrażona w MWh, wynikająca ze świadectw pochodzenia wydanych dla energii elektrycznej wytworzonej z biogazu rolniczego od dnia wejścia w życie rozdziału 4 oraz świadectw pochodzenia biogazu rolniczego, które obowiązany podmiot, o którym mowa w art. 52 ust. 2, przedstawił do umorzenia w danym roku.

OZE w prawie polskim – nowelizacja z 7 czerwca 2018 r.

W odróżnieniu od nowelizacji z 2017 r., Ustawa z dnia 7 czerwca 2018 roku o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw jest dość obszerna i ponownie aktualizuje i poszerza słownik ustawowych wyrażeń. Wśród najważniejszych novum wymienić należy następujące:

• „stała cena zakupu” – oznacza cenę energii elektrycznej, po jakiej od wytwórcy, o którym mowa w art. 70a ust. 1, zakupu dokonuje sprzedawca zobowiązany, lub cenę stanowiącą podstawę do wyliczenia ujemnego salda dla wytwórcy, o którym mowa w art. 70a ust. 2 albo w art. 70b ust. 9 pkt 2;
• „toryfikat” – wysoko energetyczne paliwo stałe o wartości opałowej nie mniejszej niż 21 GJ/t, wytworzone w procesie termicznego przetwarzania stałych substancji pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, ulegających biodegradacji i pochodzących z: a) produktów, odpadów i pozostałości z produkcji rolnej i leśnej oraz przemysłu przetwarzającego ich produkty, b) części odpadów innych niż wymienione w lit. a, które ulegają biodegradacji, z wyłączeniem odpadów z instalacji do przetwarzania odpadów oraz odpadów z uzdatniania wody i oczyszczania ścieków, w rozumieniu przepisów o odpadach – przy czym proces ten przebiega w temperaturze pomiędzy 200-320°C w atmosferze beztlenowej lub przy znacznym niedoborze tlenu i przy ciśnieniu bliskim atmosferycznemu, bez użycia katalizatorów oraz substancji obcych.

Ponadto dodano art. 70a, który przewiduje, że wytwórca energii elektrycznej z OZE w małej instalacji lub w mikroinstalacji, posiadającej wyodrębniony zespół urządzeń służących do wyprowadzania mocy wyłącznie z tej instalacji do sieci elektroenergetycznej dystrybucyjnej, będący przedsiębiorstwem energetycznym, wykorzystujący do wytworzenia energii elektrycznej wyłącznie biogaz rolniczy, albo biogaz pozyskany ze składowisk odpadów, albo biogaz pozyskany z oczyszczalni ścieków, albo biogaz inny niż określony powyżej, albo hydroenergię – może dokonać sprzedaży, której przedmiotem będzie niewykorzystana, a wprowadzona do sieci energia elektryczna, po stałej cenie zakupu, sprzedawcy zobowiązanemu albo innemu podmiotowi.

Co istotne, omawiana nowelizacja dokonała także zmiany w definicji prawnej budowli, o której mowa w art. 3 pkt 3 ustawy Prawo budowlane, przez którą od tamtej pory rozumieć należało: każdy obiekt budowlany niebędący budynkiem lub obiektem małej architektury, jak: obiekty liniowe, lotniska, mosty, wiadukty, estakady, tunele, przepusty, sieci techniczne, wolno stojące maszty antenowe, wolno stojące trwale związane z gruntem tablice reklamowe i urządzenia reklamowe, budowle ziemne, obronne (fortyfikacje), ochronne, hydrotechniczne, zbiorniki, wolno stojące instalacje przemysłowe lub urządzenia techniczne, oczyszczalnie ścieków, składowiska odpadów, stacje uzdatniania wody, konstrukcje oporowe, nadziemne i podziemne przejścia dla pieszych, sieci uzbrojenia terenu, budowle sportowe, cmentarze, pomniki, a także części budowlane urządzeń technicznych (kotłów, pieców przemysłowych, elektrowni jądrowych, elektrowni wiatrowych i innych urządzeń) oraz fundamenty pod maszyny i urządzenia, jako odrębne pod względem technicznym części przedmiotów składających się na całość użytkową.

OZE w prawie polskim – nowelizacja z 19 lipca 2019 r.

Ustawa z dnia 19 lipca 2019 roku o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw doprecyzowała, że ilekroć w ustawie o OZE mowa o cenie zakupu energii elektrycznej, stałej cenie zakupu, cenie skorygowanej, cenie wynikającej z oferty lub cenie referencyjnej, należy przez to rozumieć taką cenę niezawierającą kwoty podatku od towarów i usług.

Nowelizacja wdrożyła również tzw. pakiet prosumencki, stanowiący efekt prac Międzyresortowego Zespołu ds. Ułatwień Inwestycji w Prosumenckie OZE, którym kierowała Jadwiga Emilewicz. Ustawa zmieniająca rozszerzyła status prosumenta i tak od czasu jej wejścia w życie będą mogli go otrzymać mali i średni przedsiębiorcy, którzy nie są profesjonalnymi producentami energii (wytwarzanie energii elektrycznej nie jest przeważającym przedmiotem ich działalności gospodarczej). W praktyce oznacza to, że przedsiębiorca prowadzący biznes niezwiązany z energią odnawialną (np. warsztat samochodowy, biuro rachunkowe) będzie mógł mikroinstalację do 50 kW zainstalować na posesji, w której prowadzi działalność gospodarczą. Dzięki temu rozwiązaniu podmiot ten będzie mógł korzystać z wytworzonego przez siebie taniego prądu, a jego nadwyżkę będzie mógł magazynować w sieci, a w czasie, kiedy będzie mu on znów potrzebny, kupować go w bardzo atrakcyjnym systemie opustów. Ponadto ustawa umożliwia tworzenie na obszarach gmin wiejskich i wiejsko-miejskich spółdzielni energetycznych i zawiera elementy promocji takich rozwiązań.

OZE w prawie polskim – nowelizacja z 16 lipca 2020 r.

Dość krótka Ustawa z dnia 16 lipca 2020 roku o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii poświęcona jest drewnu energetycznemu. Nowelizacja doprecyzowała, że od 1 października br. uznaje się za nie: 1) surowiec drzewny niebędący drewnem tartacznym i skrawanym, stanowiącym dłużyce, kłody tartaczne i skrawane oraz niebędący materiałem drzewnym powstałym w wyniku procesu celowego rozdrobnienia tego surowca drzewnego; 2) produkty uboczne będące efektem przetworzenia surowca drzewnego, niezanieczyszczone substancjami niewystępującymi naturalnie w drewnie; 3) odpady, będące efektem przetworzenia surowca drzewnego, niezanieczyszczone substancjami niewystępującymi naturalnie w drewnie, zagospodarowywane zgodnie z hierarchią sposobów postępowania z odpadami.

Nowelizacja jest dość kontrowersyjna i w dużej mierze wynika z trudnej sytuacji związanej z pandemią koronawirusa. W efekcie Lasy Państwowe będą mogły sprzedawać więcej drewna elektrowniom, gdyż – wedle szacunków – w lasach zalega ok. 2 mln m³ drewna nieodebranego przez kontrahentów. Jej zwolennicy wskazują, że niewykorzystane drewno trzeba jakoś wykorzystać, przeciwnicy natomiast upatrują tu okazji do nadmiernej wycinki drzew.

OZE w prawie polskim – co może przynieść najbliższy czas?

Odnawialne źródła energii są na tyle dynamiczną tematyką, że w niedalekiej przyszłości będziemy mogli na pewno spodziewać się kolejnych zmian ustawy im poświęconej. Co może przynieść najbliższy czas? O tym w kolejnej części artykułu.

Artykuł opublikowany w ramach współpracy z ECO LEGAL Kancelarią Adwokatów i Radców Prawnych

fot. na otwarcie sozosfera.pl