Urząd Zamówień Publicznych opublikował na swoich stronach internetowych konspekt pt. „Zielone Zamówienia Publiczne. Kryteria z zakresu infrastruktury wodno-ściekowej”. Pomimo wyraźnego stwierdzenia w jego treści, iż przedstawione zalecenia i metody prowadzenia postępowań nie są dla zamawiającego wiążące, to jednak należy stwierdzić, że zdecydowanie łatwiej będzie mu obronić swoje racje w sytuacji, gdy postępowanie będzie prowadzone na podstawie opublikowanych kryteriów.
Pozostawiając na dalsze artykuły szczegółowe zagadnienia zawarte w tym dokumencie, warto na początku podkreślić, że każde postępowanie związane z infrastrukturą wodno-ściekową musi być poprzedzone rzetelnym i całościowym przygotowaniem projektu.
Etap przygotowań
Każde przedsięwzięcie inwestycyjne w obszarze gospodarki wodno-ściekowej powinno być oparte na przeprowadzonej analizie przepisów wynikających z Ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. DzU z 2014 r. poz. 514) i z Ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. DzU z 2013 r. poz.885).
Niestety, zdecydowana większość zamawiających zapomina o tym aspekcie, a to może się źle skończyć, np. cofnięciem finansowania, szczególnie jeżeli inwestycja jest dotowana środkami Unii Europejskiej. Przykładami takich błędów są chociażby projekt parku wodnego w jednym z polskich miast czy próba organizacji w kraju dużej międzynarodowej, sportowej imprezy. Brak analizy podstawowych kryteriów spowodował w tych przypadkach konieczność zwrotu dofinansowania.
Od czego zatem zacząć? W przypadku projektów infrastrukturalnych najważniejszym aspektem ich realizacji jest kwestia zapewnienia nieruchomości, tj. gruntu pod budowę infrastruktury. Większość inwestorów – z niewiadomych przyczyn – najpierw zleca przygotowanie koncepcji realizacji inwestycji, a dopiero na etapie postępowań przetargowych zabiera się za zapewnienie dostępu do nieruchomości. Tymczasem – zgodnie z ustawą o gospodarce nieruchomościami, w związku z art. 18 ust. 2 pkt 9a Ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. DzU z 2013 r. poz. 594) – „do wyłącznej właściwości rady gminy należy (…) podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy, przekraczających zakres zwykłego zarządu, dotyczących zasad nabywania, zbywania i obciążania nieruchomości oraz ich wydzierżawiania lub wynajmowania na czas oznaczony dłuższy niż 3 lata lub na czas nieoznaczony, o ile ustawy szczególne nie stanowią inaczej; uchwała rady gminy jest wymagana również w przypadku, gdy po umowie zawartej na czas oznaczony do 3 lat strony zawierają kolejne umowy, których przedmiotem jest ta sama nieruchomość; do czasu określenia zasad wójt może dokonywać tych czynności wyłącznie za zgodą rady gminy”.
Jeżeli zatem rada gminy, w formie uchwały, nie udzieliła wójtowi (burmistrzowi lub prezydentowi miasta) ogólnej kompetencji do dysponowania nieruchomościami wchodzącymi w skład gminnego zasobu nieruchomości, to każde zbycie czy obciążenie nieruchomości gminnej wymaga stosownej uchwały rady. Planując więc realizację przedsięwzięcia na terenie danej nieruchomości gminnej, należy najpierw uzyskać uchwałę rady gminy, zezwalającą na wykonanie danego przedsięwzięcia. W innym przypadku może się zdarzyć, że po poniesieniu kosztów związanych z przygotowaniem koncepcji zadania, studium wykonalności i nawet pierwszych przetargów, inwestycja w ogóle nie zostanie zrealizowana, gdyż rada gminy nie zgodzi się na sprzedaż czy też obciążenie nieruchomości gminnej na ten cel. W takiej sytuacji zamawiający, a więc wójt (burmistrz, prezydent miasta) narazi się na zarzut niegospodarności, a co za tym idzie – naruszenia ustawy o finansach publicznych. W sytuacji, gdy projekt był prowadzony ze wsparciem unijnym, może wystąpić również konieczność zwrotu dotacji, skutkująca nawet problemami budżetowymi gminy.
Aby tego uniknąć, rada gminy winna podjąć stosowną uchwałę, którą konkretną nieruchomość przeznaczy pod dane przedsięwzięcie, bądź też uchwałą udzielić wójtowi (burmistrzowi lub prezydentowi miasta) kompetencji w zakresie gospodarowania nieruchomościami wchodzącymi w skład gminnego zasobu. Dopiero takie umocowanie pozwala wszcząć procedurę zmierzającą do realizacji zadań z zakresu infrastruktury wodno-ściekowej.
Jeszcze inna sytuacja dotyczy budowy instalacji, które przebiegają przez wiele nieruchomości. W takim przypadku zasadne jest podjęcie przez radę gminy uchwały o przystąpieniu do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Tylko bowiem plan miejscowy daje inwestorowi pewność, iż prawidłowo określono przebieg inwestycji. Bez miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego konieczne będzie uzyskanie decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego, co zazwyczaj wiąże się z koniecznością prowadzenia długotrwałego postępowania administracyjnego.
Co więcej, może się zdarzyć, że właściciel jednej nieruchomości, przez którą ma przebiegać np. sieć kanalizacyjna, skutecznie obroni się przed koniecznością posadowienia na jego gruncie infrastruktury. To będzie rodziło konieczność zmiany przebiegu całej inwestycji. Dlatego też najlepszym rozwiązaniem jest uchwalenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, dzięki któremu przebieg sieci kanalizacyjnej czy wodociągowej zostanie całościowo i ostatecznie określony.
Zagwarantować lokalizację
Każdy projekt z zakresu rozbudowy infrastruktury wodno-ściekowej jeszcze przed rozpoczęciem wstępnego etapu procedury zmierzającej do udzielenia zamówienia publicznego (etapu doradztwa) powinien mieć zagwarantowaną lokalizację na określonych nieruchomościach. Dopiero wtedy należy wszcząć procedurę zmierzającą do udzielenia zamówienia. W innym przypadku może się okazać niemożliwe zrealizowanie projektu przedsięwzięcia w wariancie, który został wybrany jako najkorzystniejszy spośród wskazanych, w wykonanej uprzednio analizie wielowariantowej.
Dopiero po profesjonalnym przygotowaniu podstaw inwestycji i zabezpieczeniu się przed ewentualnymi niespodziankami związanymi z dostępem do nieruchomości można tak naprawdę myśleć o przystąpieniu do realizacji zasadniczego zadania, czyli budowy infrastruktury wodno-kanalizacyjnej.
Uruchamiając procedurę zmierzającą do udzielenia zamówienia w obszarze gospodarki wodno-ściekowej, warto uwzględnić, dotyczące „zielonych” zamówień publicznych, kryteria zalecane przez Komisje Europejską. O roli, jaką odgrywają przy rzetelnym i pełnym przygotowaniu przetargu, będzie traktował kolejny artykuł niniejszego cyklu.
