Renaturyzacja przywraca naturalny charakter rzek, umożliwia organizmom wodnym swobodne przemieszczanie się i odtwarzanie siedlisk. Jednym z jej elementów jest udrażnianie barier migracyjnych, obejmujące usuwanie lub przebudowę niefunkcjonalnych urządzeń wodnych albo budowę przepławek – tłumaczy Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie (PGW). W ramach drugiej aktualizacji Planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy (II aPGW) na lata 2022-2027 zaplanowano ponad 13 tysięcy działań naprawczych w jednolitych częściach wód powierzchniowych rzecznych, dla poprawy warunków hydromorfologicznych rzek i potoków, w tym zachowania ich ciągłości biologicznej dla swobodnej wędrówki ryb. Sukces ich wdrożenia będzie zależał od zaangażowania i współpracy interesariuszy i podmiotów z całego kraju – podkreśla PGW.
Antropogeniczne przekształcenia morfologii zagrożeniem dla rzek i jezior
Według Europejskiej Agencji Ochrony Środowiska jednym z największych zagrożeń dla rzek i jezior są przekształcenia hydromorfologiczne spowodowane działalnością człowieka. To przede wszystkich zmiany naturalnego koryta rzecznego, dokonana przez regulację oraz tworzenie przeszkód utrudniających organizmom wodnym migrację lub znalezienie schronienia – zaznacza PGW i dodaje, że w Polsce aż 80% jednolitych części wód powierzchniowych rzecznych (JCWPR) jest zagrożonych nieosiągnięciem celów środowiskowych z uwagi na presję hydromorfologiczną. Dlatego też Wody Polskie podkreśliły, że w ramach II aPGW, wraz Ministerstwem Infrastruktury zwróciły szczególną uwagę właśnie na ten problem.
Ponad 13 tysięcy działań pomoże przywrócić naturalny charakter rzek
Plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy to jedne z najważniejszych dokumentów planistycznych w gospodarce wodnej – zaznacza PGW. Jednym z największych wyzwań obecnej aktualizacji planów było wypracowanie rozwiązań na rzecz poprawy stanu hydromorfologicznego rzek i zaplanowanie działań priorytetowych, które miałyby m.in. przywrócić naturalny charakter rzek. Cykl planistyczny na lata 2022-2027 rozpoczęto od identyfikacji presji, wraz z przyporządkowaniem ich do jednolitych części wód, regionów wodnych i obszarów dorzeczy. Efektem prac było powstanie krajowej bazy danych o zmianach hydromorfologicznych – pierwszej takiej w Polsce – zawierającej ponad pół miliona obiektów! Dzięki zgromadzonym informacjom, możliwe stało się zaplanowanie dla wszystkich jednolitych części wód kompleksowych działań naprawczych, przez które osiągniecie, poprawa lub utrzymanie dobrego stanu wód będzie możliwe.
Dla JCWPR zaplanowano do realizacji 18424 działania naprawcze, a ponad 70% z nich służyć ma likwidacji lub ograniczeniu znaczących presji, wpływających na warunki hydromorfologiczne rzek i potoków, w tym na ciągłość biologiczną, dynamikę i warunki przepływu wód oraz na cele obszarów chronionych zależnych od wód – podało PGW. Wody Polskie podkreślił, że konsultacje II aPGW odbiły się szerokim echem, zwłaszcza w kontekście renaturyzacji wód, dzięki czemu rozbudowano zestawy działań naprawczych w zakresie likwidacji presji hydromorfologicznych. Wskazano też dodatkowe działania techniczne mające na celu przywrócenie ciągłości biologicznej rzek, także w zakresie renaturyzacji oraz rozszerzono zakres działań nietechnicznych, których efektem ma być zapewnianie coraz lepszych warunków do życia organizmów wodnych.
Przywrócić naturalny charakter rzek – blisko 1500 działań dla udrażniania barier migracyjnych!
Jak zapewnia PGW, podczas prac planistycznych, eksperci szczegółowo zidentyfikowali konkretne budowle piętrzące, które stanowią presje prowadzące do pogorszenia m.in. warunków migracji ryb i zaproponowali działania z zakresu przywrócenia ich ciągłości. Działania te dotyczą opracowania i realizacji wybranego wariantu udrożnienia danej rzeki, przebudowy budowli poprzecznych w sposób, który zapewnia przywrócenie ciągłości biologicznej oraz kontroli funkcjonowania urządzeń do migracji ryb.
W zakresie zapewnienia ciągłości biologicznej i morfologicznej rzek i potoków wskazano łącznie dla 1/4 JCWPR w skali kraju 1473 działania. Dla 511 JCWPR zaplanowano realizację działań restytucyjnych z uwzględnieniem zachowania funkcji cieku oraz wdrażania programu renaturyzacji dla obszaru priorytetowego wyznaczonego w Krajowym programie renaturyzacji wód powierzchniowych (KPRWP). W II aPGW łącznie działania techniczne służące poprawie warunków hydromorfologicznych, wpisujące się w działania wskazane w KPRWP, przypisano dla 1064 jcwp RW – wylicza PGW.
W II aktualizacji Planów gospodarowania wodami włączono również działania zawarte w Planach Zadań Ochronnych (PZO)/Planach Ochrony (PO) dla obszarów przyrodniczo chronionych, m.in. Natura 2000. Łącznie zaplanowano 7791 działań naprawczych na 1175 JCWPR w skali kraju! Ponadto dla 1023 JCWPR wskazano blisko 2000 działań polegających na rozpoznaniu zasadności realizacji działań naprawczych dla obszarów chronionych. Koncentrują się one m.in. na ograniczaniu negatywnego wpływu obiektów piętrzących na cele środowiskowe, utrzymaniu naturalnego charakteru koryta oraz na realizacji wymogów dla rzek włosienicznikowych, co pokazuje jak szerokie są działania planowane w tym zakresie – podkreślają Wody Polskie.
Przywrócić naturalny charakter rzek – pomoże katalog dobrych praktyk
Dodatkowo w ramach II aPGW zaplanowano m. in. utrzymanie wód zgodnie z „Katalogiem dobrych praktyk prac utrzymaniowych i robót hydrotechnicznych”. Katalog stanowi źródło wiedzy i jednocześnie narzędzie do promowania dobrych praktyk w zakresie zrównoważonego oraz oszczędnego gospodarowania zasobami wodnymi. Oferuje pomoc w wyborze właściwego dla danej rzeki pakietu działań́ utrzymaniowych, dodatkowych i inwestycyjnych. Zrównoważone gospodarowanie wodami to również efekt współpracy pracowników Wód Polskich z różnych pionów i jednostek organizacyjnych, która pozwala zarządzać wodami w sposób zapewniający bezpieczeństwo powodziowe i ochronę środowiska i zasobów wodnych – zapewnia PGW.
Tworzenie korytarzy ekologicznych w dolinach rzek, z jak największą bioróżnorodnością, zapewnianie ciągłości rzek i potoków oraz ochrona, zachowanie i przywracanie naturalnych siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory to działania renaturyzacyjne, które pozwolą odtworzyć potencjał retencyjny oraz przyrodniczy ekosystemów wodnych – podsumowują Wody Polskie.
Na podstawie www.wody.gov.pl
fot. sozosfera.pl (zdjęcie ilustracyjne)
