Europejska Agencja Środowiska (European Environment Agency – EEA) poinformowała, że opublikowała raport pt. „Środowisko Europy 2020 – stan i prognozy”. Jak zaznacza EEA, Europa nie osiągnie swoich celów na 2030 r. bez podjęcia w ciągu najbliższych 10 lat pilnych działań na rzecz rozwiązania problemu niepokojącego tempa utraty różnorodności biologicznej, rosnącego wpływu zmian klimatu oraz nadmiernej konsumpcji zasobów naturalnych. W najnowszym raporcie Agencji stwierdza się, że Europa stoi w obliczu wyzwań środowiskowych o bezprecedensowej skali i stopniu pilności. Raport daje również powody do nadziei. Przyczynkiem do tego, jest wg EEA wzrost świadomości społecznej, co do potrzeby transformacji gospodarki w kierunku zrównoważonego rozwoju w przyszłości, a także z uwagi na innowacje technologiczne, rozwijające się inicjatywy wspólnotowe oraz intensyfikację działań Unii Europejskiej (UE), takich jak „Europejski Zielony Ład”.
„Środowisko Europy 2020 – stan i prognozy” – brak wystarczających postępów
Chociaż europejska polityka w zakresie środowiska i klimatu przyczyniła się do poprawy stanu środowiska w ciągu ostatnich dziesięcioleci, Europa nie czyni jednak wystarczających postępów, a prognozy na nadchodzące dziesięciolecie dotyczące środowiska zawarte w raporcie „Środowisko Europy 2020 — stan i prognozy (SOER 2020)” nie są pozytywne – zaznacza EEA.
Według Agencji, SOER 2020 stanowi najbardziej kompleksową ocenę środowiska, jaką kiedykolwiek przeprowadzono w odniesieniu do Europy. Ocena ta szczegółowo prezentuje wyniki osiągane przez Europę w zakresie spełniania celów polityki na lata 2020 i 2030, a także długoterminowych celów do 2050 r. oraz realizacji ambicji związanych z przejściem na zrównoważony, niskoemisyjny rozwój w przyszłości. W raporcie odnotowano, że w ciągu ostatnich dwudziestu lat Europa poczyniła znaczne postępy w zakresie łagodzenia zmian klimatu i ograniczania emisji gazów cieplarnianych. Widoczne są również oznaki postępu w innych dziedzinach, takich jak przeciwdziałanie zanieczyszczaniu powietrza i wody oraz wprowadzanie nowych strategii politycznych w celu rozwiązania problemu odpadów z tworzyw sztucznych, a także zwiększanie adaptacji do zmian klimatu oraz wzmacnianie gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ) i biogospodarki. Agencja zaznaczyła także, że inicjatywa UE na rzecz zrównoważonego finansowania jest pierwszym tego rodzaju przedsięwzięciem dotyczącym roli sektora finansowego w dążeniu do dokonania niezbędnych zmian w kierunku zrównoważonej przyszłości.
Środowisko Europy – konieczne pilne zwiększenie zakresu zmian i przyspieszenie ich tempa
Mimo wspomnianych istotnych sukcesów, Europa nie zrealizuje swojej wizji zrównoważonego rozwoju w zakresie „dobrego życia z uwzględnieniem ograniczeń naszej planety”, jeśli będzie jedynie kontynuować wspieranie wzrostu gospodarczego i poszukiwać metod zarządzania jego skutkami społecznymi i środowiskowymi. W raporcie wzywa się państwa członkowskie, przywódców i decydentów do wykorzystania szansy i do radykalnego zwiększenia i przyspieszenia działań na rzecz wprowadzenia Europy na drogę do osiągnięcia średnio- i długoterminowych celów polityki ochrony środowiska w ciągu najbliższych dziesięciu lat, aby uniknąć nieodwracalnych zmian i szkód.
Obecny zakres europejskich działań w ramach polityki stanowi niezbędną podstawę do osiągnięcia postępów w przyszłości, ale nie są one wystarczające – podkreśla EEA i dodaje, że Europa musi zrobić wszystko, co w jej mocy, musi też podejść do niektórych wyzwań w inny sposób i przemyśleć swoje inwestycje.
Agencja zwraca też uwagę, że osiągnięcie celów przez Europę będzie wymagało skuteczniejszego wdrażania i lepszej koordynacji obecnych strategii politycznych. Konieczne będzie również podjęcie dodatkowych inicjatyw politycznych w celu osiągnięcia zasadniczych zmian w kluczowych systemach produkcji i konsumpcji, stanowiących obecnie podstawę nowoczesnego stylu życia – żywnościowym, energetycznym i dotyczącym mobilności – które mają znaczący wpływ na środowisko.
Umożliwić przejście na model zrównoważonego rozwoju
W raporcie podkreślono również znaczenie sposobu, w jaki rządy mogą umożliwić przejście na model zrównoważonego rozwoju, a także konieczność zajęcia się pewnymi kwestiami w sposób odmienny od dotychczasowego. Przykładowo, Europa powinna ponownie rozważyć, w jaki sposób wykorzystuje istniejące innowacje i technologie, jak można usprawnić procesy produkcji, wspierać badania i rozwój w zakresie zrównoważonego rozwoju oraz jak można stymulować zmiany wzorców konsumpcji i stylów życia.
Ponadto osiągnięcie powyższych zmian będzie wymagało inwestowania w obszary zapewniające zrównoważoną przyszłość i zaprzestania wykorzystywania funduszy publicznych do dotowania działalności szkodliwych dla środowiska. Europa odniesie ogromne korzyści wynikające z takiej zmiany priorytetów inwestycyjnych z uwagi na możliwości gospodarcze i społeczne, jakie może ona stworzyć. Jednocześnie kluczowe znaczenie będzie miało wysłuchanie publicznych obaw i zapewnienie szerokiego poparcia dla takiej zmiany – społecznie sprawiedliwej transformacji – podkreśla EEA.
„Środowisko Europy 2020 – stan i prognozy” – dodatkowy impuls
– Raport o stanie środowiska jest doskonałą okazją, by zapewnić nam dodatkowy impuls, którego potrzebujemy u progu nowej pięcioletniej kadencji Komisji Europejskiej i podczas przygotowań do przedstawienia „Europejskiego Zielonego Ładu”. W ciągu najbliższych pięciu lat stworzymy rzeczywisty plan transformacji promujący nowe czyste technologie, wspierający obywateli w dostosowaniu się do nowych możliwości zatrudnienia i zmieniających się gałęzi przemysłu oraz zapewniający przejście na bardziej ekologiczne i wydajne systemy mobilności oraz na bardziej zrównoważony system żywnościowy i rolnictwo. Europa i Europejczycy odniosą wiele korzyści, jeśli uda nam się dokonać tych zmian w odpowiedni sposób, a nasza gospodarka i planeta również na tym zyskają. Jest to pilne globalne wyzwanie i jedyna w swoim rodzaju szansa dla Europy – powiedział Frans Timmermans, wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej (KE).
– Środowisko Europy znajduje się u progu nieodwracalnych zmian. Najbliższe dziesięciolecie daje nam pewne niewielkie szanse, by zwiększyć skalę środków służących ochronie przyrody, łagodzeniu skutków zmian klimatu i radykalnemu zmniejszeniu zużycia zasobów naturalnych. Z naszej oceny wynika, że stopniowe zmiany doprowadziły do postępów w niektórych obszarach, ale nie były one wystarczające do osiągnięcia naszych celów długoterminowych. Dysponujemy już wiedzą, technologiami i narzędziami, których potrzebujemy, aby sprawić, by systemy produkcji i konsumpcji w obszarze żywności, mobilności i energii stały się bardziej zrównoważone. Od tego zależy przyszła jakość naszego życia i dobrobyt oraz nasza zdolność do wykorzystania działań podejmowanych przez społeczeństwo w celu wprowadzenia zmian i stworzenia lepszej przyszłości – dodał Hans Bruyninckx, dyrektor wykonawczy EEA.
Środowisko Europy uległo pogorszeniu, a perspektywy są zróżnicowane
Raport wskazuje, że ogólne tendencje dotyczące środowiska przyrodniczego w Europie nie poprawiły się od czasu poprzedniego raportu EEA o stanie środowiska (SOER 2015). W ocenie zauważono, że chociaż nie uda się osiągnąć większości celów na 2020 r., zwłaszcza w odniesieniu do bioróżnorodności, to jednak nadal istnieje szansa na osiągnięcie celów długoterminowych przyjętych na lata 2030 i 2050.
Raport podkreśla, że Europa osiągnęła istotne korzyści w dziedzinie efektywnego gospodarowania zasobami i GOZ. Jednak najnowsze tendencje wskazują na spowolnienie tempa postępów w takich obszarach jak ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, emisji przemysłowych i wytwarzania odpadów. Spowolnienie dotyczy także poprawy efektywności energetycznej i udziału energii ze źródeł odnawialnych. Patrząc w przyszłość można zauważyć, że obecne tempo postępu nie wystarczy do osiągnięcia celów dotyczących klimatu i energii wyznaczonych na lata 2030 i 2050.
Ochrona i zachowanie bioróżnorodności i przyrody – najmniejsze postępy
Ochrona i zachowanie europejskiej różnorodności biologicznej i przyrody pozostaje najpoważniejszym obszarem, w którym postępy są najmniejsze. Spośród 13 szczegółowych celów polityki ustanowionych na 2020 r. w tej dziedzinie istnieje prawdopodobieństwo, że zostaną spełnione tylko dwa: wyznaczenie morskich obszarów chronionych i lądowych obszarów chronionych. Patrząc w przyszłość do roku 2030, jeżeli utrzymają się obecne tendencje, doprowadzą one do dalszego pogarszania się środowiska oraz zanieczyszczenia powietrza, wody i gleby.
Niepokój budzą również zmiany klimatu, wpływ zanieczyszczenia powietrza i zanieczyszczenia hałasem na środowisko i zdrowie ludzi. W Europie narażenie na pył drobny powoduje ok. 400 tys. przedwczesnych zgonów rocznie, problem ten jest szczególnie nasilony w przypadku państw Europy Środkowo-Wschodniej. Narastają również obawy dotyczące niebezpiecznych chemikaliów i związanego z nimi ryzyka. Szanse na zmniejszenie zagrożeń dla zdrowia zwiększyłyby się dzięki lepszej integracji polityki w zakresie ochrony środowiska i zdrowia.
Zrównoważona przyszłość nadal możliwa
Realizacja europejskiej wizji dotyczącej niskoemisyjnego i zrównoważonego rozwoju jest jednak nadal możliwa. W raporcie przedstawiono siedem kluczowych obszarów, w których potrzebne są odważne działania, by Europa mogła znaleźć się na drodze prowadzącej do osiągnięcia celów na lata 2030 i 2050. Obszary te to: zagospodarowanie niewykorzystanego potencjału istniejących strategii politycznych w zakresie ochrony środowiska; przyjęcie zrównoważonego rozwoju jako ram dla tworzenia polityki; prowadzenie międzynarodowych działań w kierunku zrównoważonego rozwoju; propagowanie innowacji w społeczeństwie; zwiększenie inwestycji i ukierunkowanie sektora finansowego na wsparcie zrównoważonych projektów i przedsiębiorstw; zarządzanie ryzykiem oraz zapewnienie społecznie sprawiedliwych transformacji; poszerzanie wiedzy i zdolności jej wykorzystania.
„Środowisko Europy 2020 – stan i prognozy” – szósty tego typu raport
Przy okazji warto zwrócić uwagę, że EEA publikuje raport „Środowisko Europy” co pięć. Opracowanie SOER 2020 jest szóstym tego typu raportem o stanie środowiska opublikowanym przez EEA od 1995 r. Agencja stwierdza, że raport podaje rzetelne, naukowo udowodnione informacje na temat tego, w jaki sposób musimy reagować na ogromne i złożone wyzwania, przed którymi stoimy, takie jak zmiany klimatu, utrata różnorodności biologicznej oraz zanieczyszczenie powietrza i wody. SOER 2020 został przygotowany w ścisłej współpracy z Europejską Siecią Informacji i Obserwacji Środowiska (EIONET). Raport bazuje na rozległej fachowej wiedzy czołowych ekspertów i naukowców w dziedzinie ochrony środowiska z 33 państw członkowskich EEA i sześciu krajów współpracujących.
Na podstawie www.eea.europa.eu
fot. sozosfera.pl
