Usprawnienie wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach oraz przygotowania i realizacji inwestycji, w szczególności liniowych (drogowych, wodnych i przeciwpowodziowych) – to główny cel projektu ustawy o zmianie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz niektórych innych ustaw. Ukazał się on 23 maja br. na stronie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Czy zatem projektowane zmiany przepisów można potraktować jako rewolucję w obszarze postępowań środowiskowych?
Jak wskazano w uzasadnieniu, proponowane zmiany wynikają przede wszystkim z potrzeby usprawnienia procedur inwestycyjnych i zostały w większości zaproponowane w ramach prac Międzyresortowego Zespołu ds. przeglądu uwarunkowań procesów inwestycyjnych w Rzeczypospolitej Polskiej.
Najważniejsze propozycje zmian w obszarze postępowań środowiskowych
Pierwsza z najistotniejszych zmian proponowanych w projekcie zakłada obowiązek przedkładania projektu prognozy oddziaływania na środowisko wraz z wnioskiem o uzgodnienie zakresu i stopnia szczegółowości prognozy. A zatem organ opracowujący projekt prognozy wymagający przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania będzie musiał przedłożyć ten projekt lub informację o przewidywanych rozwiązaniach tego projektu. Jak wskazują autorzy projektu, „w przypadku wystąpienia bezpośrednio z wnioskiem o uzgodnienie zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko, gdy pomijany jest ww. etap odstąpienia od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, obecnie ustawa ooś (ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko – przyp. red.) nie wskazuje dokumentów, na podstawie których organy (m.in. Państwowa Inspekcja Sanitarna) mogą zająć ostateczne stanowisko. W wielu przypadkach na tym etapie nie są nawet przygotowane projekty dokumentów, a przecież prognoza oddziaływania na środowisko ma na celu przedstawienie skutków realizacji prognozowanego dokumentu na środowisko, w tym także na zdrowie ludzi. Brak informacji o projektach lub projekcie dokumentu powoduje, że organy uzgadniające nie mogą w pełni zweryfikować spełniania przesłanek do uzgodnienia zakresu (tj., czy dany dokument wpisuje się w katalog opracowań zawartych w art. 46 ustawy ooś oraz innych dokumentów, o których mowa w art. 47 ust. 1, i co za tym idzie, czy w ogóle wymaga przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko). Problem braku przedkładania projektu dokumentu, czy wręcz jakichkolwiek informacji o treści projektu poza jego tytułem przy obecnym brzmieniu przepisów nie daje podstaw do wyegzekwowania tego obowiązku przez organy uzgadniające, a co za tym idzie wypowiedzenia się na temat negatywnego oddziaływania skutków realizacji dokumentów na zdrowie ludzi”.
Kolejna zmiana przewiduje możliwość pominięcia etapu screeningu dla przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, lokalizowanych na obszarach objętych formami ochrony przyrody, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 3 i 4 Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Jak wspominano w uzasadnieniu, na ww. obszarach bardzo często wprowadzany jest zakaz realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, z zastrzeżeniem, że ich realizacja jest możliwa po przeprowadzeniu oceny oddziaływania na środowisko, która wykaże brak niekorzystnego wpływu na przyrodę i krajobraz parku krajobrazowego albo brak negatywnego wpływu na ochronę przyrody i ochronę krajobrazu obszaru chronionego krajobrazu. W związku z czym, aby możliwa była realizacja przedsięwzięcia, za każdym razem nakładany jest obowiązek przeprowadzenia oceny odziaływania na środowisko, bez względu na to, czy przeprowadzanie oceny jest – w świetle kryteriów, o których mowa w art. 63 ust. 1 ustawy o.o.ś. – merytorycznie uzasadnione.
Powyższe – zdaniem autorów projektu ustawy – generuje niepotrzebne wydłużenie procedury, ponieważ podmiot planujący podjęcie realizacji przedsięwzięcia najpierw musi złożyć kartę informacyjną przedsięwzięcia, na podstawie której organ prowadzący postępowanie, po uprzednim zebraniu opinii organów współdziałających, wydaje postanowienie o konieczności przeprowadzenia oceny. Wprowadzana zmiana pozwoli więc na znaczące skrócenie postępowania w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, przez pominięcie etapu opiniowania przez organy co do potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko i określenia zakresu raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko. Dodatkowo brak obowiązku sporządzania karty informacyjnej przedsięwzięcia ograniczyć ma koszty po stronie inwestorów.
Zgodność planowanej inwestycji z m.p.z.p.
Przewiduje się również wprowadzenie w nowym art. 59a ustawy o.o.ś. dla organu właściwego do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach obowiązku przeprowadzenia na początkowym etapie postępowania analizy zgodności lokalizacji przedsięwzięcia z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (m.p.z.p.), a w przypadku działalności określonej Ustawą z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze (t.j. DzU z 2023 r. poz. 633) innej niż przedsięwzięcia wymagające koncesji, o których mowa w art. 59a ust. 4 pkt 5 projektu, oceny czy planowana działalność nie narusza przeznaczenia nieruchomości, określonego w m.p.z.p.
Zdaniem autorów omawianego projektu, „wprowadzenie tego rozwiązania wynika z potrzeby wyeliminowania wątpliwości interpretacyjnych, które wynikają z praktyki współdziałania organów biorących udział w postępowaniu w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach”. Wątpliwości te dotyczą zasadniczo tego, czy badanie zgodności lokalizacji przedsięwzięcia z postanowieniami m.p.z.p., zgodnie z art. 80 ust. 2 ustawy o.o.ś., powinno następować dopiero na etapie bezpośrednio poprzedzającym wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, czy również na jego początkowym etapie – zaraz po wszczęciu postępowania. W wyniku analizy problematyki związanej z m.p.z.p., konieczne stało się również przesądzenie w projektowanych przepisach, czy w przypadku stwierdzenia niezgodności lokalizacji przedsięwzięcia z postanowieniami tego planu organ prowadzący postępowanie zwolniony jest z obowiązku przeprowadzania postępowania wyjaśniającego w szerszym zakresie, w tym przeprowadzenia postępowania uzgodnieniowego z innymi organami, a także czy organy współdziałające, w tym m.in. regionalna dyrekcja ochrony środowiska, powinny w ogóle odnosić się do kwestii zgodności lokalizacji przedsięwzięcia z ustaleniami m.p.z.p., w ramach opiniowania lub uzgadniania.
Proponowany zapis wskazuje, aby w pierwszej kolejności to organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach był już na początkowym etapie procedury zobligowany do badania zgodności lokalizacji przedsięwzięcia z ustaleniami m.p.z.p. lub ustalenia w zakresie zgodności inwestycji górniczych.
Niezgodność z zapisami m.p.z.p. na tym początkowym etapie procedury uzyskiwania decyzji środowiskowej będzie skutkowała odmową zgody na realizację przedsięwzięcia.
Wyjątkami od powyższej zasady będą objęte następujące inwestycje:
– linie tramwajowe i metro, które są realizowane na podstawie Ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym;
– przedsięwzięcia wymagające koncesji na wydobywanie kopalin ze złóż objętych własnością górniczą, przysługującą Skarbowi Państwa;
– inwestycje w zakresie lotniska użytku publicznego, zgodnie z Ustawą z dnia 12 lutego 2009 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie lotnisk użytku publicznego;
– inwestycje realizowane w interesie bezpieczeństwa i obronności, w rozumieniu Ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny – na terenach zamkniętych, określonych przez Ministra Obrony Narodowej.
Obiekty energetyki jądrowej bez możliwości zwolnienia z postępowań środowiskowych
Projektowany przepis co do obiektów energetyki jądrowej nie przewiduje możliwości odstąpienia przez Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska (GDOŚ) od nałożenia tego obowiązku, nie określa także przypadków, których wystąpienie aktualizuje obowiązek organu w zakresie nałożenia takiego obowiązku (analogicznie jak art. 82 ust. 2 ustawy o.o.ś.). Obowiązek ten będzie zatem nakładany bez względu na to, czy na dzień wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zidentyfikowane zostały jakiekolwiek obszary w zakresie oddziaływań obiektu energetyki jądrowej na środowisko wymagające dodatkowego zbadania na późniejszych etapach procesu inwestycyjnego.
Zmiany w obszarze postępowań środowiskowych – informacje o dziko występujących zwierzętach
Obecnie art. 62a ust. 1 pkt 2 ustawy o.o.ś. wskazuje wyłącznie na obowiązek wskazania informacji na temat pokrycia nieruchomości szatą roślinną. Zgodnie ze stanowiskiem autorów projektu, „im pełniejszy materiał poddawany analizie podczas rozstrzygania co do konieczności przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko dla danej inwestycji, tym większe prawdopodobieństwo, że wspomniana ocena nie będzie konieczna. Propozycja niewątpliwie wpłynie na przyspieszenie prowadzenia postępowań”.
Wzmocnienie roli RDOŚ-u
Zgodnie z ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody w parku krajobrazowym (art. 17 ust. 1 pkt 1) lub na obszarze chronionego krajobrazu (art. 24 ust. 1 pkt 2) może zostać ustanowiony zakaz realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. W takich przypadkach, aby dla przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko móc skorzystać z wyłączenia z tego zakazu (odpowiednio art. 17 ust. 3 lub art. 24 ust. 3 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody) należy w ramach oceny oddziaływania na środowisko wykazać brak niekorzystnego wpływu na przyrodę i krajobraz parku krajobrazowego lub brak negatywnego wpływu na ochronę przyrody i ochronę krajobrazu obszaru chronionego krajobrazu.
Aby zapewnić skuteczność przestrzegania ww. przepisów w postępowaniu w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, RDOŚ, zamiast opinii, będzie wypowiadał się wiążąco dla organu wydającego decyzję, tj. będzie dokonywał uzgodnienia w formie postanowienia – analogicznie jak ma to miejsce w przypadku stwierdzenia obowiązku oceny oddziaływania na środowisko ze względu na oddziaływanie na obszar Natura 2000.
Wariant najkorzystniejszy dla środowiska
Zmiana dotyczy wątpliwości interpretacyjnych związanych zarówno z liczbą rozwiązań alternatywnych, wymaganych do opisania w raporcie o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko, jak i ze sposobem ich różnicowania.
W projektowanym brzmieniu art. 66 ust. 1 pkt 5 ustawy o.o.ś. utrzymano wymóg wskazania wariantu najkorzystniejszego dla środowiska. Wariant ten należy rozumieć jako wzorcowy, jeżeli chodzi o kwestie środowiskowe, tj. jako taki, który być może nie jest tożsamy z wariantem wskazanym do realizacji przez inwestora, ale stanowi również dla organu informację, że to wariant kształtujący stan najbardziej pożądany dla środowiska.
Dotychczasowe rozbieżności w tej materii, wynikające m.in. z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA) z 20 kwietnia 2021 r. (sygn. akt III OSK 376/21), gdzie wskazano, że „Warianty realizacji przedsięwzięcia stanowią jeden z najważniejszych instrumentów prawidłowej oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. Przedstawienie minimum trzech wariantów pozwala na utworzenie siatki porównawczej, na gruncie której organ weryfikuje proponowany wariant, który może być zaakceptowany przez niego. Wariant najkorzystniejszy dla środowiska jest trzecim z wariantów, którego opis powinien zawierać raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko. Ilość wymaganych do przedstawienia w raporcie wariantów realizacji przedsięwzięcia nie zależy zatem od woli i uznania, a także oceny inwestora”.
Projektodawca nie podzielił stanowiska NSA, że racjonalny wariant najkorzystniejszy dla środowiska z mocy prawa nie może być jednocześnie wariantem wybranym do realizacji lub racjonalnym wariantem alternatywnym i wobec powyższego niezbędna jest ingerencja legislacyjna w aktualną treść przepisu i wyeliminowanie wątpliwości interpretacyjnych w tym zakresie.
Zmiany w tym zakresie mają na celu wyeliminowanie wątpliwości interpretacyjnych dotyczących zarówno liczby rozwiązań alternatywnych wymaganych do opisania w raporcie o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko, jak i sposobu ich różnicowania. Z aktualnych przepisów prawa nie wynika obowiązek przedstawiania w raporcie każdorazowo trzech różnych wariantów.
Raport w formie papierowej i elektronicznej
Zgodnie z propozycją zmian, art. 74 ust.2 ustawy o.o.ś. będzie brzmiał: „Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko i kartę informacyjną przedsięwzięcia przedkłada się w formie pisemnej w jednym egzemplarzu dla organu prowadzącego postępowanie oraz na informatycznych nośnikach danych z ich zapisem w formie elektronicznej w liczbie po jednym egzemplarzu dla organu prowadzącego postępowanie oraz każdego organu opiniującego i uzgadniającego”.
Zmiana ma ograniczyć ilość dokumentacji papierowej i przyczynić się do ograniczenia kosztów związanych z jej wytwarzaniem, przekazywaniem i magazynowaniem. Rozwiązanie to jest jednym z etapów planowanej elektronizacji postępowań w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, która, aby mogła zostać w pełni zrealizowana, wymagać będzie wdrożenia odpowiednich narzędzi informatycznych, m.in. służących do przesyłania i udostępniania plików o dużej objętości, oraz przygotowania organów do zapewnienia stronom postępowania i społeczeństwu odpowiedniego dostępu do tej formy dokumentacji.
Wiążąca moc postanowień środowiskowych
Projekt zakłada też wiążącą moc postanowień uzgadniających warunki realizacji przedsięwzięcia podlegającego ocenie oddziaływania na środowisko dla organu wydającego decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach.
W aktualnym stanie prawnym problematyczne jest określenie charakteru uzgodnień wydawanych przez RDOŚ. Organy gminy, wbrew intencji projektodawcy, często nie uwzględniają w treści decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach warunków z postanowień wydanych w trybie art. 77 ustawy o.o.ś.
W związku z powyższym, autorzy projektu zaproponowali wprowadzenie zapisu, z którego wynika, że postanowienia w sprawie uzgodnień, wiążą organ prowadzący postępowanie w sprawie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.
Inwestycje z zakresu energetyki jądrowej oraz przedsięwzięcia im towarzyszące podlegać będą dodatkowym opiniom
Tego typu inwestycje będą podlegały dodatkowym opiniom. Zgodnie z autopoprawką do rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz niektórych innych ustaw (druk nr 3304), wydanie decyzji zasadniczej następować będzie po zasięgnięciu opinii:
– szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego w zakresie wpływu inwestycji na bezpieczeństwo wewnętrzne państwa;
– ministra właściwego ds. środowiska w zakresie wpływu inwestycji na politykę surowcową państwa;
– ministra właściwego ds. aktywów państwowych w zakresie wpływu inwestycji na aktywa państwowe.
Analiza proponowanych zapisów omawianej ustawy przynosi wnioski, iż projektowane przepisy mogą przynieść korzyści w postaci przyśpieszenia procedur administracyjnych związanych z wydawaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Zmiany mogą również ograniczyć koszty tych postępowań leżące po stronie inwestorskiej. Z pewnością korzystnym rozwiązaniem pozostaje wprowadzenie częściowej elektronizacji postępowań środowiskowych, realizowane poprzez przedkładanie kart informacyjnych przedsięwzięcia i raportów wyłącznie w jedynym egzemplarzu papierowym, z zapisem elektronicznym dla opiniujących i uzgadniających.
fot. na otwarcie sozosfera.pl (zdjęcie ilustracyjne)
Artykuł opublikowany w ramach współpracy z LC Consulting
