Stosowane często i powszechnie pojęcie „modernizacja” zostało wykreślone z – Prawa budowlanego artykułem 90 pkt 2a Ustawy z dnia 24 lipca 1998 r. o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji publicznej – w związku z reformą ustrojową państwa (DzU nr 106, poz. 668, z późn. zm.), która weszła w życie 1 stycznia 1999 r. Ustawodawca, dokonując zmian w Prawie budowlanym, związanych z reformą administracyjną państwa, zrezygnował z posługiwania się pojęciem „modernizacja”, wprowadzając równocześnie zmianę definicji remontu. Dziś można zadać pytanie, czy w obliczu zmian w przepisach każda modernizacja oczyszczalni ścieków będzie wymagała decyzji środowiskowej? Popełnianym niekiedy błędem jest przyjęcie stanowiska, iż brak legalnej definicji pojęcia „modernizacja” wskazuje na brak konieczności uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla prac kryjących się pod tym określeniem. Co zatem należy rozumieć pod tym pojęciem?
Pojęcie modernizacji w aktualnym stanie prawnym
W obecnym stanie prawnym w art. 3 pkt 6 ustawy Prawo budowlane podano m.in. definicję „budowy”. Zgodnie z nią pojęcie to obejmuje „wykonywanie obiektu budowlanego w określonym miejscu, a także odbudowę, rozbudowę, nadbudowę obiektu budowlanego”. W kolejnym punkcie tego przepisu zdefiniowano „roboty budowlane” – jako „budowę, a także prace polegające na przebudowie, montażu, remoncie lub rozbiórce obiektu budowlanego”. W pkt. 8 art. 3 określony został „remont”, czyli „wykonywanie w istniejącym obiekcie budowlanym robót budowlanych polegających na odtworzeniu stanu pierwotnego, a niestanowiących bieżącej konserwacji, przy czym dopuszcza się stosowanie wyrobów budowlanych innych niż użyto w stanie pierwotnym”.
Natomiast pkt 7a art. 3 zdefiniował pojęcie „przebudowy”. „Należy przez to rozumieć wykonywanie robót budowlanych, w wyniku których następuje zmiana parametrów użytkowych lub technicznych istniejącego obiektu budowlanego, z wyjątkiem charakterystycznych parametrów, jak: kubatura, powierzchnia zabudowy, wysokość, długość, szerokość bądź liczba kondygnacji; w przypadku dróg są dopuszczalne zmiany charakterystycznych parametrów w zakresie niewymagającym zmiany granic pasa drogowego”.
W ten sposób ustawodawca jednoznacznie zdefiniował i uporządkował zakres pojęciowy występujący w przepisach Prawa budowlanego, w tym również rozwiązał jasno kwestię zakwalifikowania „modernizacji”. Pojęcie to mieści się w zakresie pojęciowym „remontu”, „przebudowy” albo „rozbudowy”. Zatem odpowiednie zakwalifikowanie wykonywanych robót budowlanych ma istotne znaczenie w przypadku rozbudowy lub wykonywania robót budowlanych, dotyczących przebudowy albo remontu (na podstawie odpowiedzi Ministra Środowiska, znak: DZŚ-III.404.71.2017.MW z 19 grudnia 2017 r.).
Co na to przepisy środowiskowe?
W treści Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 2019 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (DzU z 2019 r. poz. 1839) określającego katalog przedsięwzięć, dla których wymagane jest uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, wskazano, że do przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko zalicza się, zgodnie z §2 ust. 1 pkt 40, instalacje do oczyszczania ścieków przewidziane do obsługi liczby mieszkańców większej niż 150 tys. równoważnej liczby mieszkańców (RLM) – w rozumieniu art. 86 ust. 3 pkt 2 Ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne. Z kolei do przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko (dla których ocena oddziaływania na środowisko może być wymagana) zalicza się instalacje do oczyszczania ścieków inne niż wymienione w §2 ust. 1 pkt 40, przewidziane do obsługi liczby mieszkańców nie mniejszej niż 400 (RLM).
Oznacza to, że budowa bądź modernizacja (rozbudowa i przebudowa) instalacji do oczyszczania ścieków, przewidzianych do obsługi poniżej 400 RLM, nie będą się kwalifikowały do przedsięwzięć wymagających decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.
Modernizacja oczyszczalni ścieków a konieczność uzyskania decyzji środowiskowej
Analizując kwestię modernizacji (rozbudowy i przebudowy) oczyszczalni ścieków, należy wziąć również pod uwagę wartość RLM, jaką oczyszczalnia osiągnie po procesie przebudowy czy rozbudowy. Jeśli wartość ta nie ulegnie zmianie, to kwestie wymagania uzyskania decyzji środowiskowej pozostają niewątpliwie jasne.
Występującym jednak niekiedy przypadkiem jest sytuacja, w której rozbudowywana (modernizowana) oczyszczalnia ścieków, niewymagająca dotychczas decyzji środowiskowej (eksploatowana np. dla wartości 350 RLM), zostaje rozbudowana, tak aby mogła przyjąć ścieki pochodzące od dodatkowej liczby osób, których ilość obliczono dla wartości 100 RLM. W takim przypadku trzeba zaznaczyć, że choć rozbudowa dotyczy wyłącznie elementów zwiększających możliwości przepustowe danej oczyszczalni o wskazane wyżej 100 RLM, to z odpowiedzią co do wymogów uzyskania decyzji środowiskowej przychodzi tutaj pkt 2 wskazanego wyżej §3 rozporządzenia z 10 września 2019 r. Czytamy w jego treści, że: „do przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko zalicza się również przedsięwzięcia:
1) polegające na rozbudowie, przebudowie lub montażu realizowanego lub zrealizowanego przedsięwzięcia wymienionego w § 2 ust. 1 i niespełniające kryteriów, o których mowa w § 2 ust. 2 pkt 1;
2) polegające na rozbudowie, przebudowie lub montażu realizowanego lub zrealizowanego przedsięwzięcia wymienionego w ust. 1, z wyłączeniem przypadków, w których ulegająca zmianie lub powstająca w wyniku rozbudowy, przebudowy lub montażu część realizowanego lub zrealizowanego przedsięwzięcia nie osiąga progów określonych w ust. 1, o ile zostały one określone; w przypadku gdy jest to druga lub kolejna rozbudowa, przebudowa lub montaż, sumowaniu podlegają parametry tej rozbudowy, przebudowy lub montażu z poprzednimi rozbudowami, przebudowami lub montażami, o ile nie zostały one objęte decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach;
3) nieosiągające progów określonych w ust. 1, jeżeli po zsumowaniu parametrów charakteryzujących przedsięwzięcie z parametrami planowanego, realizowanego lub zrealizowanego przedsięwzięcia tego samego rodzaju znajdującego się na terenie jednego zakładu lub obiektu osiągną progi określone w ust. 1”.
Orzecznictwo sądowo-administracyjne ugruntowało tutaj stanowisko, że wykładnia §3 ust. 1 wspomnianego rozporządzenia prowadzi do wniosku, że celem ustawodawcy było wskazanie inwestycji, które potencjalnie znacząco mogą oddziaływać na środowisko, co oznacza, że rolą organów powołanych do ochrony środowiska jest ustalenie, w jaki sposób przedsięwzięcie wpłynie na środowisko. Brzmienie §3 ust. 2 pkt. 2 i 3 tego aktu wykonawczego, dotyczącego rozbudowy, przebudowy lub montażu realizowanego lub zrealizowanego przedsięwzięcia, potwierdza zasadność sumowania parametrów danego przedsięwzięcia (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 3 lipca 2018 r. – sygn. akt II OSK 1570/18). W innych wyrokach wielokrotnie potwierdzono, że §3 ust. 2 pkt 3 rozporządzenia ma charakter normy uzupełniającej, pozwalającej na rozstrzygnięcie, czy mamy do czynienia z inwestycją mogącą zawsze znacząco albo potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko jako całość, a pomiędzy tymi normami, nie zachodzi kolizja uzasadniająca stosowanie reguły kolizyjnej lex specialis derogat legi generali (‘prawo o większym stopniu szczegółowości’ – przyp. red.).
Wszystko zależy od rozmiaru inwestycji
Powyższe oznacza, że ewentualny wymóg uzyskania decyzji środowiskowej dla inwestycji, jaką jest modernizacja oczyszczalni ścieków (czyli jej rozbudowa bądź przebudowa) będzie weryfikowany na podstawie sumarycznej, docelowej wartości RLM, jaką dany obiekt będzie w stanie obsłużyć, i w przypadku przekroczenia pułapu wynoszącego 400 RLM – obowiązek uzyskania decyzji środowiskowej będzie obligatoryjny. A instalacja taka, w zależności od docelowej (projektowanej wartości RLM), będzie wymagała decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, poprzedzonej opracowaniem karty informacyjnej przedsięwzięcia i/lub raportu oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko.


Rys. 1 i 2. Ł. Czyleko. Wybór właściwej ścieżki przy decyzji o ubieganiu się o decyzję środowiskową
fot. na otwarcie sozosfera.pl (zdjęcie ilustracyjne)