Zgodnie z art. 188 ust 1 Ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (t.j. DzU z 2020 r. poz. 310), utrzymywanie urządzeń wodnych należy do ich właścicieli i polega na eksploatacji, konserwacji oraz remontach – w celu zachowania ich funkcji. A co w sytuacji, gdy obowiązki te zostaną niedotrzymane i nastąpi np. zalewanie cudzego terenu? Czy i gdzie osoba poszkodowana może szukać pomocy?
W myśl art. 17 ust. 1 pkt 1 Prawa wodnego, przepisy dotyczące właścicieli stosuje się odpowiednio do posiadaczy samoistnych oraz użytkowników wieczystych, a w przypadku eksploatacji instalacji (w rozumieniu art. 3 pkt 6 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska) – do prowadzącego instalację. Tym samym podmioty te odpowiadają za urządzenia wodne będące w ich posiadaniu samoistnym, użytkowaniu wieczystym lub gdy na podstawie określonego tytułu prawnego są prowadzącym instalację.
Utrzymywanie urządzeń wodnych – organ może wydać właścicielowi nakazy
W przypadku nienależytego utrzymywania urządzenia wodnego, skutkującego zmianą jego funkcji lub szkodliwym jego oddziaływaniem na wody lub grunty należy zwrócić się do organu właściwego w sprawach pozwoleń wodnoprawnych (Dyrektor Zarządu Zlewni lub Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej Wód Polskich) o wydanie stosownej decyzji – w trybie art. 191 Prawa wodnego. Wówczas organ ten – z urzędu lub na wniosek – mając na uwadze, że korzystanie z wód nie może powodować pogorszenia ich stanu i ekosystemów od nich zależnych, marnotrawstwa wody lub energii wody, a także nie może wyrządzać szkód, może, w drodze decyzji, nakazać właścicielowi tego urządzenia przywrócenie poprzedniej jego funkcji, wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom lub likwidację szkód (art. 191 ust 1). W decyzji tej określa się warunki i termin przywrócenia poprzedniej funkcji urządzenia wodnego, wykonania urządzeń zapobiegających szkodom lub likwidacji szkód.
Utrzymywanie urządzeń wodnych i określenie jego funkcji
Jeżeli określenie funkcji urządzenia wodnego nie jest możliwe, organ może, w drodze decyzji, określić na nowo funkcję tego urządzenia oraz nakazać jego odbudowę lub likwidację.
Stronami postępowania w sprawie wydania ww. decyzji są wnioskodawca, właściciel urządzenia wodnego oraz właściciel wód.
Gdy decyzja wydana w trybie ww. przepisu stała się ostateczna, a nie jest wykonywana przez obowiązanego, należy wystąpić do organu, który ją wydał, o wyegzekwowanie tych obowiązków w trybie postępowania egzekucyjnego w administracji.
Urządzenia melioracji wodnych – odrębne uregulowania
Zgonie z art. 195 Prawo wodne, melioracje wodne polegają na regulacji stosunków wodnych w celu polepszenia zdolności produkcyjnej gleby i ułatwienia jej uprawy.
Urządzeniami melioracji wodnych są:
1) rowy wraz z budowlami związanymi z nimi funkcjonalnie,
2) drenowania,
3) rurociągi,
4) stacje pomp służące wyłącznie do celów rolniczych,
5) ziemne stawy rybne,
6) groble na obszarach nawadnianych,
7) systemy nawodnień grawitacyjnych,
8) systemy nawodnień ciśnieniowych
– jeżeli służą celom, o których mowa w art. 195.
Przepisy dotyczące urządzeń melioracji wodnych stosuje się odpowiednio do:
1) budowli wstrzymujących erozję wodną;
2) dróg dojazdowych niezbędnych do użytkowania obszarów zmeliorowanych;
3) fitomelioracji oraz agromelioracji;
4) systemów przeciwerozyjnych;
5) zagospodarowania zmeliorowanych trwałych łąk lub pastwisk;
6) zagospodarowania nieużytków przeznaczonych na trwałe łąki lub pastwiska (art. 197 ust. 1 i 2).
Utrzymywanie urządzeń melioracji wodnych należy do zainteresowanych właścicieli gruntów, a jeżeli urządzenia te są objęte działalnością spółki wodnej, działającej na terenie gminy lub związku spółek wodnych, w którym jest zrzeszona spółka wodna działająca na terenie gminy – do tej spółki lub tego związku spółek wodnych (art. 205).
Utrzymywanie urządzeń melioracji wodnych w granicach parku narodowego jest zadaniem parku narodowego (art. 209).
Utrzymywanie melioracji wodnych i postępowanie egzekucyjne w administracji
Jeżeli obowiązek utrzymywania melioracji wodnych nie jest wykonywany, właściwy organ Wód Polskich ustala, w drodze decyzji, proporcjonalnie do odnoszonych korzyści przez właścicieli gruntów, szczegółowe zakresy i terminy jego wykonywania (art. 206).
Przy wydawaniu tej decyzji organ Wód Polskich korzysta z zasad opisanych w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej oraz Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 5 czerwca 2020 r. w sprawie sposobu prowadzenia ewidencji urządzeń melioracji wodnych oraz zmeliorowanych gruntów i ustalania obszaru, na który urządzenia melioracji wodnych wywierają korzystny wpływ (DzU z 2020 r. poz. 1165).
Tym samym w sytuacji, gdy negatywne oddziaływanie na konkretną działkę jest związane z niewłaściwym utrzymywaniem urządzeń melioracji wodnych, należy wystąpić do miejscowo właściwego Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej Wód Polskich o podjęcie stosownych działań w trybie art. 206 Prawa wodnego.
Gdy decyzja wydana na tej podstawie stała się ostateczna, a nie jest wykonywana przez obowiązane podmioty, należy wystąpić do Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej Wód Polskich o wyegzekwowanie wykonania tych obowiązków na zasadzie postępowania egzekucyjnego w administracji.
