Administracyjne kary pieniężne stanowią dotkliwą sankcję za naruszenie obowiązków z zakresu ochrony środowiska. Pojawiają się one na gruncie wielu ustaw środowiskowych, przy czym zasady ich wymierzania nie są jednolite. Jednym z istotniejszych pytań, jakie może pojawić się na tle możliwości ukarania przedsiębiorcy administracyjną karą pieniężna, jest kwestia tego, po jakim czasie organ utraci uprawnienie do ukarania sprawcy naruszenia. Kiedy następuje przedawnienie kar administracyjnych?
Wydawać by się mogło, że w związku z obowiązywaniem ogólnych regulacji zawartych w Kodeksie postępowania administracyjnego (K.p.a.), dotyczących administracyjnych kar pieniężnych, które miały niejako wyciągać przed „nawias” wspólne wszystkim karom instytucje prawne, odpowiedź na to pytanie powinna być jednoznaczna. Okazuje się jednak, że na gruncie przepisów środowiskowych ustalenie terminu przedawnienia wcale nie jest takie proste.
Przedawnienie kar administracyjnych – regulacje K.p.a.
Zgodnie z przepisami K.p.a., administracyjna kara pieniężna nie może zostać nałożona, jeżeli upłynęło pięć lat od dnia naruszenia prawa albo wystąpienia skutków jego naruszenia. Tym samym, aby przedsiębiorca mógł zostać ukarany tego rodzaju sankcją, w ciągu wskazanego okresu powinna zostać wydana decyzja karna. Co więcej, musi to być decyzja ostateczna, co w praktyce oznacza wydanie decyzji zarówno przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska (WIOŚ), jak i (w razie ewentualnego odwołania) Główny Inspektorat Ochrony Środowiska (GIOŚ).
Oczywiście, przepis nie rozstrzyga, od którego dnia należy liczyć początek tego terminu, a – biorąc pod uwagę charakter naruszeń, jakie mogą mieć miejsce na gruncie przepisów środowiskowych – ustalenia w tym zakresie mogą być różne dla różnych niezgodności.
Przedawnienie kar administracyjnych i regulacje środowiskowe
Sprawa się nieco komplikuje, gdy przejdziemy na grunt przepisów środowiskowych. Wskazany bowiem wyżej termin nie znajdzie zastosowania do kar, co do których przepisy środowiskowe wskazują inny termin przedawnienia. Tymczasem wiele ustaw z zakresu prawa ochrony środowiska (ustawa o odpadach, ustawa o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, ustawa o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym) odsyła w tym zakresie do odpowiedniego stosowania przepisów działu III Ordynacji podatkowej, w którym uregulowane zostały m.in. terminy przedawnienia.
Trzeba zauważyć, że Ordynacja podatkowa w sposób odmienny podchodzi do kwestii przedawnienia, przyjmując m.in., że aby „powstał obowiązek podatkowy”, decyzja w tym zakresie musi zostać doręczona przed upływem trzech lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy. A zatem, odmiennie aniżeli w przypadku terminu „kodeksowego”, wystarczy doręczyć przedsiębiorcy decyzję WIOŚ-u, a jej ewentualne zaskarżenie i postępowanie przed organem odwoławczym może toczyć się już po jego upływie.
Dotychczas stosowanie tak określonego przez Ordynację podatkową terminu do administracyjnych kar pieniężnych na gruncie przepisów środowiskowych nie wzbudzało większych wątpliwości. Jednak w ostatnim czasie można zaobserwować w tym zakresie istotną zmianę podejścia.
Niemożność zastosowania instytucji przedawnienia, zawartej w przepisach Ordynacji podatkowej
W orzecznictwie coraz częściej pojawiają się głosy, że tak określony termin przedawnienia nie jest możliwy do zastosowania przy ewentualnym orzekaniu o administracyjnych karach pieniężnych. Jak podkreślają bowiem sądy, po stronie przedsiębiorcy naruszającego obowiązujący porządek prawny nie powstaje przed wydaniem decyzji w przedmiocie nałożenia kary pieniężnej żadna skonkretyzowana powinność zapłaty tej kary. Do momentu wydania takiej decyzji nie ciąży na nim żaden, nawet abstrakcyjny i ogólny, obowiązek prawny zapłaty kary – co wynika z samej natury sankcji administracyjnej. Zdaniem sądów, zdaje się to przesądzać o niemożności zastosowania w odniesieniu do decyzji nakładającej karę pieniężną instytucji przedawnienia, zawartej w przepisach Ordynacji podatkowej.
I choć na ukształtowanie jednolitej linii orzeczniczej w tym zakresie przyjdzie nam pewnie jeszcze zaczekać, rozwiązanie tego problemu zdaje się być szczególnie istotne, bowiem – wbrew pozorom – pięcioletni termin obliguje organy inspekcji do sprawniejszego działania w zakresie karania sprawców naruszeń administracyjnymi karami pieniężnymi.
fot. sozosfera.pl (zdjęcie ilustracyjne)
Artykuł został opublikowany w ramach współpracy z Kancelarią Ochrony Środowiska
