Istnieje coraz większa luka między reakcją wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych na przestępstwa przeciwko środowisku a sytuacją kryminalistyczną w terenie. Pomimo obowiązującej dyrektywy liczba transgranicznych postępowań przygotowawczych i wyroków skazujących za przestępstwa przeciwko środowisku w Unii Europejskiej (UE) nie wzrosła znacząco. Z kolei liczba przestępstw przeciwko środowisku rośnie w skali rocznej od 5% do 7% na całym świecie. Jak zaznacza Komisja Europejska (KE), powoduje to trwałe szkody dla siedlisk, gatunków i zdrowia ludzi oraz dochodów rządów i przedsiębiorstw.
Przestępstwa przeciwko środowisku – jest wstępne porozumienie
Stąd też KE zaznaczyła, że z zadowoleniem przyjmuje wstępne porozumienie między Parlamentem Europejskim a Radą w sprawie ochrony środowiska przez prawo karne. Jak zaproponowała KE w grudniu 2021 r., nowa dyrektywa powinna poprawić skuteczność egzekwowania prawa karnego i pomóc osiągnąć cele Europejskiego Zielonego Ładu. Ma się to dokonać poprzez zwalczanie najpoważniejszych przestępstw przeciwko środowisku, które mogą mieć katastrofalne skutki zarówno dla środowiska, jak i dla zdrowia ludzkiego.
– To porozumienie polityczne między Parlamentem Europejskim a Radą jest ważnym krokiem naprzód w zwalczaniu przestępstw przeciwko środowisku, co budzi coraz większe obawy. Pokazuje to, że UE podejmuje zdecydowane działania przeciwko szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu. Nowe przepisy ustanawiają ogólnounijne normy zapewniające ochronę środowiska, a jednocześnie przewidują skuteczne i odstraszające sankcje dla przestępców – powiedział Didier Reynders, komisarz ds. wymiaru sprawiedliwości.
Po wejściu w życie nowej dyrektywy państwa członkowskie będą musiały wprowadzić do swojego prawa karnego większą precyzję definicji kategorii przestępstw przeciwko środowisku. Ważne będą również skuteczne i odstraszające sankcje dla sprawców. Nowe ramy prawne mają pomóc w zapewnieniu, żeby poważne przestępstwa przeciwko środowisku nie pozostały bezkarne. Według KE, zniechęci to do zanieczyszczenia i degradacji środowiska oraz przyczyni się do ochrony przyrody z myślą o przyszłych pokoleniach.
Karanie za wyrządzenie szkód w środowisku
Naruszenia obowiązków w zakresie ochrony środowiska, będą musiały być traktowane jako przestępstwa we wszystkich państwach członkowskich UE. Chodzi np. o takie naruszenia, jak nielegalny handel chemikaliami lub rtęcią oraz nielegalny recykling statków – zaznacza KE.
Podobne rodzaje i poziomy sankcji wobec osób fizycznych i prawnych będą miały zastosowanie w całej UE. Ma to pomóc zapewnić bardziej spójne stosowanie unijnych reguł i zwiększyć ich efekt odstraszający. Na przykład nielegalne zbieranie, transport i przetwarzanie odpadów lub wprowadzanie do obrotu nielegalnie pozyskanego drewna albo produktów z drewna wytworzonych z nielegalnie pozyskanego drewna będzie w państwach członkowskich zagrożone karą pozbawienia wolności w maksymalnym wymiarze, co najmniej pięciu lat. Maksymalne grzywny nakładane na przedsiębiorstwa popełniające takie przestępstwa nie powinny być niższe niż 5% całkowitego światowego obrotu danej osoby prawnej. Grzywny takie mogłyby też odpowiadać kwocie 40 mln euro.
Spowodowanie szczególnie poważnych szkód w środowisku przyrodniczym będzie musiało być traktowane jako przestępstwo kwalifikowane i podlegać wyższym sankcjom – zaznacza KE. Ponadto ustawodawcy krajowi muszą rozważyć szczególne okoliczności obciążające oraz dodatkowe sankcje i środki (oprócz kar finansowych). Chodzi w tym oto, aby umożliwić zindywidualizowaną reakcję na konkretne przestępstwa. Osoby, które zgłaszają przestępstwa przeciwko środowisku i współpracują z organami egzekwowania prawa, skorzystają ze środków wspierających w kontekście postępowania karnego.
Przestępstwa przeciwko środowisku – nowa dyrektywa ma ułatwić działania zapobiegawcze
Wykrywanie i karanie rzeczywistych przestępstw wymagają skutecznego łańcucha działań z udziałem organów ścigania, prokuratorów i sądów. Aby pomóc w egzekwowaniu prawa w praktyce, organy krajowe będą odpowiedzialne za opracowanie strategicznego podejścia w celu zapewnienia zdecydowanej reakcji na zachowania przestępcze. Praktycy pracujący w terenie, w tym inspektorzy, funkcjonariusze policji, prokuratorzy i sędziowie, skorzystają z wystarczających zasobów i odpowiednich szkoleń, a także skutecznych narzędzi egzekwowania, koordynacji, współpracy i gromadzenia danych.
– Przestępstwa przeciwko środowisku powodują niszczycielskie szkody w naszym środowisku, szkodzą naszemu zdrowiu i naszej gospodarce. Przez zbyt długi okres przestępcy korzystali ze słabych sankcji i braku egzekwowania. Dzięki temu wzmocnionemu prawu UE zintensyfikowała swoje działania. Pozwoli to lepiej zagwarantować, że najpoważniejsze naruszenia przepisów dotyczących ochrony środowiska będą uznawane za przestępstwa, że organy egzekwujące przepisy będą skuteczniejsze w terenie, a obrońcy środowiska będą bardziej chronieni i uznawani – zaznaczył Virginijus Sinkevičius, komisarz ds. środowiska, oceanów i rybołówstwa.
Biorąc pod uwagę, że przestępstwa przeciwko środowisku są złożonym zjawiskiem globalnym, które wymaga wysiłków różnych organów i często mają skutki transgraniczne, nowa dyrektywa ma ułatwić współpracę i koordynację organów w UE i na arenie międzynarodowej.
Kolejne kroki
Formalne przyjęcie porozumienia politycznego należy teraz do Parlamentu Europejskiego i Rady. Dyrektywa wejdzie w życie dwudziestego dnia po jej opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej – zaznaczyła KE.
Na podstawie nadesłanej informacji
fot. sozosfera.pl (zdjęcie ilustracyjne)
