Przeciwdziałanie skutkom suszy staje się coraz istotniejszym wyzwaniem. Dlatego Ministerstwo Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej przygotowało i przekazało do konsultacji społecznych projekt ustawy o inwestycjach w zakresie przeciwdziałania skutkom suszy, zwanej również specustawą. Nadrzędność decyzji, likwidacja obowiązku uzyskiwania pozwoleń na budowę we wskazanych przypadkach, przejęcie nadzoru nad spółkami wodnymi oraz urządzeniami melioracyjnymi przez gminy – to tylko niektóre zapisy tego projektu, które wskazują na nowe zadania samorządów gminnych.
Opłata za zmniejszenie naturalnej retencji terenowej – dotychczas
Opłata za zmniejszenie naturalnej retencji terenowej została wprowadzona w związku z wejściem w życie Ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (DzU z 2020 r. poz. 310 ze zm.). Od 1 stycznia 2018 r. podlegały jej nieruchomości o powierzchni powyżej 3500 m2, na których nastąpiło zmniejszenie naturalnej retencji terenowej na skutek wykonywania robót lub obiektów budowlanych trwale związanych z gruntem, mających wpływ na zmniejszenie tej retencji przez wyłączenie więcej niż 70% powierzchni nieruchomości z powierzchni biologicznie czynnej na obszarach nieujętych w systemy kanalizacji otwartej lub zamkniętej (art. 269 ust. 1 Prawa wodnego).
Zgodnie z art. 269 ust. 2 Prawa wodnego, opłaty nie ponosi się za jezdnie dróg publicznych oraz drogi kolejowe, z których wody opadowe lub roztopowe są odprowadzane do wód lub do ziemi przy pomocy urządzeń wodnych umożliwiających retencję lub infiltrację tych wód.
Opłaty nie ponoszą kościoły i inne związki wyznaniowe (art. 269 ust. 3).
Przeciwdziałanie skutkom suszy i powiększenie grupy nieruchomości objętych opłatą za zmniejszenie naturalnej retencji terenowej
Planowana zmiana wynikająca ze specustawy zakłada objęcie opłatą znacznie większej liczby nieruchomości – zgodnie z proponowanym brzmieniem art. 34 pkt 4 Prawa wodnego – zmniejszeniem naturalnej retencji terenowej będzie wykonywanie na nieruchomości o powierzchni powyżej 600 m2 robót lub obiektów budowlanych trwale związanych z gruntem, mających wpływ na zmniejszenie tej retencji przez wyłączenie więcej niż 50% powierzchni nieruchomości z powierzchni biologicznie czynnej.
Zgodnie z art. 269 ust. 2 pkt 2, wprowadzono dodatkowe zwolnienie z opłaty, które obejmie grunty rolne.
Jeśli chodzi o podział wpływów z opłaty (ściąganej przez gminy, a do tej pory w 90% przekazywanej do Wód Polskich), planowana zmiana art. 299 ust. 5 Prawa wodnego zakłada bardziej sprawiedliwy podział, zwiększający udział gmin w przychodzie. Zgodnie z nową regulacją, wpływy z opłaty stanowią w 75% przychód Wód Polskich, a w 25% dochód budżetu właściwej gminy, przy czym co najmniej 80% tego przychodu gmina przeznaczy na rozwój retencji wód opadowych w zlewni obejmującej obszar gminy.
Zmiany te, w aspekcie objęcia zakresem większej liczby nieruchomości, spotkały się z ostrą krytyką medialną oraz oporem społeczeństwa, jednak wydaje się, że z oceną regulacji należy poczekać, obserwując jej realny wpływ na kwestie dotyczące zapobiegania klęsce suszy – zapisy w ustawie będą bodźcem dla przyszłych inwestorów, by – planując inwestycję – zapewniali odpowiedni poziom powierzchni biologicznie czynnej.
Zgodnie z projektem specustawy, ww. zmiany mają wejść w życie 1 stycznia 2022 r.
Przeciwdziałanie skutkom suszy i zatwierdzanie wykazu prac utrzymaniowych przez gminy
W myśl proponowanego art. 209a. ust. 1 Prawa wodnego, nadzorowanie utrzymania urządzeń melioracji wodnych należeć ma do gminy, na terenie której są one zlokalizowane. W ramach czynności nadzorczych, gmina będzie zatwierdzała (w uzgodnieniu z Państwowym Gospodarstwem Wodnym Wody Polskie) tzw. wykaz prac utrzymaniowych właścicieli gruntów niebędących członkami spółki wodnej (art. 205, 205b).
Zatwierdzony plan utrzymaniowy (przyjmowany na rok, dwa lub trzy lata, w zależności od konkretnego przypadku) zawierać ma określenie urządzeń melioracji wodnych, których dotyczy, wskazanie podmiotu lub podmiotów odpowiedzialnych za ich utrzymywanie oraz wykaz prac utrzymaniowych koniecznych do zachowania ich funkcji (np. konserwacja czy remont).
Gminy i egzekwowanie obowiązku utrzymywania urządzeń melioracji wodnych
Ponadto zmianie ulegnie także art. 206 Prawa wodnego (aktualnie Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie wydają w jego trybie decyzje nakazujące utrzymywanie urządzeń melioracyjnych). Na skutek wejścia w życie specustawy, zgodnie z nowym brzmieniem art. 206 ust. 1, w razie nierealizowania obowiązku utrzymywania urządzeń melioracji wodnych wójt (burmistrz lub prezydent miasta) właściwy ze względu na ich lokalizację ma ustalać, w drodze decyzji, szczegółowe zakresy i terminy wykonywania wspomnianego obowiązku, w szczególności na podstawie wykazu prac utrzymaniowych, jeżeli został sporządzony, a w przypadku jego braku – po uzgodnieniu z Państwowym Gospodarstwem Wodnym Wody Polskie. Jeśli właścicielem urządzenia melioracji wodnych jest gmina, decyzję wydadzą Wody Polskie.
W sytuacji, gdy naruszenie ww. obowiązku ma wpływ na prawidłowe funkcjonowanie innych urządzeń melioracji wodnych, powyższe postępowanie wszczyna się także na wniosek właściciela takiego innego urządzenia (art. 206 ust. 2 Prawa wodnego). Za wydanie ww. decyzji ponosi się opłatę w wysokości 200 zł, która stanowi przychód gminy (art. 206 ust 3 Prawa wodnego).
Obowiązki, o których mowa w art. 206 ust. 1 Prawa wodnego, niespełnione w terminie określonym ww. decyzji, podlegać mają egzekucji w trybie określonym w przepisach Ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (art. 206 ust. 4 Prawa wodnego).
Utrzymanie urządzeń melioracji wodnych za zwrotem części kosztów
Ponadto w trybie planowanych art. 205c i 205 d Prawa wodnego, gmina będzie mogła jednorazowo (nie dłużej niż trzy lata) utrzymywać urządzenia melioracji wodnych, które oddziałują na grunty co najmniej pięciu podmiotów zlokalizowanych na jej terenie lub służące celom publicznym, za zwrotem w formie opłaty utrzymaniowej, części kosztów przez właścicieli gruntów, na które te urządzenia wywierają korzystny wpływ, zwanych dalej „zainteresowanymi utrzymaniem” (art. 205c ust. 1 Prawa wodnego.).
Rozstrzygnięcia w ww. sprawach dokonuje, w drodze decyzji, właściwy wójt (burmistrz lub prezydent miasta) w uzgodnieniu z Wodami Polskimi, na wniosek zainteresowanych utrzymaniem (wymagane są wnioski zainteresowanych, których grunty stanowią co najmniej 75% powierzchni gruntów zmeliorowanych) i za ich pisemną zgodą na dokonywanie takich prac. Zainteresowani utrzymaniem są obowiązani umożliwić wejście na grunt, w celu utrzymania urządzeń melioracji wodnej (art. 205c ust. 2-4 Prawa wodnego).
Opłatę utrzymaniową, o której mowa w art. 205c ust. 1, ustala się w wysokości 30% całkowitych kosztów utrzymania urządzeń melioracji wodnej oraz pobiera się w trzech równych ratach rocznych w terminie do 30 października każdego roku (art. 205d Prawa wodnego).
Współuczestnictwo w kosztach utrzymania urządzeń melioracji wodnych
Ponadto specustawa wprowadza do Prawa wodnego art. 209b zawierający mechanizm współuczestniczenia w kosztach utrzymywania urządzeń melioracji wodnych podmiotu, który odnosi z nich korzyści. Ten obowiązek może być zrealizowany przez ponoszenie:
- corocznie świadczeń pieniężnych na rzecz właściciela urządzenia lub
- świadczeń o charakterze niepieniężnym – w przypadku zawarcia pisemnego porozumienia z właścicielem tego urządzenia.
Na wniosek właściciela urządzenia melioracji wodnej właściwy organ (wójt, burmistrz lub prezydent miasta), w drodze decyzji, dokona podziału kosztów utrzymywania, w tym dotychczas poniesionych oraz tych, które mogą być ponoszone w przyszłości (art. 209b ust. 2 Prawa wodnego). Jeśli wnioskodawcą jest gmina, decyzję wydawać mają Wody Polskie (art. 209b ust. 7 Prawa wodnego).
Co powinien zawierać wniosek właściciela urządzenia melioracji wodnej?
We wniosku właściciel urządzenia melioracji wodnej wskazać ma podmioty odnoszące korzyści, określa zakres odnoszonych korzyści oraz proponowaną wielkość udziału w kosztach utrzymywania tego urządzenia, wysokość poniesionych kosztów utrzymania urządzenia, a także porozumienie, o którym była mowa powyżej (jeżeli zostało zawarte).
Zgodnie z art. 209b ust. 3 Prawa wodnego, świadczenia pieniężne, które mają być ponoszone rzecz właściciela urządzenia melioracji wodnej, określa się na podstawie:
- dotychczas poniesionych kosztów utrzymania tego urządzenia przez jego właściciela (tylko w roku poprzedzającym wydanie decyzji);
- udziału gruntów, na który urządzenia wodne wywierają korzystny wpływ, należących do podmiotu, o którym mowa w ust. 1, względem całkowitej powierzchni gruntów, na które te urządzenia wodne wywierają korzystny wpływ ustalonych zgodnie z art. 210.
W razie stwierdzenia trwałego ustania odnoszenia korzyści z urządzeń wodnych organ wygasza ww. decyzję (art. 209b ust. 5 Prawa wodnego).
Nadzór nad spółkami wodnymi
Ponadto kompetencje dotyczące nadzoru nad spółkami wodnymi, w tym wydawanie decyzji dotyczących partycypacji w kosztach działania takich spółek przez podmioty niebędące ich członkami, a z ich funkcjonowania odnoszące korzyści bądź przyczyniające się do zanieczyszczenia wody, dla której ochrony spółki wodne zostały utworzone, przejść mają ze starostów na gminy. Zmiany te mają na celu powierzenie gminom całościowo problematyki urządzeń melioracji wodnych oraz spółek wodnych, które najczęściej właśnie melioracjami się zajmują.
Powyższe zmiany mają wejść w życie 1 stycznia 2022 r.
fot. na otwarcie sozosfera.pl
