Obszar i teren górniczy to pojęcia kojarzące się przeciętnemu człowiekowi prawdopodobnie jedynie ze Śląskiem i wydobyciem węgla. Tymczasem kopalinami są również surowce bardziej „pospolite”, takie jak chociażby piasek, żwir czy torf, a z ,,kopalniami” będziemy mieli do czynienia w całej Polsce – również na – niebudzących żadnych skojarzeń z tym tematem – Mazurach, Kujawach czy Pomorzu.
Wspomniana powyżej ,,kopalnia” jest jednak pojęciem potocznym, a jej legalnym odpowiednikiem jest zakład górniczy. Polski ustawodawca wyjaśnił w art. 6 ust. 1 pkt 18 ustawy – Prawo geologiczne i górnicze (P.g.g.), że przez zakład górniczy należy rozumieć: „wyodrębniony technicznie i organizacyjnie zespół środków służących bezpośrednio do wykonywania działalności regulowanej ustawą w zakresie wydobywania kopalin ze złóż, a w podziemnych zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny wraz z pozostającym w związku technologicznym z wydobyciem kopaliny przygotowaniem wydobytej kopaliny do sprzedaży, podziemnego bezzbiornikowego magazynowania substancji, podziemnego składowania odpadów albo podziemnego składowania dwutlenku węgla, w tym wyrobiska górnicze, obiekty budowlane, urządzenia oraz instalacje”.
Obszar i teren górniczy – co to takiego?
Zakład górniczy, a także jego wpływ na środowisko przyrodnicze mają swoje granice, które wyznacza obszar górniczy oraz teren górniczy. I mimo że ,,obszar” i ,,teren” często traktowane są jako synonimy, to w sferze Prawa geologicznego i górniczego oznaczają zupełnie coś innego. Obszar górniczy to „przestrzeń, w granicach której przedsiębiorca jest uprawniony do wydobywania kopaliny, podziemnego bezzbiornikowego magazynowania substancji, podziemnego składowania odpadów, podziemnego składowania dwutlenku węgla oraz prowadzenia robót górniczych niezbędnych do wykonywania koncesji” (art. 6 ust. 1 pkt 5 P.g.g.). Innymi słowy, ta część działalności zakładu górniczego, która polega na wydobywaniu kopaliny (np. węgla lub piasku), po uzyskaniu stosownej koncesji odbywać się może w przestrzeni stanowiącej obszar górniczy. Natomiast teren górniczy według polskiego ustawodawcy to „przestrzeń objęta przewidywanymi szkodliwymi wpływami robót górniczych zakładu górniczego” (art. 6 ust. 1 pkt 15 P.g.g.) Oznacza to zatem strefę prognozowanego negatywnego oddziaływania zakładu górniczego przede wszystkim na środowisko przyrodnicze.
Obszar i teren górniczy a zasięg ich negatywnego odziaływania
Wiedząc już, że obszar górniczy i teren górniczy to pojęcia różne, należy zastanowić się, na jakich zasadach przestrzenie te mogą ze sobą współdziałać. W praktyce będziemy mieli do czynienia z dwiema sytuacjami: albo obszar górniczy i teren górniczy będą stanowiły taką samą przestrzeń (czyli negatywne oddziaływanie zakładu górniczego będzie występowało jedynie w granicach tego zakładu), albo teren górniczy będzie przestrzenią większą od obszaru górniczego. Trudno natomiast wyobrazić sobie, by dopuszczalna była opcja, by teren górniczy stanowił przestrzeń mniejszą względem obszaru górniczego. Wynika to z faktu, że każda działalność gospodarcza, również ta polegająca na eksploatacji zakładu górniczego, wiąże się z występowaniem negatywnego oddziaływania na środowisko, chociażby było ono nawet minimalne.
Powyższe rozważania ilustruje poniższy rysunek, gdzie OG oznacza obszar górniczy, a TG to teren górniczy.
Wybór jednego z powyższych wariantów należy do przedsiębiorcy prowadzącego zakład górniczy i jest wypadkową wielu czynników, takich jak chociażby rodzaju i ilości kopaliny, jej dostępności, sposobu i metody jej eksploatacji, wielkości złoża, używanego do eksploatacji sprzętu i środków. Ponadto, należy pamiętać, że powierzchnia zarówno obszaru, jak i terenu górniczego, określona jest w drodze decyzji administracyjnej właściwego organu, czyli koncesji.
Obszar i teren górniczy w innych aktach prawnych
Obszar górniczy, a właściwie charakter prowadzonej w nim działalności, może ją predestynować do zakwalifikowania do przedsięwzięć mogących zawsze znacząco lub mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko.
Jeżeli chodzi o pierwszą z wymienionych kategorii, to – zgodnie z §2 ust. 1 pkt 27a Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 2019 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, przedsięwzięciem takim jest wydobywanie kopalin ze złoża metodą odkrywkową na powierzchni obszaru górniczego nie mniejszej niż 25 ha.
Więcej jest z kolei przedsięwzięć z drugiej kategorii, czyli mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, które obejmują swym zakresem eksploatację kopalin. Ustawodawca uznał za takie wydobywanie kopalin ze złoża metodą odkrywkową inne niż wymienione w §2 ust. 1 pkt 27a rozporządzenia:
a) bez względu na powierzchnię obszaru górniczego:
· w przypadku wydobywania torfu lub kredy jeziornej,
· na obszarach narażonych na niebezpieczeństwo powodzi w rozumieniu art. 16 pkt 33 Ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne, a jeżeli została sporządzona mapa zagrożenia powodziowego – na obszarach, o których mowa w art. 169 ust. 2 pkt 2 i 3 tej ustawy,
· na terenie gruntów leśnych lub w odległości nie większej niż 100 m od nich,
· na obszarach objętych formami ochrony przyrody, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1-5, 8 i 9 Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, lub w otulinach form ochrony przyrody, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 tej ustawy,
· w odległości nie większej niż 250 m od terenów, o których mowa w art. 113 ust. 2 pkt 1 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska – jeżeli działalność będzie prowadzona z użyciem materiałów wybuchowych,
· jeżeli w odległości nie większej niż 0,5 km od miejsca planowanego wydobywania kopalin metodą odkrywkową znajduje się inny obszar górniczy ustanowiony dla wydobywania kopalin metodą odkrywkową,
b) z obszaru górniczego o powierzchni większej niż 2 ha lub o wydobyciu większym niż 20 000 m3 na rok, inne niż wymienione powyżej.
Powyżej wymienione przedsięwzięcia z zakresu eksploatacji kopalin w konsekwencji wymagają uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, co wynika z art. 71 ust. 2 Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko.
Warto zwrócić uwagę, że – zgodnie z art. 72 ust. 2 pkt 2i ww. ustawy, zmniejszenie granic obszaru górniczego i terenu górniczego nie wymaga uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. A contrario takiej decyzji wymagać będzie powiększenie tychże granic.
Co po zakończeniu eksploatacji?
Zakończenie prowadzenia zakładu górniczego, a w konsekwencji działalności objętej koncesją wiąże się z wykonaniem przez dotychczasowego przedsiębiorcę obowiązków dotyczących ochrony środowiska i likwidacji zakładu górniczego, o czym mowa w art. 39 ust. 1 P.g.g. Obowiązkami tymi, zgodnie z art. 129 ust. 1 P.g.g., są: zabezpieczenie lub zlikwidowanie wyrobisk górniczych oraz urządzeń, instalacji i obiektów zakładu górniczego; przedsięwzięcie niezbędnych środków chroniących sąsiednie złoża kopalin; przedsięwzięcie niezbędnych środków chroniących wyrobiska sąsiednich zakładów górniczych; przedsięwzięcie niezbędnych środków w celu ochrony środowiska oraz rekultywacji gruntów po działalności górniczej.
Jeżeli obowiązki te nie zostaną wykonane przez dotychczasowego przedsiębiorcę, zobowiązanym do ich dopełnienia będzie jego następca prawny, a jeżeli i ten podmiot nie istnieje, zobowiązanym do ich wykonania będzie właściciel lub osoba posiadająca inny niż własność tytuł prawny do nieruchomości, na której prowadzona była działalność objęta koncesją.
Artykuł opublikowany w ramach współpracy z ECO LEGAL Kancelarią Adwokatów i Radców Prawnych
fot. na otwarcie sozosfera.pl
