Instalacja paneli fotowoltaicznych staje się coraz popularniejszą alternatywą dla konwencjonalnych źródeł energii, przede wszystkim dlatego, że można je zastosować nawet w małej skali, chociażby dla zaspokojenia potrzeb niewielkiego gospodarstwa domowego. Korzyści płynące z wykorzystania energetyki solarnej przysłaniają jednak problemy bardziej „przyziemnego” charakteru, a mianowicie kwestie zagospodarowania nienadających się do dalszego użytkowania paneli słonecznych. Problematyka ta nabiera doniosłego znaczenia w przypadkach, gdy instalacje fotowoltaiczne eksploatowane są w ramach umów dzierżawy. Czy zatem rzeczywiście może pojawić się problem, gdy panele fotowoltaiczne staną się odpadem?
Gdy panele fotowoltaiczne staną się odpadem – dostrzeżony problem
Na problem, który może pojawić się, gdy panele fotowoltaiczne staną się odpadem zwrócił uwagę Stanisław Żuk, poseł na Sejm IX kadencji. W swojej interpelacji nr 913 z 16 grudnia 2019 r., kierowanej do ministra aktywów państwowych, ministra klimatu oraz ministra rolnictwa i rozwoju wsi, zauważył, że: „w obrocie gospodarczym działają podmioty, które planują zawarcie wieloletnich umów na dzierżawę gruntów w celu budowy i eksploatacji urządzeń fotowoltaicznych wytwarzających energię elektryczną. W związku z tym może powstać zagrożenie dla właścicieli gruntów – głównie rolników indywidualnych – w postaci ryzyka przyszłego i nieuzasadnionego ponoszenia kosztów związanych z likwidacją i utylizacją tych instalacji. Obawa ta wynika z faktu, że firmy które będą czerpać zyski z produkcji energii elektrycznej mogą nie chcieć ponosić kosztów utylizacji paneli fotowoltaicznych. Wówczas ogromny koszt ich demontażu i likwidacji może zostać przeniesiony na rolnika jako właściciela gruntu. W różnych gałęziach gospodarki znane są scenariusze takich działań jak likwidacja firmy tuż przed końcem żywotności instalacji lub przeniesienie praw własności tych instalacji na firmy tzw. słupy. (…) za dwie dekady pod koniec przydatności urządzeń fotowoltaicznych rolnicy indywidualni pozostawieni z tym problemem w wyniku świadomego działania podmiotów obsługujących eksploatacje, mogą stać się niewypłacalni jeżeli chodzi o podatki lokalne z tychże instalacji. W takiej sytuacji samorząd będzie zmuszony w drodze egzekucji administracyjnej z nieruchomości przejąć powyższe grunty wraz z urządzeniami i instalacjami fotowoltaicznymi. Gdyby zrealizował się taki scenariusz, to w efekcie koszty te, mogą spaść na lokalne wspólnoty samorządowe tak jak ma to obecnie miejsce z różnymi śmieciami i odpadami przywożonymi z zagranicy”.
Czy rzeczywiście jest się czego obawiać, gdy panele fotowoltaiczne staną się odpadem?
Odpowiedź na powyższe pytanie brzmi: „Tak”. A na możliwość pojawienia się problemu w sytuacji, gdy panele fotowoltaiczne staną się odpadem wskazuje domniemanie, że posiadaczem odpadów znajdujących się na nieruchomości jest władający powierzchnią ziemi (art. 3 ust. 1 pkt 19 ustawy o odpadach). Niemniej jednak istnieje skuteczne rozwiązanie, aby to zagrożenie oddalić. Antidotum na potencjalne problemy z utylizacją paneli fotowoltaicznych stanowiących odpady jest dokładne i szczegółowe rozstrzygnięcie tej kwestii w umowie dzierżawy.
Czym są odpady z instalacji fotowoltaicznych?
Należy pamiętać, że odpady z instalacji fotowoltaicznych to nie tylko same panele słoneczne, ale także elementy zawierające polichlorowane bifenyle (PCB), odpady metalowe, sprzęt elektroniczny, a nawet odpady wykazujące cechy odpadów komunalnych. Same panele fotowoltaiczne – zgodnie z załącznikiem nr 1 do Ustawy z dnia 11 września 2015 roku o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym – zaliczane są do czwartej kategorii sprzętu elektrycznego i elektronicznego – Sprzęt wielkogabarytowy, którego którykolwiek z zewnętrznych wymiarów przekracza 50 cm i w myśl tego aktu prawnego wymagają szczególnego rodzaju postępowania w celu prawidłowego zagospodarowania i utylizacji.
Co zawrzeć w umowie dzierżawy, by uniknąć problemów, gdy panele fotowoltaiczne staną się odpadem?
Zasadniczymi elementami umowy dzierżawy w przypadku gruntu wykorzystywanego pod eksploatację instalacji fotowoltaicznych są określenie czasu trwania tej umowy oraz praw i obowiązków stron podczas jej obowiązywania. Należy pamiętać, że nie mniej istostne jest zawarcie w umowie postanowień dotyczących zagospodarowania instalacji, a właściwie odpadów z instalacji, powstałych po zakończeniu jej eksploatacji. Co więcej, warto uregulować postępowanie także w przypadku zaniechania prowadzenia eksploatacji przez inwestora w trakcie obowiązywania umowy czy też jej przedwczesnego rozwiązania. Wydaje się, że najlepszym sposobem na zabezpieczenie interesów właściciela gruntu w takich przypadkach jest ustanowienie kaucji pod zabezpieczenie ewentualnych kosztów związanych z demontażem instalacji i zagospodarowaniem odpadów w związku z tym powstających.
Co, jeśli odpadów z instalacji fotowoltaicznej nie chce usunąć ani inwestor, ani władający gruntem?
Można sobie wyobrazić sytuację, gdy umowa dzierżawy nie zawiera postanowień dotyczących zagospodarowania odpadów, a do ich usunięcia z gruntu nie poczuwa się ani inwestor, ani władający gruntem. Polski ustawodawca przewidział odpowiedni środek prawny w tym zakresie, a mianowicie art. 26 ust. 2 ustawy o odpadach, który stanowi, że: „W przypadku nieusunięcia odpadów z miejsca nieprzeznaczonego do ich składowania lub magazynowania, wójt, burmistrz lub prezydent miasta, w drodze decyzji wydawanej z urzędu, nakazuje posiadaczowi odpadów usunięcie odpadów z miejsca nieprzeznaczonego do ich składowania lub magazynowania, z wyjątkiem gdy obowiązek usunięcia odpadów jest skutkiem wydania decyzji o cofnięciu decyzji związanej z gospodarką odpadami”.
Zastosowanie takiego rozwiązania nie oznacza jednak końca problemów z odpadami wraz z usunięciem ich z nieruchomości. Gmina bowiem wystąpi do posiadacza odpadów z roszczeniem o zwrot poniesionych kosztów, a to, kto zostanie uznany za posiadacza odpadów, zostanie ustalone w głównej mierze na podstawie umowy dzierżawy. Dlatego też warto zadbać o jej właściwe skonstruowanie i zabezpieczenie się na wypadek niewywiązania się z niej przez inwestora.
Artykuł opublikowany w ramach współpracy z ECO LEGAL Kancelarią Adwokatów i Radców Prawnych
fot. na otwarcie sozosfera.pl
