Europejskie Prawo o Klimacie – neutralność klimatyczna Unii Europejskiej do 2050 r.

Od 9 stycznia do 6 lutego 2020 r. odbyły się konsultacje publiczne związane z nową inicjatywą legislacyjną Komisji Europejskiej (KE), jaką jest Europejskie Prawo o Klimacie. Za jej opracowanie i prowadzenie procesu legislacyjnego odpowiedzialna jest Dyrekcja Generalna ds. Działań w Dziedzinie Klimatu (DG Clima), na czele której stoi wiceprzewodniczący wykonawczy całej Komisji Europejskiej – Frans Timmermans.

Europejskie Prawo o Klimacie z całą pewnością wywrze istotny wpływ na zasady funkcjonowania gospodarki całej Wspólnoty i będzie miało wielkie znaczenie dla wszystkich sektorów gospodarki państw członkowskich Unii Europejskiej (UE), a konsekwencje nowych przepisów nie ominą funkcjonujących w nich przedsiębiorstw, przekładając się m.in. na koszty prowadzenia działalności.

Nie może więc dziwić, że – jak wskazuje F. Timmermans – realizacja działań wdrażających założenia nowych przepisów wymaga nakładów sięgających 260 – 300 miliardów euro rocznie, a UE przewiduje w tym obszarze bardzo istotne wsparcie finansowe ¹.

Planowane rozwiązania ustanowią wspólne, jednolite ramy prawne dla polityki klimatycznej całej UE, co ma pozwolić na realizację założeń określonych w Europejskim Zielonym Ładzie oraz podjętych przez Wspólnotę zobowiązań międzynarodowych, na czele z Porozumieniem Paryskim.

Europejski Zielony Ład, zaprezentowany przez KE 11 grudnia 2019 r. zakłada, że do 2050 r. Unia stanie się „pierwszym neutralnym dla klimatu kontynentem”², co będzie wymagało osiągnięcia braku emisji netto gazów cieplarnianych oraz rozerwania współzależności rozwoju gospodarczego ze zużyciem zasobów naturalnych. To zasadnicza zmiana w stosunku do aktualnych zobowiązań UE, które do tej pory obligowały do redukcji emisji na poziomie 60%³.

Z kolei Porozumienie Paryskie to, zawiązana na konferencji klimatycznej w Paryżu w grudniu 2015 r., umowa w dziedzinie klimatu, ratyfikowana przez UE 5 października 2016 r., zobowiązująca do utrzymania wzrostu średniej temperatury na świecie poniżej 2°C w stosunku do poziomu sprzed epoki „przemysłowej” i do podjęcia wysiłku zmierzającego do ograniczenia tego wzrostu do 1,5°C⁴.

Podstawowym, mierzalnym celem nowej inicjatywy KE, jaką jest Europejskie Prawo o Klimacie, jest osiągnięcie przez Europę neutralności klimatycznej do 2050 r. W tym zakresie zakłada się, że kraje UE osiągną zerowe emisje netto, w szczególności poprzez redukcję emisji, inwestowanie w zielone technologie i ochronę środowiska.

Jako podstawę traktatową nowych przepisów wskazano art. 192 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Są to przepisy regulujące kompetencje i zasady działania UE w zakresie ochrony środowiska, odwołujące się do zwykłej procedury ustawodawczej, w której istotne role przypadają Parlamentowi Europejskiemu i Radzie.

Jak wskazano w dokumencie towarzyszącym konsultacjom, przepisy Europejskiego Prawa o Klimacie będą ponadto realizowały szereg zadań towarzyszących, w tym:

jednoznacznie określą warunki koniecznych zmian, tak aby były one skuteczne i sprawiedliwe (postulat „sprawiedliwej transformacji”),
zagwarantują – co szczególnie ciekawe – że zmiany te będą miały charakter nieodwracalny,
zapewnią zarazem przewidywalność otoczenia prawnego, tak istotną dla biznesu i inwestorów,
przyczynią się do większej spójności polityk sektorowych UE, zobowiązując je do uwzględnienia postulatu neutralności klimatycznej i sprawiając, że zostaną nim objęte wszystkie sektory gospodarki.

Komisja Europejska zakłada przy tym wyznaczenie celów pośrednich, co – jej zdaniem – miałoby ułatwić osiągnięcie do 2050 r. stanu docelowego, a więc neutralności klimatycznej. Cele cząstkowe zostaną wskazane na późniejszych etapach prac – do połowy 2020 r. przewiduje się przedstawienie planu zwiększenia zakładanej redukcji emisji gazów cieplarnianych do 2030 r. aż do poziomu 50-55% w porównaniu z emisjami z 1990 r.

Ponadto w nieco odleglejszej perspektywie czasowej nowymi regulacjami mogą zostać objęte kolejne dziedziny gospodarki. Przewiduje się m.in. możliwość rozszerzenia unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS) na nowe sektory rynku, zobowiązania redukcji gazów cieplarnianych w odniesieniu do działalności nieobjętych tym systemem, dodatkowe wymagania związane z zagospodarowaniem przestrzennym i leśnictwem⁵.

Zebrane przez KE opinie, zgłoszone w toku konsultacji publicznych, zostaną następnie wykorzystane do uszczegółowienia i dopracowania planowanych przepisów. Zapowiedziano także sporządzenie sprawozdania z tego procesu, w którym zostaną podsumowane złożone uwagi i wskazane te spośród nich, które zostaną wykorzystane w dalszych pracach.

Komisja Europejska zadeklarowała, że wstępny projekt Europejskiego Prawa o Klimacie zostanie opublikowany jeszcze w pierwszym kwartale bieżącego roku.

Głos można było zabrać również na poświęconej temu zagadnieniu podstronie internetowej KE, na której zamieszczono ponad 900 uwag. Ich lektura ujawnia, że wiele z nich pochodzi z Europy Zachodniej i że w znacznej mierze są to głosy pozytywne, a nawet wzywające do przyjęcia jeszcze ambitniejszych celów. Swoje zdanie na temat planowanego Europejskiego Prawa o Klimacie wyrażali także nieliczni przedstawiciele społeczeństwa i przemysłu z Polski.

Źródła:

fot. na otwarcie sozosfera.pl