Niemal rok temu (20 września 2021 r.) na stronie Rządowego Centrum Legislacji ukazał się projekt rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie wymagań jakościowych dla paliw stałych, mający zastąpić Rozporządzenie Ministra Energii z dnia 27 września 2018 r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw stałych (DzU poz. 1890). Zakładał on zaostrzenie norm jakości paliw stałych.
Na czym miało polegać zaostrzenie norm jakości paliw stałych?
Wspomnienie zaostrzenie miałoby być dokonane chociażby poprzez zmniejszenie udziału siarki czy popiołu dla węgla kamiennego, brykietów lub pelletów zawierających co najmniej 85% węgla kamiennego:
– kęsy, kostka, kostka I, kostka II oraz orzech, orzech I, orzech II (zawartość siarki całkowitej z 1,7% do 1,2%);
– groszek, groszek I, groszek II (zawartość popiołu z 14% do 12% oraz zawartość siarki całkowitej z 1,7% do 1,2%);
– groszek III (zawartość popiołu z 12% do 7% oraz zawartość siarki całkowitej z 1,2% do 1%).
Dodatkowo w projekcie dokonano zmiany nazewnictwa wybranych paliw, mianowicie ,,ekogroszek” zastąpiono ,,groszkiem III”, a ,,ekomiał” określeniem ,,paliwa drobne”. Zmiana nazewnictwa była jednym z postulatów organizacji środowiskowych, tym bardziej, że przedrostek ,,eko” nie miał nic wspólnego z proekologicznym oddziaływaniem wskazanego materiału opałowego na środowisko, ze względu na parametry jakościowe ww. paliw. Co więcej, projekt przewiduje również możliwość stosowania paliwa stałego otrzymywanego w procesie przeróbki termicznej węgla brunatnego do 31 lipca 2023 r.
Obok ww. projektu powstał również projekt rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie wzoru świadectwa jakości paliw stałych, zastępujący rozporządzenie Ministra Energii z dnia 27 września 2018 r. w sprawie wzoru świadectwa jakości paliw stałych (DzU poz. 1892).
Oba wspomniane projekty miały wejść w życie na przełomie pierwszego i drugiego kwartału 2022 r. po uprzednim notyfikowaniu w Komisji Europejskiej. Niestety, wraz z napaścią Rosji na Ukrainę prace nad projektem zostały wstrzymane.
Wymagania jakościowe dla paliw stałych – nowy projekt z czerwca 2022 r.
Tymczasem na stronie Rządowego Centrum Legislacji ukazał się kolejny projekt (z 21 czerwca 2022 r.) rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie wymagań jakościowych dla paliw stałych. ,,Znosi” on wcześniejsze, tzn. ubiegłoroczne projektowane regulacje rządowe, tj. nie uwzględnia zmian dotyczących obniżenia zawartości procentowej zarówno popiołu, jak i siarki w surowcu oraz wraca do pierwotnego nazewnictwa wcześniej wskazanych paliw. Warto podkreślić, iż w nowym projekcie rozporządzenia przewiduje się powielenie, co do zasady, rozwiązań przyjętych w obecnie obowiązującym Rozporządzeniu z dnia 27 września 2018 r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw stałych – z drobną zmianą odnośnie czasowego przywrócenia możliwości wprowadzania do obrotu, z przeznaczeniem do stosowania w sektorze bytowo-komunalnym, paliw spełniających wymagania jakościowe w odniesieniu do miału I, miału II oraz miału III do 31 marca 2023 r. (zastąpienie węgla brunatnego) oraz usunięcia parametru zdolności spiekania w tabeli nr 9 w odniesieniu do węgla brunatnego.
Odstąpienie od wymagań jakościowych dla paliw stałych w słusznej sprawie…
27 czerwca br. zostało wydane Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie odstąpienia od stosowania wymagań określonych w przepisach rozporządzenia1 w sprawie wymagań jakościowych dla paliw stałych (DzU poz. 1351), wstrzymujące stosowanie tych wymagań na okres 60 dni. Niniejsze rozporządzenie, o charakterze aktu jednorazowego, weszło w życie 29 czerwca br. i obowiązywało do 28 sierpnia br. włącznie.
„Są sytuacje wyjątkowe. Mamy wojnę, priorytetem jest bezpieczeństwo energetyczne i to, aby była ciepła woda i żeby były ciepłe kaloryfery. Tym kierowaliśmy się, podejmując tę decyzję (o zniesieniu norm jakościowych – PAP)” – podkreśliła Anna Moskwa, minister klimatu i środowiska2.
Okoliczności i cel wprowadzenia przepisów rozporządzenia, którego celem jest wstrzymanie wymagań jakościowych dla paliw stałych
Zgodnie z brzmieniem art. 6a Ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw (t.j. DzU z 2022 r. poz. 1315), ,,Jeżeli wystąpią na rynku nadzwyczajne zdarzenia skutkujące zmianą warunków zaopatrzenia w paliwa stałe, powodujące utrudnienia w przestrzeganiu wymagań jakościowych lub zagrażające bezpieczeństwu energetycznemu Rzeczypospolitej Polskiej, minister właściwy do spraw energii w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw klimatu może, w drodze rozporządzenia, na czas oznaczony, nie dłuższy niż 60 dni, odstąpić od stosowania wymagań określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 3a ust. 2, mając na względzie interes konsumentów oraz zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego”.
Dysponując takim upoważnieniem ustawowym, Minister Klimatu i Środowiska, po uprzedniej sugestii Ministra Aktywów Państwowych odnoszącej się do możliwości zastosowania art. 6a wspomnianej ustawy w zaistniałej sytuacji geopolitycznej, wobec konfliktu w Ukrainie, który wpływa na zmianę warunków zaopatrzenia w paliwa stałe oraz zagraża bezpieczeństwu energetycznemu, mając na względzie interes konsumentów oraz zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego, jak również komfortu cieplnego, wydał stosowne ku temu rozporządzenie.
Jak czytamy w piśmie Ministra Aktywów Państwowych z 10 czerwca 2022 r., znak: DGA.I.413.73.2022: ,,[…] w ostatnich latach pokrycie zapotrzebowania na węgiel energetyczny w sektorze komunalno-bytowym odbywało się przy udziale surowca importowanego do Polski, a wydarzenia z ostatnich miesięcy i zmiana sytuacji geopolitycznej przełożyła się na ograniczenie importu surowców energetycznych na terytorium Unii Europejskiej oraz wzrost ich cen”. Dlatego też, w opinii Jacka Sasina, ministra aktywów państwowych, odstąpienie od stosowania przepisów Rozporządzenia Ministra Energii z dnia 27 września 2018 r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw stałych, które są wprowadzane do obrotu z przeznaczeniem do użycia w gospodarstwach domowych oraz instalacjach spalania o nominalnej mocy cieplnej mniejszej niż 1 MW, może spowodować obniżenie cen, jak również zwiększenie dostępności węgla w sektorze bytowo-komunalnym, czyli m.in. w gospodarstwach domowych.
28 sierpnia br. weszło w życie nowe Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 25 sierpnia 2022 r. w sprawie odstąpienia od stosowania wymagań określonych w przepisach rozporządzenia w sprawie wymagań jakościowych dla paliw stałych i będzie obowiązywało do 24 października br. Można powiedzieć, że jest ono „przedłużeniem w czasie” odstąpienia od wymagań jakościowych dla paliw stałych.
Odstąpienie od wymagań jakościowych dla paliw stałych krokiem przeciw ubóstwu energetycznemu
Wzrost cen, w szczególności cen węgla, spowodowany jest inwazją Rosji na Ukrainę oraz podjętymi działaniami represyjno-odwetowymi, polegającymi na wprowadzeniu rozbudowanego systemu sankcji, który w głównej mierze wiąże się z zaprzestaniem importowania paliw na terytorium Unii Europejskiej z Rosji (głównie gazu ziemnego), czego skutkiem jest wzrost zapotrzebowania na węgiel. Obecnie właśnie to paliwo kopalne jest towarem deficytowym, z uwagi na zmniejszoną podaż oraz konieczność jego sprowadzania spoza ,,wschodniego” kierunku, a więc choćby z Kolumbii czy Australii. Wstrząs na światowych giełdach oraz zachwianie na rynkach energetycznych, wywołane rosyjską zbrojną napaścią na suwerenną Ukrainę, stwarza zwiększone ryzyko ubóstwa energetycznego, a tym samym może spowodować brak możliwości nabycia ww. materiału opałowego przez przeciętnego Kowalskiego. Stąd też resort środowiska podjął prace oraz finalną decyzję o wydaniu ww. rozporządzenia, w celu zniwelowania odczuwalnych przez obywateli skutków finansowych, poprzez ustabilizowanie się cen węgla, jak również zwiększenie jego dostępności przed sezonem grzewczym.
Zakaz palenia czym popadnie – teoria jedno, praktyka drugie
,,Nie jest prawdą to, co pojawia się w przestrzeni publicznej, że zniesienie norm dotyczących jakości węgla pozwala na palenie wszystkim, bo pozostają jeszcze inne przepisy ogólne, które regulują normy dotyczące spalania” – powiedziała Anna Moskwa, minister klimatu i środowiska3.
Jednak Polski Alarm Smogowy ostrzega. Zdaniem inicjatywy zrzeszającej ruchy obywatelskie zatroskane złą jakością powietrza w Polsce, zawieszenie norm jakości węgla jest niedopuszczalne. Stanowi ono bowiem poważny krok wstecz w polityce antysmogowej, związanej z wprowadzaniem, utrzymywaniem oraz zaostrzaniem wymagań jakościowych przewidzianych dla paliw stałych, zakazem sprzedaży tradycyjnych ,,kopciuchów” oraz uchwałami antysmogowymi organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego. Z doniesień medialnych wynika, że już pojawiają się głosy o próbach ,,demontowania” ustanowionych uprzednio uchwał antysmogowych. Jako niechlubne przykłady podaje się tutaj Sejmik Województwa Małopolskiego oraz Sejmik Województwa Łódzkiego. Według tych opinii, realizacja programu ,,Czyste Powietrze” powoli staje się fikcją, o czym świadczy spowolnienie w wymianie przestarzałych urządzeń cieplnych.
Jeszcze nie tak dawno premier Mateusz Morawiecki zapewniał, że: ,,[…] węgla ma być nadmiar. Chcę, żeby było więcej węgla, niż jest potrzebne nawet na srogą zimę”4. Tymczasem rzeczywistość okazuje się bardziej skomplikowana, czego skutkiem jest właśnie wydanie rozporządzeń wstrzymujących wymagania jakościowe dla paliw stałych (pierwsze obowiązywało do 28 sierpnia 2022 r., a następne utraci moc z końcem 24 października br.), po to, aby w jak największym stopniu – z jednej strony – wesprzeć gospodarstwa domowe w możliwości zakupienia gorszego jakościowo i bardziej zanieczyszczonego węgla, a z drugiej – upłynnić rynek energetyczny z takich paliw stałych jak węgiel brunatny czy miał węglowy. Co istotne, nadal obowiązuje tzw. ustawa antysmogowa, uchwalona 16 października 2019 r. (DzU poz. 2166), na podstawie której m.in. gminy ustanowiły uchwały antysmogowe zabraniające lub dopuszczające ogrzewanie nieruchomości konkretnym rodzajem ,,paliwa”. Miał węglowy, tworzywa sztuczne, impregnowane drewno, tj. płyty paździerzowe, panele podłogowe, malowane i lakierowane deski, płyty biurowe czy słupy i podkłady kolejowe, to przedmioty, które są pozbawione możliwości kwalifikowania ich przez domowników jako materiały nadające się do spalania, a tym samym ogrzewania budynków. W przypadku złamania zakazów spalania określonych przedmiotów i stwierdzenia nieprawidłowości podczas kontroli urzędniczej lub straży miejskiej/gminnej, może zostać nałożony mandat w wysokości do 500 zł, a w sytuacji odmowy jego przyjęcia, sprawa kierowana jest do sądu, który może nałożyć karę w wysokości nawet 5000 zł. W związku ze zbliżającym się sezonem grzewczym istnieje duże ryzyko wygenerowania potężnych ilości zanieczyszczeń do powietrza. Będą się na to składały dwa czynniki. Po pierwsze, na rynku będą dostępne odpady kopalniane cechujące się bardzo wysoką zawartością wilgoci oraz metali ciężkich, które będą sprzedawane jako mieszanka z miałem węglowym po niskiej cenie, a po drugie, pomimo obowiązywania zakazów i grożących za ich złamanie kar, wraz ze spadkiem temperatury do pieców będą trafiały plastiki, kolorowy papier, opony czy inne kaloryczne odpady.
,,Kapitulacja” rządu, krok wstecz i pomoc finansowa
Sytuacja związana z propagowaną przez rząd polityką antysmogową zmieniła się diametralnie. Nie tak dawno zachęcano przecież do stopniowej wymiany pieców węglowych na nowe, bardziej proekologiczne źródła ciepła. W gospodarstwach domowych zaczęto wymieniać „kopciuchy”, wykorzystując dofinansowanie do modernizacji źródeł ciepła i przechodząc na ogrzewanie gazowe, elektryczne lub montując kotły pelletowe, często zapożyczając się przy tym w bankach. Tym bardziej krzywdzące dla ,,proekologicznych właścicieli nowych instalacji” było uchwalenie 22 lipca 2022 r. ustawy o dodatku węglowym, przyznającej wsparcie zgodnie z art. 2 ust. 1: ,,[…] osobie w gospodarstwie domowym, w przypadku gdy głównym źródłem ogrzewania gospodarstwa domowego jest kocioł na paliwo stałe, kominek, koza, ogrzewacz powietrza, trzon kuchenny, piecokuchnia, kuchnia węglowa lub piec kaflowy na paliwo stałe, zasilane paliwami stałymi, wpisane lub zgłoszone do centralnej ewidencji emisyjności budynków, o której mowa w art. 27a ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów oraz o centralnej ewidencji emisyjności budynków (DzU z 2022 r. poz. 438, 1561 i 1576.)”; ust. 3: ,,Przez paliwa stałe rozumie się węgiel kamienny, brykiet lub pelet zawierające co najmniej 85% węgla kamiennego”. Dodatek węglowy dla gospodarstwa domowego wynosi 3000 zł. Ustawa weszła w życie 12 sierpnia br., a rozporządzenie określające wzór wniosku o wypłatę niniejszego dodatku – 17 sierpnia br.
Próbę objęcia wspomnianym dodatkiem również grupy osób korzystających z nowych, proekologicznych źródeł ciepła podjął Senat pod postacią poprawek wniesionych do procedowanej ustawy. Jednakże zostały one odrzucone przez Sejm. Tymczasem Anna Moskwa, minister klimatu i środowiska podczas jednej z konferencji prasowych przedstawiła specjalne rozwiązania wspierające odbiorców ciepła i ciepłej wody. Mianowicie wskazała, iż przewidywane są dopłaty do pelletu albo innego rodzaju biomasy – w szczególności brykietu drzewnego, słomy, ziaren zbóż – (3000 zł), drewna kawałkowego (1000 zł), oleju opałowego (2000 zł) oraz LPG (500 zł), które mają funkcjonować na jednakowych zasadach jak dodatek węglowy, tj. przyznawane będą jednorazowo, bez względu na progi dochodowe, a ich wypłata będzie zadaniem zleconym gminy. 12 sierpnia br. na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji ukazał się projekt ustawy w tej sprawie. Rządowy projekt ustawy o szczególnych rozwiązaniach w zakresie niektórych źródeł ciepła w związku z sytuacją na rynku paliw (druk nr 2543) wpłynął do Sejmu 25 sierpnia br., a 2 września br. na 60. posiedzeniu po III. czytaniu, ustawa z dnia 2 września 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie niektórych źródeł ciepła w związku z sytuacją na rynku paliw została przyjęta przez izbę niższą, a następnie – 5 września br. – przekazana pod obrady Senatu, gdzie oczekuje na rozpatrzenie na 48. posiedzeniu zaplanowanym na 7 września br. (druk nr 795).
Źródła:
- Rozporządzenie Ministra Energii z dnia 27 września 2018 r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw stałych (Dz. U. poz. 1890).
- https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C1278337%2Czniesienie-norm-jakosciowych-nie-oznacza-ze-mozna-palic-wszystkim.html.
- https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C1278337%2Czniesienie-norm-jakosciowych-nie-oznacza-ze-mozna-palic-wszystkim.html.
- https://businessinsider.com.pl/gospodarka/morawiecki-przedstawia-cel-wegla-ma-byc-nadmiar/y3qqyrd.
Artykuł opublikowany w ramach współpracy z Kancelarią Prawną Schampera, Dubis, Zając i Wspólnicy sp. j.,
SDZLEGAL SCHINDHELM
fot. na otwarcie sozosfera.pl (zdjęcie ilustracyjne)
