Zasoby dyspozycyjne wód podziemnych w Polsce wynoszą 33,7 mln m³ na dobę (dane Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego). Wody podziemne mogą być pobierane na różne cele, po uzyskaniu stosownego pozwolenia wodnoprawnego. Na przykład do celów realizacji zadań własnych gminy w zakresie zbiorowego zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi. Mogą być również pobierane w celu produkcji chemikaliów i wyrobów chemicznych czy do celów produkcji napojów. Kiedy jednak uprawniony podmiot pobiera wody w ilości większej niż wskazuje na to posiadane przez niego pozwolenie, ponosi tego konsekwencje. Warto zatem wskazać, jakie są przewidywane sankcje za ponadmiarowe pobory wód.
Właściwy organ i wysokość opłaty podwyższonej
Zgodnie z Ustawą z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne (DzU z 2023 r., poz. 1478, ze zm.), opłatę podwyższoną ponosi się w razie korzystania z usług wodnych, polegających na poborze wód podziemnych lub wód powierzchniowych albo wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, bez wymaganego pozwolenia wodnoprawnego albo pozwolenia zintegrowanego.
Opłatę podwyższoną ponosi się analogicznie jak powyżej także za przekroczenie warunków określonych w pozwoleniu wodnoprawnym albo w pozwoleniu zintegrowanym.
W pierwszej sytuacji właściwym do prowadzenia postępowań jest organ Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie. Natomiast w drugiej sytuacji decyzje administracyjne wydaje wojewódzki inspektor ochrony środowiska (WIOŚ).
Wysokość opłaty podwyższonej w zakresie usług wodnych polegających na poborze wód podziemnych ustala się jako 10-krotność wielkości jednostkowej stawki opłaty zmiennej za usługi wodne za pobór wód podziemnych lub wód powierzchniowych. Wysokość opłaty podwyższonej ustala się na podstawie pomiarów ilości pobieranych wód prowadzonych przez podmiot obowiązany do ponoszenia opłat za usługi wodne. Przekroczenie ustala się jako ilość wód pobranych z przekroczeniem warunków pozwolenia wodnoprawnego albo pozwolenia zintegrowanego za poprzedni rok kalendarzowy.
Stawki jednostkowe zostały określone w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 22 grudnia 2017 r. w sprawie jednostkowych stawek opłat za usługi wodne (DzU z 2022 r., poz. 2438).
Ponadmiarowe pobory wód i postępowanie administracyjne
Przed wszczęciem postępowania administracyjnego WIOŚ ustala, czy podmiot posiada pozwolenie wodnoprawne na pobór wód podziemnych. W przypadku posiadania pozwolenia na podstawie sprawozdań kwartalnych z poborów wód jest ustalana ilość pobranej wody. Jeżeli pobrano więcej wody niż jest to określone w pozwoleniu wodnoprawnym w danym roku kalendarzowym, wówczas wszczynane jest postępowanie administracyjne.
Strona wraz z wszczęciem postępowania ma możliwość zapoznania się z materiałem dowodowym oraz wypowiedzenia się co do zebranych dowodów w terminie np. siedmiu dni od daty doręczenia zawiadomienia.
Jeśli strona nie wypowiada się co do zgromadzonego materiału dowodowego, WIOŚ przechodzi do wydania decyzji administracyjnej.
Opłata zmienna i współczynnik różnicujący
W ww. rozporządzeniu określono jednostkowe stawki opłat za usługi wodne za pobór wód w formie opłaty zmiennej. Na przykład do celów realizacji zadań własnych gminy w zakresie zbiorowego zaopatrzenia ludzi w wodę przeznaczoną do spożycia w ilości średniorocznej nieprzekraczającej 0,25 m3/s, ustalono stawkę 0,068 zł za 1 m3 pobranych wód podziemnych.
Ponadto w przypadku poboru wód podziemnych ustala się współczynnik różnicujący, przez który mnoży się jednostkową stawkę opłaty zmiennej. Wynosi on:
- 2 – jeżeli wody nie podlegają żadnym procesom uzdatniania lub podlegają wyłącznie dezynfekcji lub demineralizacji albo innym procesom niewymienionym poniżej;
- 1,25 – jeżeli wody podlegają procesom odżelaziania lub utleniania;
- 1 – jeżeli wody podlegają procesom odmanganiania;
- 0,5 – jeżeli wody podlegają procesom usuwania amonu, koagulacji lub adsorpcji;
- 0,3 – jeżeli wody podlegają procesom usuwania azotanów lub metali ciężkich.
Praktyczne wyliczenie opłaty podwyższonej za ponadmiarowe pobory wód
Załóżmy, że ilość wody podziemnej dopuszczalna do pobrania w skali roku z pozwolenia wodnoprawnego wynosi 20 000 m3 dla celów realizacji zadań własnych gminy w zakresie zbiorowego zaopatrzenia ludzi w wodę przeznaczoną do spożycia w ilości średniorocznej nieprzekraczającej 0,25 m3/s.
Ilość faktyczna pobranej wody podziemnej w skali roku to 30 000 m3. Tym samym ilość pobranej wody z przekroczeniem wynosi 10 000 m3. Stawka dla celów realizacji zadań własnych gminy w zakresie zbiorowego zaopatrzenia ludzi w wodę przeznaczoną do spożycia w ilości średniorocznej nieprzekraczającej 0,25 m3/s wynosi 0,068 zł za 1 m3.
Współczynnik różnicujący to 1,25 (przykładowo dobrany).
Zawsze jest też dziesięciokrotność wielkości jednostkowej opłaty zmiennej.
Tym samym:
10 000 m3 x (10 x 0,068 zł/m3) x 1,25 = 8500 zł.
Wysokość opłaty podwyższonej za pobór wody wynosi więc 8500 zł.
Słowem zakończenia
W 2023 r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gdańsku zakończył – jak dotąd – już 38 postępowań, wydając decyzje administracyjne. Wysokość wymierzonych opłat podwyższonych to prawie 1,2 mln zł. Opłaty wpływają bezpośrednio na rachunek bankowy Wód Polskich, podany w decyzji administracyjnej, wydawanej przez WIOŚ. Do końca roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gdańsku przeprowadzi jeszcze kilkanaście spraw. Należy także dodać, że od 1 stycznia 2024 r. w życie wejdzie nowe Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 października 2023 r. w sprawie jednostkowych stawek opłat za usługi wodne (DzU z 2023 r. poz. 2471).
fot. na otwarcie sozosfera.pl (zdjęcie ilustracyjne)
