Po trwających miesiąc pracach sejmowych 26 lipca 2018 r. Prezydent podpisał Ustawę z 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw. Pierwszy projekt zmian pojawił się na stronach Rządowego Centrum Legislacji 7 czerwca br., a do Sejmu wpłynął 22 czerwca br. Ministerstwo Środowiska dokonanie zmian tłumaczyło m.in. koniecznością realizacji postulatów samorządów województw w zakresie rozwiązania problemu porzucania odpadów w miejscach na ten cel nieprzeznaczonych i w miejscach, w których zakończono działalność w zakresie gospodarki odpadami niezgodnie z obowiązującymi przepisami.
W ocenie tego resortu, problemem wymagającym uregulowania są także, nasilające się w ostatnim czasie, zjawiska pożarów odpadów. Z oceny skutków regulacji wynika, że przyjęte zmiany dotkną ponad 15 tys. podmiotów prowadzących działalność w zakresie przetwarzania i zbierania odpadów (wg Centralnego Systemu Odpadowego, stan na rok 2016).
Zezwolenia na zbieranie i przetwarzanie odpadów – łatwiej już było
Spośród szeregu przyjętych rozwiązań na uwagę zasługują nie tylko kwestie nowych zasad magazynowania odpadów czy nałożenia na posiadacza odpadów, nieznanego wcześniej, obowiązku ustanawiania zabezpieczenia roszczeń (budzące sporo emocji już na etapie projektu ustawy), ale także wprowadzenie obostrzeń w uzyskiwaniu niezbędnych zezwoleń. Analiza nowych regulacji, kształtujących przesłanki uzyskania zezwoleń na zbieranie i na przetwarzanie odpadów pozwala stwierdzić, że… łatwiej już było. W ocenie ustawodawcy, wprowadzenie zmian w omawianym obszarze stanowi realizację postulatów wypracowanych z udziałem przedstawicieli Państwowej Straży Pożarnej (PSP) oraz Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, w związku z przypadkami pożarów miejsc składowania i magazynowania odpadów.
W pierwszej kolejności należy wskazać, iż w sytuacji, kiedy maksymalna łączna masa wszystkich rodzajów odpadów magazynowanych w okresie roku przekroczy 3 000 Mg, organem właściwym do wydania zezwolenia na zbieranie odpadów będzie marszałek województwa. Niezależnie od tego, udzielenie przez właściwy organ zezwolenia uzależnione będzie od uprzedniego wydania opinii przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Organ ten wydawać będzie opinię w terminie określonym w art. 106 §3 ustawy kodeks postępowania administracyjnego, a zatem nie dłuższym niż dwa tygodnie od doręczenia mu takiego żądania przez organ prowadzący postępowanie. W przypadku nie wydania opinii we wskazanym terminie, organ wydający decyzję przyjmować będzie, że wydano opinię pozytywną.
Zmianie ulegają dotychczasowe zasady związane z koniecznością przeprowadzenia kontroli instalacji czy obiektu przed uzyskaniem zezwolenia na zbieranie odpadów, zezwolenia na przetwarzanie odpadów oraz pozwolenia na wytwarzanie odpadów uwzględniającego zbieranie lub przetwarzanie odpadów. Począwszy od wejścia w życie noweli, decyzję będzie można uzyskać dopiero po przeprowadzeniu kontroli instalacji nie tylko przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska (WIOŚ), ale także przez komendanta powiatowego (miejskiego) PSP, w zakresie spełniania wymagań określonych w przepisach dotyczących ochrony przeciwpożarowej oraz zgodności z warunkami ochrony przeciwpożarowej, o których mowa w operacie przeciwpożarowym, wykonanym przez rzeczoznawcę do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych – w sytuacji, kiedy organem wydającym decyzję będzie marszałek województwa albo regionalny dyrektor ochrony środowiska (RDOŚ).
Przeprowadzona przez ww. organy kontrola instalacji czy obiektu budowlanego będzie zwieńczona niezaskarżalnym postanowieniem WIOŚ-u oraz komendanta PSP, co do spełnienia wymagań określonych w przepisach dotyczących ochrony przeciwpożarowej. Negatywna opinia wyrażona przez ww. organy uniemożliwi ubiegającemu się uzyskanie pozytywnej decyzji. Powyższe reguły nie będą znajdowały zastosowania w sytuacji, gdy zezwolenie na przetwarzanie odpadów dotyczy przygotowania do ponownego użycia oraz odzysku poza instalacjami i urządzeniami lub przygotowania do ponownego użycia.
W pierwszej wersji projektu ustawy z 7 czerwca br. przewidywano m.in., że gospodarowanie odpadami, polegające na zbieraniu odpadów niebezpiecznych lub odzysku przez wypełnianie terenów niekorzystanie przekształconych, miało by się odbywać wyłącznie na terenie, którego właścicielem jest posiadacz odpadów gospodarujący odpadami. W rezultacie zgłaszanych uwag i wątpliwości ostatecznie przyjęto, że gospodarowanie odpadami, polegające na prowadzeniu ww. działań, ale także na zbieraniu lub przetwarzaniu odpadów komunalnych lub odpadów pochodzących z odpadów komunalnych ma się odbywać wyłącznie na nieruchomości, której właścicielem, użytkownikiem wieczystym, użytkownikiem lub dzierżawcą jest posiadacz odpadów gospodarujący odpadami. Ustawodawca zastrzegł w tym zakresie, iż ustanowienie użytkowania nieruchomości, na której będą zbierane lub przetwarzane odpady, wymaga złożenia oświadczenia w formie aktu notarialnego także przez użytkownika. Obligatoryjnym elementem oświadczenia ma być wskazanie masy i rodzaju odpadów, które mogą być zbierane lub przetwarzane w okresie roku na nieruchomości będącej przedmiotem użytkowania. Analogiczne reguły odnoszą się do zawieranej umowy dzierżawy.
Nowe wymogi wniosku o decyzję
Ubiegając się o uzyskanie decyzji, należy pamiętać o nowych elementach składanego wniosku. Jest to istotne, gdyż nieuzupełnienie braków w tym zakresie, jako uchybienie formalne, prowadzi do pozostawienia przez organ wniosku o wydanie decyzji bez rozpoznania. W pierwszym rzędzie trzeba mieć na uwadze, że nie wystarczy, jak do tej pory, wskazanie we wniosku miejsca i sposobu magazynowania oraz rodzaju magazynowanych odpadów. Znowelizowana ustawa wymaga, aby we wniosku wskazać także maksymalną masę poszczególnych rodzajów odpadów i maksymalną, łączną masę wszystkich rodzajów odpadów, które mogą być magazynowane w tym samym czasie oraz które mogą być magazynowane w okresie roku; największą masę odpadów, które mogłyby być magazynowane w tym samym czasie w instalacji, obiekcie budowlanym lub jego części lub innym miejscu magazynowania odpadów, wynikającej z wymiarów instalacji; oraz całkowitą pojemność (w Mg) instalacji, obiektu budowlanego lub jego części lub innego miejsca magazynowania odpadów. Novum w zakresie składania wniosku jest obowiązek wskazania proponowanej formy i wysokości zabezpieczenia roszczeń, a także dołączania do wniosku: zaświadczenia o niekaralności za enumeratywnie wymienione przestępstwa przeciwko środowisku, decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, dla którego nie został uchwalony miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, dokumentu potwierdzającego prawo własności, prawo użytkowania wieczystego, prawo użytkowania albo umowę dzierżawy nieruchomości. Pomimo że na etapie prac legislacyjnych wskazywano, iż obowiązek sporządzania operatu przeciwpożarowego, wykonany przez rzeczoznawcę do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych, „zwiększy koszty związane z rozpoczęciem działalności i nie stanowi gwarancji prawidłowej oceny stanu zabezpieczeń przeciwpożarowych” [patrz: Zastrzeżenia Konfederacji Lewiatan prezentowane w piśmie do Marszałka Sejmu i Przewodniczącego Komisji Ochrony Środowiska, zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 25 czerwca 2018 r., (KL/231/102/DG/2018)], przyjęto w treści ustawy obowiązek dołączenia do wniosku o wydanie decyzji ww. operatu w przypadku, gdy organem wydającym decyzję jest marszałek województwa albo RDOŚ. Kolejnym wymogiem wniosku o uzyskanie decyzji jest także dołączanie oświadczeń co do faktu niewydania w ostatnich 10 latach ostatecznej decyzji o cofnięciu zezwolenia za zbieranie odpadów, zezwolenia na przetwarzanie odpadów, zezwolenia na zbieranie i przetwarzanie odpadów lub pozwolenia na wytwarzanie odpadów, uwzględniającego zbieranie i przetwarzanie odpadów, lub że nie wymierzono administracyjnej kary pieniężnej; jak też co do tego, że wspólnik, prokurent, członek zarządu lub członek rady nadzorczej posiadacza odpadów nie jest lub nie był wspólnikiem, prokurentem, członkiem rady nadzorczej lub członkiem zarządu innego przedsiębiorcy, w stosunku do którego wydano ww. decyzję lub wymierzono karę.
W odniesieniu do powyższego, zmianie ulega również zakres przedmiotowy wydawanych zezwoleń lub pozwoleń. Spośród wprowadzonych nowości warto pamiętać, że – zgodnie z nowym art. 43 ust. 7-9 ustawy o odpadach – instalacje, obiekty budowlane lub ich części oraz inne miejsca przeznaczone do zbierania, magazynowania lub przetwarzania odpadów są projektowane, wykonywane, wyposażane, uruchamiane, użytkowane i zarządzane w sposób ograniczający możliwość powstania pożaru, a w razie jego wystąpienia – zapewniający zachowanie nośności konstrukcji obiektów przez określony czas, ograniczenie rozprzestrzeniania się ognia i dymu, rozprzestrzeniania się pożaru na sąsiednie obiekty budowlane lub tereny przyległe, możliwość ewakuacji ludzi lub ich ratowania w inny sposób oraz uwzględnienie bezpieczeństwa ekip ratowniczych.
Odmowa wydania pozwolenia na zbieranie i przetwarzanie odpadów
W ramach omawianych regulacji nie można pominąć zagadnień związanych z dodaniem do ustawy o odpadach nowych przesłanek odmowy wydawania zezwoleń lub pozwoleń. Zgodnie z ustawą, organ obligatoryjnie odmówi wydania zezwolenia na zbieranie lub na przetwarzanie odpadów, jeśli w stosunku do przedsiębiorcy lub jego wspólnika, prokurenta, członka rady nadzorczej lub członka zarządu wydano wspomnianą powyżej decyzję o cofnięciu pozwolenia, a nie upłynął okres 10 lat, licząc od dnia, gdy decyzja stała się ostateczna. Podobnie organ odmówi wydania decyzji przedsiębiorcy będącemu osobą fizyczną, jeżeli został on ukarany prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwa przeciwko środowisku. Odmowa czeka także tego przedsiębiorcę lub jego wspólnika, prokurenta, członka rady nadzorczej lub zarządu, w stosunku do którego prawomocnie orzeczono karę pieniężną za przestępstwa przeciwko środowisku. Wprowadzenie możliwości odmowy wydania przez organ decyzji na gospodarowanie odpadami w przypadku stwierdzenia naruszeń przepisów dotyczących gospodarki odpadami stanowi – w ocenie autorów zmian – tzw. wilczy bilet. W świetle przyjętych założeń, rozwiązania te mają „na celu czasowe wykluczenie z rynku usług związanych z gospodarką odpadami osób fizycznych lub prawnych, które postępowały z odpadami w sposób stwarzający zagrożenie dla zdrowia lub życia ludzi lub dla środowiska” (z uzasadnienia do projektu).
Co nieco o przepisach przejściowych
W tym obszarze pamiętać należy, iż – zgodnie z ustawą – do postępowań w sprawach wydania zezwoleń na zbieranie odpadów, zezwoleń na przetwarzanie odpadów oraz pozwoleń na wytwarzanie odpadów wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy stosować trzeba przepisy nowe, a zatem także te dotyczące m.in. wymogów wniosku o wydanie decyzji. W tym zakresie organ prowadzący sprawę będzie wzywał do uzupełnienia wniosku, a w konsekwencji wydanie decyzji może się opóźnić. Prowadzący instalację, posiadający pozwolenie zintegrowane obejmujące gospodarowanie odpadami obowiązany będzie wystąpić o zmianę decyzji w terminie 1 roku od wejścia w życie zmian, celem dostosowania jej do nowych wymogów, w tym w zakresie zabezpieczenia roszczeń. W przeciwnym razie pozwolenie to wygaśnie z mocy prawa w ww. zakresie.
Dla podmiotów posiadających w dacie wejścia w życie ustawy zezwolenie na zbieranie odpadów, na przetwarzanie odpadów, zezwolenie na zbieranie i przetwarzanie odpadów albo pozwolenie na wytwarzanie odpadów, uwzględniające zbieranie lub przetwarzanie odpadów, przewidziano obowiązek złożenia, spełniającego wymogi wynikające z nowych regulacji, wniosku o zmianę posiadanej decyzji w terminie 12 miesięcy, licząc od dnia wejścia w życie omawianej ustawy, pod rygorem wygaśnięcia obowiązującej decyzji.
Omawiana ustawa 21 sierpnia br. została opublikowana w Dzienniku Ustaw RP, co oznacza, że zmiany wejdą w życie 5 września 2018 r.
