Zaświadczenia o niekaralności – Sozosfera

5 września 2018 r. weszła w życie Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2018 r. poz. 1592). Począwszy od tej daty, obowiązek przedłożenia zaświadczeń o niekaralności stanowi jeden z wymogów formalnych każdego wniosku o wydanie zezwolenia na zbieranie lub na przetwarzanie odpadów – w myśl art. 42 ust. 3a pkt 1b znowelizowanej ustawy o odpadach.

Zaświadczenia o niekaralności – wątpliwości w związku ze słowem „lub”

Zgodnie z art. 42 ust. 3a pkt 1b Ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (t.j. z 2020 r., poz. 797), „Do wniosku o wydanie zezwolenia na zbieranie odpadów oraz do wniosku o wydanie zezwolenia na przetwarzanie odpadów dołącza się zaświadczenie o niekaralności: wspólnika, prokurenta, członka zarządu lub członka rady nadzorczej posiadacza odpadów będącego osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej – za przestępstwa przeciwko środowisku lub przestępstwa, o których mowa w art. 163, art. 164 lub art. 168 w związku z art. 163 § 1 kk ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny”.

Jakkolwiek przepis ten na pierwszy rzut oka nie powinien budzić wątpliwości, tak na gruncie tej regulacji w praktyce pojawiają się jednak wątpliwości odnoszące się do katalogu podmiotów faktycznie zobowiązanych do złożenia takiego zaświadczenia. Stawiane są m.in. pytania o to, czy w sytuacji, w której organami osoby prawnej są zarówno zarząd, jak i rada nadzorcza, obowiązek złożenia zaświadczenia o niekaralności spoczywa tylko na członkach jednego z tych organów, czy też obu tych organów danej osoby prawnej.Wątpliwości w tym zakresie jawią się w związku z zastosowaniem przez ustawodawcę spójnika „lub”.

Brak zaświadczenia o niekaralności doprowadzi do nieuzyskania wnioskowanej decyzji

Rozstrzygnięcie tej kwestii jest istotne, jeśli brać pod uwagę, że uchybienie ze strony wnioskodawcy, polegające na niespełnieniu wszystkich wymogów formalnych wniosku, pociągać może za sobą daleko idące konsekwencje w postaci pozostawienia przez organ wniosku bez rozpoznania, co w rezultacie doprowadzi do nieuzyskania wnioskowanej decyzji.

W odniesieniu do przywołanego przepisu i celów ustawodawcy, jakie przyświecały jego wprowadzeniu, należy mieć także na uwadze, że złożenie zaświadczenia jest dla organu wydającego decyzję niezbędne dla stwierdzenia istnienia w danym przypadku negatywnych przesłanek wydania ww. decyzji. Zgodnie bowiem z art. 46 ust. 1d pkt 2 ustawy o odpadach, „Właściwy organ odmawia wydania zezwolenia na zbieranie odpadów lub zezwolenia na przetwarzanie odpadów przedsiębiorcy będącemu osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej jeżeli wspólnikiem, prokurentem, członkiem rady nadzorczej lub członkiem zarządu tego przedsiębiorcy jest osoba, która została skazana prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwa przeciwko środowisku lub przestępstwa o których mowa w art. 163, art. 164 lub art. 168 w związku z art. 163 § 1 kk ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny”.

Skazanie wyrokiem sądu – podstawą do czasowego wykluczenia z rynku

W uzasadnieniu do projektu ustawy nowelizującej (Druk nr VIII.2661) wskazywano m.in., że „w art. 46 ust. 1a – 1g wprowadzono nowe podstawy odmowy wydania zezwoleń przez organ właściwy do wydawania decyzji na gospodarowanie odpadami w przypadku stwierdzenia naruszeń przepisów dot. gospodarki odpadami przez podmiot wnioskujący – tzw. >>wilczy bilet<<”.

Nie dość zatem, że przedstawienie organowi omawianych zaświadczeń jest przesłanką formalną przyjęcia wniosku do rozpoznania, to stanowi również materialnoprawną podstawę dla dokonania przez organ oceny istnienia przesłanek do wydania zezwolenia. Zgodnie z przyjętym przez ustawodawcę założeniem, przesłanka ta dotyczy osób fizycznych, które zostały skazane prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwa przeciwko środowisku. Regulacja ta, w myśl wspomnianego uzasadnienia, „ma na celu czasowe wykluczenie z rynku usług związanych z gospodarką odpadami osób fizycznych i prawnych, które postępowały z odpadami w sposób stwarzający zagrożenie dla zdrowia lub życia ludzi lub dla środowiska”.

Wątpliwa przydatność wykładni językowej

Podstawowym rodzajem interpretacji tekstu prawnego jest wykładnia językowa. Pozwala ona ustalić właściwe znaczenie przepisu na podstawie analizy zawartych w nim słów, zwrotów, a także spójników. W tym aspekcie przyjmuje się, że językowe dyrektywy wykładni są punktem wyjścia do interpretacji tekstu prawnego. Zgodnie z zasadami logiki prawniczej, spójnik „lub” odpowiada funktorowi alternatywy nierozłącznej (zwykłej). W ocenie przedstawicieli doktryny, poprzestając na językowych dyrektywach wykładni, warunkiem wystarczającym do prawdziwości alternatywy zwykłej jest prawdziwość chociażby jednego argumentu zdaniowego – prawdziwość obu zdań składowych nie jest konieczna¹.

W art. 42 ust. 3a pkt 1b ustawy o odpadach prawodawca wprost zastosował spójnik „lub”, czyli wspomnianą alternatywę zwykłą. W konsekwencji, z punktu widzenia językowych dyrektyw wykładni i obowiązującej dyrektywy clara non sunt interpretanda – tj. nie dokonuje się wykładni tego co jasne, można by próbować wywodzić, iż dla spełnienia przez posiadacza odpadów obowiązku złożenia stosownego zaświadczenia o niekaralności wystarczające powinno być złożenie zaświadczenia przez członków jednego z wymienionych w przepisie organów osoby prawnej, tj. tylko przez członków zarządu lub tylko przez członków rady nadzorczej. Na gruncie omawianej regulacji wnioski takie wydają się jednak przedwczesne.

Brak zaświadczenia o niekaralności – w oparciu o funkcjonalne reguły interpretacyjne

Ponownienależy podkreślić, że złożenie przez wnioskodawcę zaświadczenia o niekaralności jest dla organu wydającego zezwolenie na zbieranie lub przetwarzanie odpadów niezbędne także dla stwierdzenia istnienia przesłanek materialnoprawnych wydania decyzji.

Jakkolwiek zatem, przy zastosowaniu wyłącznie językowych reguł interpretacyjnych art. 42 ust. 3a pkt 1b ustawy o odpadach,uznać by można, że dla spełnienia obowiązku przedłożenia zaświadczenia o niekaralności wystarczające będzie jego złożenie przez członków jednego z organów osoby prawnej, tj. członków zarządu lub członków rady nadzorczej, to interpretacja taka okazać się może niewystarczająca jeśli brać pod uwagę cele, jakie zamierzał osiągnąć ustawodawca. Skoro bowiem złożenie zaświadczenia o niekaralności poszczególnych osób pełniących funkcje w organach osób prawnych służyć ma weryfikacji istnienia przesłanek do ewentualnej odmowy wydania zezwolenia, to złożenie zaświadczenia wyłącznie przez wybranych przez wnioskodawcę członków organów spółki uznane może zostać za sprzeczne z przyjętymi przez ustawodawcę celami i w konsekwencji – niewystarczające. Biorąc pod uwagę powyższe, istnieje podstawa do uznania, że organy właściwe do wydawania zezwoleń na zbieranie lub na przetwarzanie odpadów będą dokonywały interpretacji omawianej regulacji nie tylko przy wykorzystaniu językowych, ale także funkcjonalnych reguł interpretacyjnych.

W odpowiedzi na pytanie (cyt.): „Czy zaświadczenie o niekaralności składa cały zarząd i wszyscy prokurenci (widniejący w KRS), czy tylko osoby podpisane na wniosku o udzielenie zezwolenia? (art. 42 ust. 3a ustawy)?” Minister Środowiska zajął swego czasu stanowisko, że „zaświadczenie składają wszystkie osoby widniejące w KRS.” (znak: DGO.VI.022.21.2018.MD).

Organy będą wymagały złożenia zaświadczenia o niekaralności – zarówno przez członków zarządu, jak i członków rady nadzorczej.

Niezależnie od powyższego, należy zauważyć, iż – zgodnie z art. 213 §1 Ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (t.j. DzU z 2020 r., poz. 1526) – „umowa spółki może ustanowić radę nadzorczą lub komisję rewizyjną albo oba te organy”. W konsekwencji, w świetle tej regulacji, rady nadzorcze, o których mowa w art. 42 ust. 3a pkt 1b ustawy o odpadach, nie muszą być ustanowione we wszystkich spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością i może zdarzyć się sytuacja, w której istnieć będzie w takiej spółce wyłącznie zarząd.

Przy uwzględnieniu wspomnianego, językowego znaczenia spójnika „lub”, jego zastosowanie na gruncie art. 42 ust. 3a pkt 1b powinno się sprowadzać do tego, że w konkretnych przypadkach, w których w danej osobie prawnej nie została powołana rada nadzorcza, wystarczającym dla spełnienia obowiązku będzie przedłożenie zaświadczenia z Krajowego Rejestru Karnego wyłącznie przez członków zarządu spółki.

Patrząc jednak przez pryzmat celów tej regulacji, należy uznać, iż w sytuacji, w której powołanymi organami osoby prawnej są zarówno zarząd spółki, jak i rada nadzorcza, organy wydające zezwolenia na zbieranie lub na przetwarzanie odpadów będą jednak wymagały złożenia zaświadczenia o niekaralności zarówno przez członków zarządu, jak i członków rady nadzorczej.

Źródło: