Wskazywanie posiadacza odpadów w karcie przekazania odpadów

Zgodnie z art. 66 ust. 1 Ustawy z 14 grudnia 2012 r. o odpadach (DzU z 2013 r. poz. 21), posiadacz odpadów jest obowiązany do prowadzenia na bieżąco ich ilościowej i jakościowej ewidencji, zgodnie z katalogiem odpadów, określonym w przepisach wykonawczych do tej ustawy. Jednym z dokumentów, z zastosowaniem których prowadzi się ewidencję odpadów, jest karta przekazania odpadów, w której wskazuje się posiadacza odpadów: zarówno przekazującego odpady, jak i je przyjmującego.

Okazuje się, że w praktyce określenie posiadacza odpadów nastręcza przedsiębiorcom trudności. Przyczyn takiego stanu rzeczy upatruje się w wielości podmiotów występujących na rynku odbioru i zagospodarowania odpadów. Szczególne problemy wywołuje ustalenie, kiedy za posiadacza odpadów można uznać ich sprzedawcę lub pośrednika w obrocie odpadami. Kwestia posiadania odpadów jest istotna, gdyż wiąże się z przenoszeniem odpowiedzialności za gospodarowanie odpadami.

Posiadacz i wytwórca odpadów

Przez posiadacza odpadów rozumie się wytwórcę odpadów lub osobę fizyczną, osobę prawną oraz jednostkę organizacyjną, nieposiadającą osobowości prawnej, będącą w posiadaniu odpadów. Domniemywa się przy tym, że władający powierzchnią ziemi jest posiadaczem odpadów znajdujących się na nieruchomości. Za wytwórcę odpadów uważa się natomiast każdego, którego działalność lub bytowanie powoduje powstawanie odpadów (pierwotny wytwórca odpadów), oraz każdego, kto przeprowadza wstępną obróbkę, mieszanie lub inne działania powodujące zmianę charakteru lub składu tych odpadów. Doniosłe znaczenie ma przy tym fakt, że wytwórcą odpadów powstających w wyniku świadczenia usług w zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia zbiorników lub urządzeń oraz sprzątania, konserwacji i napraw jest podmiot, który świadczy usługę, chyba że umowa o świadczenie usługi stanowi inaczej.

Wytwórca odpadów jest obowiązany do gospodarowania wytworzonymi przez siebie odpadami. Może on jednak zlecić wykonanie tego obowiązku podmiotom, które posiadają:

zezwolenie na zbieranie lub na przetwarzanie odpadów, lub
koncesję na podziemne składowanie odpadów, pozwolenie zintegrowane, decyzję zatwierdzającą program gospodarowania odpadami wydobywczymi, zezwolenie na prowadzenie obiektu unieszkodliwiania odpadów wydobywczych lub wpis do rejestru działalności regulowanej w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości – na podstawie odrębnych przepisów, lub
wpis do innego stosownego rejestru.

Z chwilą przekazania odpadów odpowiedzialność za gospodarowanie odpadami przechodzi na ten podmiot, jako następnego posiadacza odpadów. Istotne znaczenie ma przy tym fakt, że posiadacza odpadów, który przekazał odpady firmie transportującej, nie zwalnia się z odpowiedzialności za zbieranie lub przetwarzanie odpadów, do czasu przejęcia odpowiedzialności przez następnego posiadacza odpadów, który posiada stosowną decyzję albo wpis w rejestrze. Jest to równoznaczne z tym, że – w rozumieniu przepisów ustawy – transportujący odpady nie jest uznawany za posiadacza odpadów.

Pośrednik i sprzedawca

Jak zasygnalizowano na wstępie, największe wątpliwości budzi kwestia posiadania odpadów przez pośrednika w obrocie odpadami oraz sprzedawcę odpadów. Pośrednik w obrocie odpadami to każdy, kto organizuje przetwarzanie odpadów w imieniu innych podmiotów, w tym również podmiot, który nie obejmuje odpadów fizycznie w posiadanie. Sprzedawcą odpadów jest z kolei każdy podmiot, który nabywa, a następnie zbywa odpady, we własnym imieniu, w tym również podmiot, który nie obejmuje odpadów fizycznie w posiadanie. Stosownie do literalnego brzmienia art. 27 ust. 7 ustawy o odpadach, sprzedawca odpadów oraz pośrednik w obrocie odpadami nie przejmują odpowiedzialności za gospodarowanie odpadami, jeżeli nie są ich posiadaczami. Oznacza to, że pośrednik w obrocie odpadami i sprzedawca odpadów nie w każdym przypadku będą jednocześnie posiadaczami odpadów.

Liczy się fizyczny kontakt

Powyższe implikuje pytanie, kiedy możemy mówić o posiadaniu odpadów. Starsze orzecznictwo sądów administracyjnych wiązało pojęcie posiadacza odpadów z zaczerpniętą z Kodeksu cywilnego definicją „posiadania”, wskazując na konieczność fizycznego posiadania odpadów (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 2 października 2009 r., sygn. akt: II OSK 1501/08 oraz wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 16 grudnia 1998 r. – sygn. akt I SA 339/98) W ocenie Sądu bowiem, „Element fizycznego władztwa nad rzeczą można określić jako zjawisko polegające na tym, że pewna osoba (podmiot) znajduje się w sytuacji, która pozwala jej na korzystanie z rzeczy w szczególności w taki sposób jak to mogą czynić osoby, którym przysługuje do rzeczy określone prawo, dzięki czemu >>to, co uprawnionemu wolno, to posiadacz faktycznie może<<. Czynnik faktycznego władztwa polega zatem na odpowiednim fizycznym opanowaniu rzeczy. Władztwo faktyczne musi być stanem trwałym, co oznacza, że związek posiadacza z rzeczą nie może wyrażać się w jednorazowym lub nawet sporadycznym zawładnięciu rzeczą, lecz w możności korzystania z niej przez czas nieokreślony”.

Zaprezentowane stanowisko było uzasadnione faktem, że ustawa o odpadach z 2001 r. za posiadacza uznawała każdego, kto faktycznie włada odpadami (wytwórcę odpadów, inną osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną). Natomiast art. 336 Kodeksu cywilnego za posiadacza uznaje m.in. „tego, kto faktycznie włada rzeczą”. W nauce prawa cywilnego podkreśla się, że „władztwo faktyczne nad rzeczą stanowi związek posiadacza z rzeczą. Ten związek musi być faktyczny, czyli zapewniać posiadaczowi możliwość wpływu na rzecz przy użyciu bezpośrednich środków fizycznych. Wydaje się, że wystarczy sama możliwość sprawowania fizycznej władzy nad rzeczą. Trudno bowiem wymagać, by posiadacz w każdej chwili zachowywał fizyczny kontakt z rzeczą”¹.

Dlatego – w świetle powyższego – pośrednik w obrocie odpadami lub sprzedawca odpadów, który ma władztwo nad odpadami, nawet jeśli nie polega ono na zachowaniu stałego „kontaktu fizycznego” z rzeczą, powinien być potraktowany także jako posiadacz odpadów.

Źródło: