Przekazywanie odpadów podmiotom nieuprawnionym

cz. I

Zgodnie z Ustawą z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (t.j. DzU z 2022 r., poz. 699), wytwórca odpadów jest obowiązany do gospodarowania wytworzonymi przez siebie odpadami. Może on zlecić wykonanie tego obowiązku innym podmiotom, lecz wyłącznie takim, które posiadają wymagane decyzje administracyjne lub wpis do rejestru. Przekazanie odpadów podmiotom nieuprawnionym, tj. nielegitymującym się stosownymi decyzjami lub nieposiadającym wpisu do rejestru podmiotów odbierających odpady, może pociągać dla wytwórcy odpadów poważne konsekwencje.

Zasady przekazywania odpadów

Co do zasady, jeżeli wytwórca odpadów lub inny posiadacz odpadów przekazuje odpady następnemu posiadaczowi odpadów, który posiada wymaganą decyzję lub wpis do rejestru, odpowiedzialność za gospodarowanie odpadami, z chwilą ich przekazania, przechodzi na tego następnego posiadacza odpadów. Wyjątek w powyższym zakresie stanowią:

1. przekazanie odpadów transportującemu odpady – w tym przypadku przekazującego odpady nie zwalnia się od odpowiedzialności za odpady do czasu przejęcia odpowiedzialności przez następnego uprawnionego posiadacza odpadów, tj. posiadającego wymagane decyzje lub wpis;
2. odpowiedzialność sprzedawcy odpadów oraz pośrednika w obrocie odpadami – podmioty te nie przejmują odpowiedzialności za gospodarowanie odpadami, jeżeli nie są posiadaczami tych odpadów.

Zaznaczyć należy, że odmienności od reguł przenoszenia odpowiedzialności za odpady, zachodzą ponadto w przypadku określonych rodzajów odpadów – odpadów niebezpiecznych (z wyłączeniem pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego), a także zakaźnych odpadów medycznych i zakaźnych odpadów weterynaryjnych.

Możliwe przekazywanie odpadów osobie fizycznej

Jednocześnie, warto zwrócić uwagę, że określone rodzaje odpadów, ich wytwórca (lub inny posiadacz) może przekazywać także osobie fizycznej lub jednostce organizacyjnej niebędącym przedsiębiorcami, do wykorzystania na potrzeby własne za pomocą dopuszczalnych metod odzysku. Szczegółowe wymagania w tym zakresie zawierają przepisy Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 10 listopada 2015 r. w sprawie listy rodzajów odpadów, które osoby fizyczne lub jednostki organizacyjne niebędące przedsiębiorcami mogą poddawać odzyskowi na potrzeby własne, oraz dopuszczalnych metod ich odzysku (DzU z 2016 r., poz. 93).

Przekazywanie odpadów podmiotom nieuprawnionym – co z odpowiedzialnością?

Przechodząc do zagadnienia, jakim jest przekazywanie odpadów podmiotowi nieuprawnionemu, wskazać należy, iż fakt nieposiadania przez ten podmiot wymaganych decyzji bądź wpisu do stosownego rejestru, powoduje, że odpowiedzialność za gospodarowanie odpadami nie przechodzi na inny podmiot, lecz pozostaje po stronie wytwórcy odpadów. Oznacza to, że pomimo faktycznego przekazania odpadów innemu podmiotowi, to wciąż na wytwórcy odpadów spoczywać będzie ryzyko nieprawidłowego postępowania z nimi.

W konsekwencji, może się okazać, że wytwórca odpadów ponosić będzie odpowiedzialność za działania podmiotów trzecich. W szczególności, wytwórca odpadów może zostać zobowiązany do usunięcia odpadów z miejsc nieprzeznaczonych do ich składowania lub magazynowania, czy też do zwrotu właściwemu organowi kosztów działań polegających na usunięciu odpadów i gospodarowaniu nimi, podjętych przez organ ze względu na zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi lub środowiska.

Przekazywanie odpadów podmiotowi nieuprawnionemu deliktem administracyjnym

Zlecanie wykonywania obowiązku gospodarowania odpadami podmiotom, które nie uzyskały wymaganych decyzji lub wymaganego wpisu do rejestru stanowi także, począwszy od 23 września 2021 r., delikt administracyjny, za który wymierza się administracyjną karę pieniężną w wysokości od 1 tys. do nawet 1 mln zł. Rozwiązanie takie wprowadziła Ustawa z dnia 11 sierpnia 2021 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz ustawy o odpadach (DzU z 2021 r., poz. 1648).

W uprzednio obowiązującym stanie prawnym, przekazywanie odpadów podmiotom nieuprawnionym było wykroczeniem, zagrożonym karą aresztu albo grzywny. W „Uzasadnieniu rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw, druk nr 1275”, uznano jednakże, iż „Wzmocnienie sankcji w tym zakresie (…) pozwoli na skuteczniejsze działania Inspekcji Ochrony Środowiska w obszarze zwalczania nielegalnych działań w gospodarce odpadami i będzie miało wymiar dyscyplinujący dla podmiotów działających w tej branży”.

Warto przy tym zaznaczyć, że do przekazywania odpadów podmiotom nieuprawnionym, które nastąpiło przed 23 września 2021 r., zastosowanie znajdują przepisy w brzmieniu sprzed nowelizacji, a zatem traktujące powyższe naruszenie jeszcze jako wykroczenie.

Odpowiedzialność obiektywna

Należy zwrócić uwagę, że odpowiedzialność administracyjnoprawna jest odpowiedzialnością obiektywną, która nie zależy od winy strony, w związku z czym, co do zasady, sam fakt stwierdzenia naruszenia, polegającego na przekazaniu odpadów podmiotowi nieuprawnionemu, jest wystarczający do nałożenia administracyjnej kary pieniężnej. W świetle powyższego, po stronie wytwórcy odpadów istnieje ryzyko, iż w przypadku ujawnienia, że podmiot, któremu przekazano odpady, z różnych przyczyn nie posiadał jednak wymaganych decyzji lub wpisu, wytwórca ponosić może odpowiedzialność, nawet jeśli zachował należytą staranność i przed przekazaniem odpadów zweryfikował posiadane przez kontrahenta decyzje lub wpisy. Jest to rozwiązanie rygorystyczne, mogące rodzić wątpliwości odnośnie swojej słuszności. Wytwórcy przekazujący odpady winni jednak mieć powyższe w świadomości w przypadku zlecania wykonywania obowiązku gospodarowania odpadami innym podmiotom.

Zasady obejmujące przekazywanie odpadów przez wytwórcę odnoszą się do każdego posiadacza odpadów

Warto przy tym podkreślić, że wszelkie powyższe uwagi dotyczące przekazywania odpadów podmiotom nieuprawnionym przez wytwórcę, odnoszą się także do każdego innego posiadacza odpadów, przekazującego odpady kolejnemu posiadaczowi odpadów.

Odrębnego odniesienia wymaga kwestia podstaw uzasadniających stwierdzenie, że podmiot, któremu odpady przekazano, jest podmiotem nieuprawnionym. Kwestią istotną jest też ocena możliwości odstąpienia od nałożenia administracyjnej kary pieniężnej, o czym w następnym artykule.

fot. sozosfera.pl (zdjęcie ilustracyjne)

Artykuł powstał w ramach współpracy z Kancelarią Prawną Dr Krystian Ziemski & Partners