Jednym z fundamentów wdrażania gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ) jest przeciwdziałanie marnowaniu żywności. W kwestii ilości wyrzucanego jedzenia Polska zajmuje wysokie, piąte miejsce wśród krajów Unii Europejskiej. W 2018 r. zmarnowaliśmy ok. 9 mln ton żywności, co oznacza, że statystyczny Polak w ciągu roku wyrzucił 235 kg jedzenia1. Do marnowania żywności przyznaje się co trzecia osoba, jednak najwięcej przeterminowanego jedzenia wyrzucają sklepy i markety. W związku z tym 19 lipca 2019 r. weszła w życie ustawa o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności, której celem jest zminimalizowanie tej przypadłości konsumpcyjnej.
Przeciwdziałanie marnowaniu żywności – reguły określa ustawa
Ustawa z dnia 19 lipca 2019 roku o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności określa zasady postępowania z żywnością oraz obowiązki sprzedawców żywności w celu przeciwdziałania jej marnotrawieniu oraz negatywnym skutkom społecznym, środowiskowym i gospodarczym wynikającym z faktu wyrzucania jedzenia. Obecnie przepisy ww. ustawy dotyczą jednostek handlu detalicznego lub hurtowego o powierzchni sprzedaży min. 400 m2, w których przychody ze sprzedaży środków spożywczych stanowią co najmniej 50% przychodów ze sprzedaży wszystkich towarów.
Jeżeli sklep spełnia oba te warunki, musi podpisać umowę z organizacją pozarządową, której będzie przekazywał opłatę wynikającą z ilości zmarnowanej żywności. Jej wysokość wylicza się z prostego wzoru – jest to iloczyn ilości zmarnowanej żywności i stawki opłaty, wynoszącej 0,1 zł/kg wyrzuconego jedzenia. Jeżeli opłata nie przekracza 300 zł, nie ma obowiązku jej wnoszenia. Innymi słowy, sklep może rocznie wyrzucić do 3 ton żywności, bez ponoszenia dodatkowych sankcji. Poza wyliczeniem stawki, firmy mają też obowiązek składania rocznych raportów. Obowiązek raportowania dotyczy zarówno sprzedawcy żywności, jak i organizacji pozarządowych przyjmujących opłatę „żywnościową”. Niewywiązanie się z ww. obowiązków będzie skutkowało nakładaniem kar administracyjnych: 5000 zł za brak podpisanej umowy oraz od 500 zł do 10000 zł za niezłożenie raportów. Kontrolę nad tym sprawuje właściwy miejscowo wojewódzki inspektorat ochrony środowiska.
Przeciwdziałanie marnowaniu żywności – wdrożyć procedury
Aktualnie rolą marketów i sklepów z żywnością jest wdrożenie procedur, które zmniejszą ilość wyrzucanych przeterminowanych produktów, a trzeba zwrócić uwagę, że przecież żywność można przekazać przed upływem terminu przydatności. W wielu marketach artykuły spożywcze z krótkim okresem przydatności są eksponowane i sprzedawane w niższej cenie. Idąc dalej, duże sklepy mogą zautomatyzować zatowarowanie regałów i wprowadzić systemy automatycznie kontrolujące stany magazynowe oraz terminy przydatności. Można też skracać łańcuch dostaw, wpierając lokalnych przedsiębiorców, u których możliwe będzie zorganizowanie dostaw just-in-time. W dodatku sklepy o powierzchni sprzedaży min. 400 m2 mają ustawowy obowiązek prowadzenia przez dwa tygodnie w roku kampanii edukacyjnych odnośnie przeciwdziałania marnowaniu żywności.
Należy też pamiętać, że za dwa lata omawiane przepisy zaczną obowiązywać również w mniejszych jednostkach o powierzchni przekraczającej 250 m2.
Przeciwdziałanie marnowaniu żywności sposobem na walkę z suszą
Warto jednak dodać, że przeciwdziałanie marnowaniu żywności to problem nie tylko handlu, ostatecznie bowiem to, co zostanie wyrzucone do śmietników, zależy również od każdego człowieka. Przemyślane zakupy i zrównoważona konsumpcja to nie tylko oszczędność dla budżetu domowego. Badania wskazują, że konsumenci marnują nawet 10% własnych funduszy, wyrzucając niezjedzone produkty, które uległy przeterminowaniu. Jednocześnie na uwagę zasługuje fakt, że przeciwdziałanie marnowaniu żywności to także sposób na walkę z powszechnie już odczuwalną na świecie suszą. Na koniec warto wspomnieć, że do wyprodukowania 1 kg wołowiny potrzeba ok. 15000 litrów wody, a bochenek chleba to kolejne 462 litrów wody. Dla porównania, człowiek przez całe swoje życie zużywa średnio ok. 42 tys. litrów wody.
Marnowanie żywności jest zatem problemem nie tylko społecznym, ale przede wszystkim gospodarczym, związanym z konsumpcyjnym modelem gospodarki linearnej, a przecież dzisiaj priorytetem staje się transformacja w model gospodarki o obiegu zamkniętym, której priorytetem są przemyślane decyzje zakupowe i zrównoważona konsumpcja.
Źródło:
- Marnotrawstwo żywności – skala, skutki, Tygodnik Gospodarczy PIE Nr 29/2019, http://pie.net.pl/wp-content/uploads/2019/08/Tygodnik_PIE_29-19.pdf, (dostęp: 06.05.2020).
Artykuł opublikowany w ramach współpracy z firmą Grupa EKOPRO
