Instytucja utraty statusu odpadu uregulowana została w art. 6 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylającej niektóre dyrektywy. Aby dany odpad przestał nim być, spełnione muszą zostać określone kryteria.
Po pierwsze, odpad powinien być poddany procesowi odzysku, w tym recyklingu, po drugie zaś, wymagane jest łączne spełnienie wskazanych wymogów, opracowane zgodnie z następującymi warunkami:
a) dana substancja lub przedmiot jest powszechnie stosowana do konkretnych celów;
b) istnieje rynek takich substancji lub przedmiotów bądź popyt na nie;
c) dana substancja lub przedmiot spełniają wymagania techniczne dla konkretnych celów oraz wymagania obowiązujących przepisów i norm mających zastosowanie do produktów; oraz
d) zastosowanie danej substancji lub przedmiotu nie prowadzi do ogólnych niekorzystnych skutków dla środowiska lub zdrowia ludzkiego.
Problem utraty statusu odpadu – opinia Rzecznik Generalnej TSUE z 13 grudnia 2012 r. w sprawie C-358/11
Zgodnie z opinią Juliane Kokott, Rzecznik Generalnej Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE), w sprawie C-358/11, w przypadku odpadów, dla których nie zostały ustalone szczegółowe kryteria utraty statusu odpadu na poziomie Unii Europejskiej, zastosowanie będzie miał art. 6 ust. 4 dyrektywy odpadowej. Oznacza to, że państwa członkowskie mogą decydować odrębnie w każdym przypadku – kiedy dany odpad przestaje nim być. Dotyczy to także rodzajów odpadów, dla których nie przewidziano przyjęcia konkretnych przepisów wykonawczych na szczeblu unijnym. Jednak trzeba przy tym uwzględnić odpowiednie orzecznictwo.
W opinii tej można przeczytać m.in.:
„66. (…)oceny ewentualnego ustania statusu odpadu impregnowanego drewna nie należy obecnie dokonywać na podstawie art. 6 ust. 1 dyrektywy w sprawie odpadów, lecz jedynie na podstawie art. 6 ust. 4 zdanie pierwsze. Jednak dla udzielenia użytecznej odpowiedzi na pytania prejudycjalne dokonam analizy obu tych pytań w świetle ostatnio wymienionego przepisu.
67. Zgodnie z art. 6 ust. 1 dyrektywy w sprawie odpadów niektórych określonych rodzajów odpadów nie należy już uważać za odpady, jeśli zostały poddane procesowi odzysku i spełniają ścisłe kryteria, opracowane zgodnie z czterema określonymi warunkami. Przepis ten nie określa zatem bezpośrednio warunków, pod jakimi odpadów nie należy już uważać za odpady, lecz ustanawia warunki ramowe, w których ta kwestia może zostać uregulowana dla określonych rodzajów odpadów.
68. Motyw 22 tiret drugie dyrektywy w sprawie odpadów potwierdza konieczność szczególnego uregulowania dla ustania statusu odpadów. Wymienia on m.in. możliwe kategorie odpadów, dla których można wydać takie regulacje.
69. W konsekwencji art. 6 ust. 1 dyrektywy w sprawie odpadów, bez konkretyzujących przepisów wykonawczych do niego, nie stanowi podstawy dla ustalenia, że określonych odpadów nie należy już za takie uważać.
70. Zgodnie z art. 6 ust. 2 dyrektywy w sprawie odpadów te przepisy wykonawcze przyjmowane są przez Unię zgodnie z procedurą regulacyjną połączoną z kontrolą. Obecnie istnieją przepisy dotyczące pewnych rodzajów złomu oraz analizy przygotowawcze do dalszych regulacji. Dla drewna, włącznie z drewnem zabezpieczonym chemicznie, nie jest jednak opracowywana żadna regulacja, w szczególności dlatego, że użyteczność odzysku w celu ponownego wykorzystania w porównaniu do spalenia w celu uzyskania energii wydaje się ograniczona.
71. Z tego względu art. 6 ust. 1 dyrektywy w sprawie odpadów nie znajduje zastosowania w postępowaniu głównym.
72. Artykuł 6 ust. 4 zdanie pierwsze dyrektywy w sprawie odpadów przewiduje, że państwa członkowskie mogą decydować odrębnie w każdym przypadku, czy dany odpad przestał być odpadem, z uwzględnieniem obowiązującego orzecznictwa.
73. W odniesieniu do wymogów merytorycznych decyzji podjętej zgodnie z art. 6 ust. 4 zdanie pierwsze dyrektywy w sprawie odpadów Komisja jest zdania, że państwa członkowskie są zobowiązane przy tym przestrzegać kryteriów zawartych w art. 6 ust. 1. Wydaje się to rozsądne, chociaż zgodnie z brzmieniem art. 6 ust. 4 wystarczy, aby państwa członkowskie uwzględniły obowiązujące orzecznictwo.
74. Nie są jasne powody, dla których w dyrektywie w sprawie odpadów znajduje się odesłanie do orzecznictwa, a nie do art. 6 ust. 1. Projekt Komisji nie przewidywał jeszcze wyraźnych kompetencji państw członkowskich w tej dziedzinie. Zostały one wprowadzone przez Radę i miały na wstępie być wykonywane na podstawie obecnego stanu prawnego. To odniesienie można rozumieć jako obejmujące wymogi zawarte w art. 6 ust. 1 dyrektywy w sprawie odpadów. Później odesłanie do stanu prawnego zostało zastąpione odesłaniem do orzecznictwa. Mogło to być reakcją na obawy, że orzecznictwo w przedmiocie pojęcia odpadów mogłoby zostać podważone przez przepisy dotyczące ustania statusu odpadów. Nic już natomiast nie wskazuje na obowiązywanie kryteriów zawartych w art. 6 ust. 1.
75. Należy zatem uznać, że państwa członkowskie zgodnie z art. 6 ust. 4 zdanie pierwsze nowej dyrektywy w sprawie odpadów muszą uwzględniać orzecznictwo w przedmiocie ustania statusu odpadów. Decydująca musi być przy tym praktyka orzecznicza Trybunału, ponieważ w przeciwnym wypadku nie można spodziewać się jednolitego stosowania prawa dotyczącego odpadów”.
Wyrok w sprawie C-358/11 z 13 grudnia 2011 r.
W przedmiotowej sprawie TSUE zgodził się z opinią Rzecznik Generalnej Juliane Kokott, potwierdzając, że w przypadku braku ustanowienia szczegółowych kryteriów utraty statusu odpadu na poziomie unijnym zastosowanie będzie miał art. 6 ust. 4 dyrektywy odpadowej.
W wyroku można przeczytać:
„55. Jednakże, jak stwierdziła rzecznik generalna w pkt. 67 opinii, w art. 6 ust. 1 akapit pierwszy dyrektywy 2008/98 ustanowiono jedynie warunki, którym odpowiadać powinny szczegółowe kryteria pozwalające na ustalenie, jakie odpady przestają być odpadami w rozumieniu art. 3 pkt 1 tej dyrektywy, w sytuacji, gdy poddano je procesowi odzysku lub recyklingu. Warunki te nie mogą zatem same w sobie umożliwiać wykazania w sposób bezpośredni, że pewne odpady nie powinny już być za nie uznawane. Ponadto nie ma wątpliwości co do tego, że takie szczegółowe kryteria nie zostały w prawie Unii ustanowione w odniesieniu do drewna zabezpieczonego w warunkach takich jak te, które badane są w postępowaniu głównym.
56. Jednakże prawdą jest, że w sytuacji gdy nie ustanowiono żadnych kryteriów na szczeblu Unii, państwa członkowskie mogą, na podstawie art. 6 ust. 4 dyrektywy 2008/98, decydować odrębnie w każdym przypadku, czy dany odpad przestał być odpadem, z uwzględnieniem odnośnego orzecznictwa. Aby udzielić sądowi odsyłającemu użytecznej odpowiedzi, to właśnie w świetle tego orzecznictwa należy zbadać, czy odpad uznany za niebezpieczny może przestać być odpadem, czego nie wyklucza ani art. 6 dyrektywy 2008/98, ani żaden inny jej przepis.
Problem utraty statusu odpadu – co z odpadami niebezpiecznymi?
Przywołany wyrok odwołuje się także do kategorii odpadów niebezpiecznych – według orzecznictwa, możliwe jest, by odpad niebezpieczny przestał nim być – wystarczy, by spełnione zostały określone przesłanki, w tym wypadku, aby proces odzysku uczynił dany odpad zdatnym do użytku, bez stwarzania zagrożenia dla życia ludzkiego i środowiska.
W punkcie 60. wyroku czytamy: „Na pytanie pierwsze należy zatem odpowiedzieć, że prawo Unii nie wyklucza co do zasady tego, aby odpad uznany za niebezpieczny mógł przestać być odpadem w rozumieniu dyrektywy 2008/98, jeśli proces odzysku pozwala uczynić go zdatnym do użytku bez stwarzania zagrożenia dla zdrowia człowieka i bez wyrządzania szkody środowisku naturalnemu, a ponadto jeżeli nie stwierdzono, że posiadacz tego przedmiotu pozbywa się go, zamierza się go pozbyć lub został zobowiązany do pozbycia się go w rozumieniu art. 3 pkt 1 tej dyrektywy, przy czym okoliczności te powinien zbadać sąd odsyłający”.
Czy procedura utraty statusu odpadu jest przydatna?
Z przytoczonego wyżej orzecznictwa wynika również, że – działając na podstawie art. 6 ust. 4 dyrektywy odpadowej – państwa członkowskie, decydując odrębnie w każdym poszczególnym przypadku, czy dany odpad faktycznie przestał nim być, – muszą przestrzegać obowiązującego orzecznictwa TSUE. Jednakże, działając na podstawie art. 6 ust. 4, państwa członkowskie nie są zobowiązane do przestrzegania kryteriów zawartych w art. 6 ust. 1 dyrektywy odpadowej – wynika to z akapitu 73 opinii Rzecznik Generalnej.
Co więcej, z przywołanego orzecznictwa wynika także, że odpad niebezpieczny może przestać nim być, wystarczy, że udowodni się, iż nie stanowi on zagrożenia dla życia człowieka czy środowiska i jest zdatny do dalszego użytku. Oczywiście, posiadacz tego odpadu nie może chcieć się go pozbyć, by nie została spełniona przesłanka bycia odpadem.
Wydaje się, że procedura utraty statusu odpadu jest zagadnieniem dość złożonym. Pomimo istniejących przepisów w tym zakresie, a także orzecznictwa, nadal na szczeblu nie tylko krajowym, ale także unijnym mogą pojawić się wątpliwości związane z interpretacją przepisów. Wystarczy odwołać się chociażby do art. 6 ust. dyrektywy odpadowej.
Zgodnie z art. 6 ust. 2 dyrektywy, szczegółowe wymagania utraty statusu odpadu powinny zostać określone na poziomie Unii Europejskiej w odniesieniu do m.in. kruszyw, papieru, szkła, metalu, opon i tekstyliów. Kryteria te określa się na poziomie Unii w drodze procedury komitetowej, czyli procedury regulacyjnej połączonej z kontrolą, określonej w art. 39 ust. 2 dyrektywy.
W zakresie wymagań określanych przez przepisy Unii Europejskiej do dziś zostały wydane tylko trzy Rozporządzenia Komisji (UE):
1. ustanawiające kryteria określające, kiedy pewne rodzaje złomu przestają być odpadami na mocy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE (Nr 333/11),
2. ustanawiające kryteria określające, kiedy stłuczka szklana przestaje być odpadem na podstawie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/98/WE (Nr 1179/12),
3. ustanawiające kryteria określające, kiedy złom miedzi przestaje być odpadem na podstawie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE (Nr 715/2013).
fot. Gerd Altmann z Pixabay
