Odbiór odpadów w czasach pandemii

Odbiór odpadów w czasach pandemii – rozwiązania stosowane w Polsce i w krajach Unii Europejskiej

Prezydent podpisał Ustawę z dnia 28 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, czyli tzw. „tarczę antykryzysową”. Reguluje ona również kwestie związane z gospodarką odpadami, ale nie czyni tego w sposób kompleksowy, pozostawiając inicjatywę w tym zakresie wojewodzie i organom wykonawczym jednostek samorządu terytorialnego (JST). Ostatnio wydane zostały również bardziej szczegółowe wytyczne w zakresie odbioru odpadów w Polsce. Na tym tle warto też przyjrzeć się rozwiązaniom stosowanym przez inne kraje Unii Europejskiej.

Odbiór odpadów w czasach pandemii w Polsce

Tarcza antykryzysowa przyznaje wojewodzie specjalne uprawnienia dotyczące wydawania poleceń w zakresie gospodarowania odpadami związanymi z przeciwdziałaniem COVID-19. Polecenie może być kierowane nie tylko do organów administracji publicznej, ale również osób prawnych, jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej oraz przedsiębiorców. Polecenie ma formę decyzji administracyjnej i podlega natychmiastowemu wykonaniu z chwilą jego doręczenia lub ogłoszenia oraz nie wymaga uzasadnienia. Polecenia wojewodów mogą regulować zasady postępowania zarówno z odpadami medycznymi o właściwościach zakaźnych, jak również z innymi kategoriami odpadów.

W zakresie odnoszącym się do odpadów komunalnych, polecenie wojewody może dotyczyć:

1. przekazywania niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych do innych instalacji niż instalacje mechaniczno-biologicznego przetwarzania (MBP);

2. składowania lub termicznego przekształcania odpadów komunalnych bez (jakichkolwiek lub określonych) wstępnych procesów przetwarzania (np. wysegregowanie odpadów do odzysku, w tym recyklingu, czy zmniejszenie masy odpadów przed składowaniem).

Ponadto wojewoda może, w drodze zarządzenia, zmienić lub wyłączyć wymagania dotyczące selektywnego zbierania odpadów komunalnych, określone w regulaminie utrzymania czystości i porządku w gminie oraz w przepisach wydanych na podstawie Ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Dzieje się to na wniosek wójta, burmistrza albo prezydenta miasta, którzy mogą zawnioskować o zmianę częstotliwości odbierania odpadów komunalnych oraz sposobu świadczenia usług przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych (PSZOK-i).

W praktyce oznacza to możliwość zmniejszenia liczby frakcji odbieranych odpadów w zależności od potrzeb albo ich całkowite zniesienie i odbiór wszystkich odpadów jako niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych.

Poza tym w specustawie poluzowano również szereg wymagań, m.in. w zakresie transportu odpadów czy kierowania ich do instalacji alternatywnych.

Polski ustawodawca daje więc pewne narzędzia, które umożliwiają działania skierowane punktowo i nie wychodzące poza obszar danego województwa, a nawet miasta. Do niedawna brak było szczegółowych procedur związanych z technicznymi aspektami odbioru odpadów. W wytycznych Głównego Inspektora Sanitarnego z 17 marca 2020 r. ograniczono się jedynie do stwierdzenia, że odpady powstające w związku z kwarantanną w ramach zapobiegania COVID-19 traktuje się jak odpady komunalne – osoby przebywające w miejscu swojego zamieszkania chorują na różne choroby zakaźne, np. grypę, i z tego powodu odpady komunalne nie są zaliczane do medycznych odpadów o właściwościach zakaźnych (źródło: https://www.gov.pl/web/klimat/komunikat-ws-odpadow-z-kwarantanny).

Sytuacja zmieniła się 2 kwietnia 2020 r., kiedy to Ministerstwo Klimatu w porozumieniu z GIS wydało bardziej szczegółowe wytyczne, które regulują jak postępować z odpadami wytworzonymi w miejscu kwarantanny lub izolacji przez osoby:

– które były narażone na zakażenie koronawirusem SARS-CoV-2,

– zakażone koronawirusem SARS-CoV-2,

– mające bezpośredni kontakt z osobami zakażonymi koronawirusem SARS-CoV-2,

– chorych na COVID-19.

Dokument znajduje się na stronach Ministerstwa Klimatu (https://www.gov.pl/web/klimat/wytyczne-ws-postepowania-z-odpadami-w-czasie-wystepowania-zakazen-koronawirusem-sars-cov-2) i zawiera wytyczne dla:

– gmin,

– osób zdrowych objętych kwarantanną,

– osób stosujących środki zapobiegawcze np. w miejscu pracy, komunikacji miejskiej, w trakcie zakupów, w celu minimalizacji ryzyka zarażenia i rozprzestrzeniani się koronowirusa,

– osób przebywających w izolacji.

– dla podmiotów zajmujących się odbiorem odpadów i gospodarowaniem odpadami.

Wytyczne dla gmin

Osobom przebywającym w izolacji i kwarantannie należy w miarę możliwości zapewnić worki w określonym kolorze lub oznaczone symbolem (np. napisem „C”), w celu jednoznacznej identyfikacji odpadów z gospodarstw domowych lub od osób z grup C. Worki te powinny być odbierane nie rzadziej niż co 7 dni odpowiednio transportowane bezpośrednio do instalacji unieszkodliwiania odpadów komunalnych worków. Pojemniki wielokrotnego użytku oraz środki transportu odpadów transportujących odpady z gospodarstw domowych lub od osób z grup C powinny być dezynfekowane.

Wytyczne dla osób zdrowych objętych kwarantanną i dla osób stosujących środki zapobiegawcze

Odpady powinny być segregowane i wrzucane do właściwych pojemników (papier, szkło, metale i tworzywa sztuczne, bioodpady, odpady zmieszane), z kolei maseczki, rękawiczki i inne środki ochronne stosowane przez osoby zdrowe powinny być uprzednio zebrane workach, które po zawiązaniu wrzucane są do pojemnika/worka na odpady zmieszane.

Wytyczne dla osób przebywających w izolacji

Do tych wytycznych powinny być stosowane do odpadów wytwarzanych w obiektach/na obszarze kwarantanny zbiorowej, którą obejmowani są obywatele Polski np. wracający do kraju.

Wytyczne przewidują „kwarantannę odpadową”: wysoce zalecane jest, aby odczekać 72 godziny od zamknięcia worka z odpadami przed przekazaniem go do odbioru. Osoba przebywająca w izolacji umieszcza odpady w dedykowanym worku i w miarę możliwości powinna spryskać worek preparatem wirusobójczym.

Worek z odpadami nie powinien być zapełniony powyżej ¾ jego pojemności i nie należy go zgniatać. Po zapełnieniu worka, osoba przebywająca w izolacji, zawiązuje worek i po ustaleniu z osobą wynoszącą odpady z miejsca izolacji wystawia worek z odpadami z pomieszczenia, w którym przebywa. Osoba wynoszącą odpady z miejsca izolacji wkłada (w rękawiczkach) wystawiony przez osobę w izolacji worek do drugiego worka, zawiązuje/zamyka go i zabezpiecza przed przypadkowym otwarciem w chwili jego odbioru (oprócz dokładnego zawiązania worka, można zamknąć go dodatkowo przy pomocy taśmy samoprzylepnej lub sznurka) oraz oznacza datę oraz godzinę zamknięcia worka. Tak przygotowany worek z odpadami należy przenieść w rękawiczkach do miejsca przeznaczonego do gromadzenia odpadów i umieścić w oznakowanym pojemniku przeznaczonym na te odpady, w miarę możliwości będącego w posiadaniu odbierającego. Oczywiście zaleca się również, aby każda czynność w ramach tej procedury wiązała się z używaniem rękawic ochronnych, a także myciem lub dezynfekowaniem rąk.

Co istotne, odpady, których nie można łączyć z innymi odpadami (w szczególności zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, zużyte baterie i akumulatory, zużyte świetlówki) powinny być pozostawione w domu w czasie izolacji i przekazane do systemu gminnego dopiero kiedy będzie można opuścić miejsce izolacji.

Magazynowanie odpadów prowadzi się w miejscach przeznaczonych do gromadzenia odpadów (w zabudowie jednorodzinnej: w miejscach wyznaczonych na terenie posesji), w zamykanych pojemnikach lub kontenerach, oznakowanych, w sposób zabezpieczający przed rozprzestrzenianiem odpadów, zabezpieczonych przed dostępem osób postronnych oraz zwierząt.

Wytyczne dla podmiotów zajmujących się odbiorem i gospodarowaniem odpadami

Tematem wytycznych dla podmiotów zajmujących się odbiorem i gospodarowaniem odpadami zajmiemy się szerzej w kolejnych artykułów dla sozosfera.pl. Sytuacja tych podmiotów – jako będących na pierwszej linii frontu – wymaga szerszego omówienia.

Na tę chwilę warto jednak wspomnieć, że dla osób mających bezpośredni kontakt z odpadami gromadzonymi w workach odbieranymi od osób z grupy C, zaleca się:

– stosowanie odpowiednich środków ochrony indywidualnej, takich jak gogle, przyłbice, maski, rękawiczki, odzież robocza i ochronna,

– ścisłe przestrzeganie podwyższonych norm higieny, w tym częste zmiany i czyszczenie środków ochrony indywidualnej oraz pranie odzieży roboczej; wymiana rękawic;

– regularne dezynfekowanie urządzeń, kabin samochodowych, kabin urządzeń na liniach sortowniczych w zakładach,

– w miarę możliwości częste mycie rąk i ich dezynfekcja,

– wyposażenie pracowników w dozowniki z płynem dezynfekcyjnym do rąk.

Na tle powyższych wytycznych warto również przyjrzeć się sytuacji w innych krajach Unii Europejskiej.

Belgia i odbiór odpadów w czasach pandemii

Władze Walonii w okólniku z 18 marca br. jako preferowaną (priorytetową) formę odbioru odpadów wskazują metodę „od drzwi do drzwi” (door-to-door), która ma ograniczać konieczność pokonywania dalszych odległości przez mieszkańców w celu pozbycia się odpadów, a tym samym możliwość bezpośredniego kontaktu między mieszkańcami. W miarę możliwości, selektywna zbiórka odpadów od drzwi do drzwi (opakowania, odpady organiczne, tektura, a nawet odpady wielkogabarytowe) ma zostać utrzymana jako integralna część priorytetowej metody zbierania odpadów.

Mimo powyższego, odbiór odpadów przez stacjonarne punkty zbierania odpadów („bring banki” na puszki, butelki i inne, kontenery podziemne) nie został zniesiony, ponieważ tego rodzaju formy zbierania nie powodują gromadzenia się osób.

Wydano również komunikat do mieszkańców, w celu minimalizowania ryzyka zakażenia dla osób odbierających odpady:

– worki z odpadami bytowymi, w tym organicznymi, należy wystawić do odbioru po siedmiodniowej „kwarantannie”, aby zminimalizować ryzyko przetrwania wirusa w odpadach,

– odpady zawsze należy wyrzucać w workach,

– w przypadku odpadów pochodzących z gospodarstw domowych osób zarażonych lub z podejrzeniem zarażenia (a więc m.in. osób pozostających w kwarantannie) odpady bytowe należy gromadzić w podwójnych workach, z czego worek wewnętrzny powinien być nieprzepuszczalny.

Z kolei władze Flandrii w wytycznych z 17 marca br. skupiają się na możliwych brakach kadrowych służb zajmujących się odbiorem odpadów. Z tej perspektywy dochodzi do priorytetyzacji zadań odbiorowych, które – podobnie jak w Walonii – skupiają się na odbiorze „door-to-door”. Wyraźny priorytet przyznany został odbiorowi odpadów bytowych i organicznych. Priorytetu tego nie ma zbiórka selektywna.

Co istotne, władze Flandrii przewidują, że w przypadku krytycznego braku siły roboczej w firmach komunalnych, w pierwszej kolejności odpady będą odbierane z miejsc o wysokiej gęstości zaludnienia, dopiero w dalszej kolejności z terenów wiejskich.

Jeżeli dojdzie do sytuacji, w której nie będzie już możliwe zbieranie nawet odpadów resztkowych i organicznych oddzielnie, wtedy wszystkie odpady będą odbieranie razem (jako zmieszane) i wożone do spalarni. W takim przypadku władze będą wydawały specjalne zezwolenia na spalenie wszystkich tych odpadów.

Odpowiedniki naszych PSZOK-ów zostały zamknięte co najmniej do 3 kwietnia 2020 r., a zatrudniony w nich personel zostanie skierowany, w zależności od potrzeb, do odbioru odpadów z gospodarstw domowych.

Odbiór odpadów w czasach pandemii – rozwiązania przyjęte w Finlandii i Francji

Fiński Instytut Higieny Pracy opublikował 17 marca br. instrukcję dla firm z branży gospodarki odpadami i ich pracowników, która zawiera następujące wytyczne dla gospodarstw domowych nt. gospodarowania odpadami:

– worki na odpady muszą być odpowiednio zamknięte,

– jeśli wystąpią jakiekolwiek opóźnienia w opróżnianiu pojemników na odpady, należy je dokładnie zapakować i zmagazynować w sposób, który nie spowoduje uszczerbku na zdrowiu oraz nie stworzy ryzyka dostępu do tych odpadów przez zwierzęta,

– odpady osób zarażonych należy zbierać osobno.

Francja jest jednym z tych krajów, które najmocniej dotknęła epidemia wirusa SARS-CoV-2. Z komunikatów płynących od władz francuskich wynika, że branża gospodarki odpadami ma istotne znaczenie dla całej francuskiej gospodarki. Z tego powodu mocny nacisk kładzie się na utrzymanie selektywnej zbiórki (przy czym w wielu gminach została ona ograniczona: nie odbiera się m.in. odpadów wielkogabarytowych czy tekstylnych), choć oczywiście najważniejsze ma być zapewnienie odbioru i przetwarzania zakaźnych odpadów medycznych (tzw. DASRI) oraz odpadów pochodzących z gospodarstw domowych, ale także funkcjonowanie na pełnej wydajności jednostek odzysku energii, spalarni oraz składowisk.

Branża odpadowa ma być jednym z elementów utrzymania łańcucha dostaw dla pozostałych gałęzi przemysłu, na którym panuje duże zapotrzebowanie na surowce w postaci szkła, plastiku i tektury (szczególnie w branży spożywczej).

Na poziomie gmin dużą wagę przywiązuje się do odpowiedniego sortowania odpadów przez mieszkańców, mając na uwadze, że niektóre z wytworzonych odpadów mogą sprzyjać rozszerzaniu epidemii – przykładowo: maski, okulary, chusteczki itp. należy wyrzucać po 24-godzinnej kwarantannie, hermetycznie zamknięte w dedykowanym worku. Są one traktowane jako odpady resztkowe, a nie jako selektywnie zbierane.

W całym kraju zamykane są również centra recyklingu.

Pandemia koronawirusa – rozwiązania w zakresie odbioru odpadów przyjęte we Włoszech

Włochy zostały najbardziej dotknięte koronawirusem wśród państw w Europie, nie dziwi więc, że zasady odbioru odpadów w czasie pandemii zostały opracowane w kompleksowy sposób.

Przede wszystkim rozróżniono dwie główne kategorie strumieni odpadów komunalnych wytwarzanych przez gospodarstwa domowe:

1. odpady komunalne z gospodarstw domowych, w których przebywają osoby chore na COVID-19, pozostające w izolacji lub poddane obowiązkowej kwarantannie.

Co istotne (a czego nie ma w polskich przepisach), odpady te należy klasyfikować jako zakaźny odpad medyczny (niebezpieczny) o kodzie 18 01 03*. Odpady te podlegają więc przepisom regulującym zagospodarowanie odpadów niebezpiecznych – odbiorem zajmują się wyspecjalizowane firmy, zbiórka odpadów odbywa się przy użyciu znormalizowanych worków, które przed odbiorem są sterylizowane, a następnie zawożone i przetwarzane przez wyspecjalizowane zakłady unieszkodliwiania (odpady mają być przede wszystkim spalane). Wprowadzono również procedury bezpiecznego gospodarowania odpadami komunalnymi, które są następujące:

– zawieszono selektywną zbiórkę, wszystkie odpady z gospodarstw domowych odbiera się jako zmieszane odpady komunalne (20 03 01),

– odpady zbierane są do jednego worka, a przed ich wyniesieniem z domu do kolejnego worka (lub kolejnych worków, w zależności od tego, jakie właściwości mechaniczne posiada drugi worek; chodzi o zabezpieczenie przed rozdarciem i rozsypaniem odpadów),

– wskazane jest używanie pojemników z pedałem otwierającym (w celu ograniczenia kontaktu rękoma i przenoszenia wirusa),

– worki z odpadami muszą być zawiązane; czynności wiązania należy dokonać w jednorazowych rękawiczkach,

– nie należy naciskać worków z odpadami oraz zabezpieczyć je przed kontaktem ze zwierzętami domowymi,

– odpady należy dostarczyć do miejsca, z którego są odbierane (np. altany śmietnikowe), jednak jeżeli osoba pozostaje w izolacji/kwarantannie i nie może dostarczyć odpadów do miejsca odbioru, władze lokalne są zobligowane do zapewnienia dedykowanej usługi odbioru odpadów dla takiego mieszkańca, świadczoną przez odpowiednio wyposażony i zabezpieczony personel.

2. odpady komunalne wytwarzane przez gospodarstwa domowe, w których nie przebywa osoba chora na COVID-19, pozostająca w izolacji lub poddana obowiązkowej kwarantannie.

Drugi strumień zbierania stanowią odpady komunalne pochodzące z „nieskażonych” gospodarstw domowych. Mimo to chusteczki, maski i rękawiczki jednorazowego użytku muszą być zbierane w dwóch workach (jeden włożony w drugi) i być szczelnie zamknięte sznurkiem lub taśmą klejącą.

Ponadto do pracowników firm komunalnych skierowano zalecenia, w myśl których należy:

– stosować środki ochrony osobistej (w szczególności maski, rękawiczki itp.);

– często czyścić środki ochrony indywidualnej i kombinezony oraz zmieniać rękawice jednorazowe w przypadku wystąpienia ryzyka, że zostały zanieczyszczone;

– dezynfekować kabiny pojazdów.

Jako uzupełnienie przepisów ogólnokrajowych bardzo duże znaczenie mają również przepisy lokalne, wydawane na poziomie prowincji i gmin. Przykładowo, w Toskanii lokalny operator systemu dostarcza mieszkańcom zestaw do zbiórki odpadów, który składa się z worków, taśmy klejącej i odpowiedniego pojemnika. Odbiór „od drzwi do drzwi” odbywa się (po uzgodnieniu telefonicznym) i będzie odbywał się co 3-5 dni.

Odbiór odpadów w czasach pandemii w Hiszpanii

19 marca br. hiszpańskie Ministerstwo Zdrowia wydało zarządzenie ustanawiające instrukcje dotyczące gospodarowania odpadami w sytuacji kryzysu sanitarnego spowodowanego przez COVID-19 w zakresie gospodarowania odpadami w gospodarstwach domowych i ich późniejszym przetwarzaniem. Zarządzenie reguluje również zasady gospodarki odpadami odbieranymi z gospodarstw domowych, w których przebywają osoby z pozytywnym wskaźnikiem COVID-19 oraz odpadami wytworzonymi w służbie zdrowia i placówkach mających kontakt z COVID-19. Podobnie jak w przypadkach innych krajów odpady mają być przede wszystkim spalane, ewentualnie deponowane na składowiskach.

Kluczowe są jednak rozwiązania na poziomie lokalnym, ponieważ na Półwyspie Iberyjskim to właśnie wspólnoty lokalne mają główne kompetencje w zakresie gospodarki odpadami. Na przykład w Katalonii, w zakładach przetwarzania odpadów należy – na ile to możliwe – utrzymywać ich normalne funkcjonowanie. W czasie ruchu zakładu należy unikać bezpośredniego kontaktu personelu z odpadami (w szczególności unikać ręcznych procesów segregowania). Obowiązkowo należy wyposażyć wszystkich pracowników w sprzęt ochrony osobistej oraz utrzymywać odpowiedni zapas tego sprzętu. W celu uniknięcia powszechnej infekcji personelu zakładu wskazana jest taka organizacja pracy, aby osoby pracujące na różnych zmianach nie miały ze sobą kontaktu. Jeżeli wystąpią sytuacje, w których dojdzie do ograniczenia mocy przerobowych instalacji, odpady mają być kierowane do przetworzenia w instalacjach alternatywnych, w tym do instalacji zapewniających odzysk energii z odpadów lub do kontrolowanego magazynowania.

W Katalonii zwraca się również uwagę na przestrzeganie zasady bliskości i kierowanie odpadów do instalacji położonych na jej terenie, najbliżej miejsca wytworzenia. Ma to zmniejszyć ryzyko rozprzestrzeniania się epidemii przez transport. W zależności od rozwoju sytuacji epidemiologicznej mogą zostać wprowadzone inne nadzwyczajne środki.

Informacje i dane zawarte w artykule pochodzą z raportu „Municipal waste management and COVID-19”, opublikowanego przez „Association of Cities and Regions for sustainable Resource management” (ACR+), zamieszczonego na stronie https://www.acrplus.org/en/municipal-waste-management-covid-19.

Artykuł został opublikowany w ramach współpracy z Kancelarią Leśniewski Borkiewicz & Partners

Partner Portalu

Partner Portalu

Partner Portalu

Partner portalu

reklama

Partner Portalu

partner merytoryczny

reklama

reklama

 

partner merytoryczny