Ustawa z dnia 19 lipca 2019 roku o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw wprowadza szereg istotnych zmian do gminnych systemów gospodarki odpadami komunalnymi. Część z nich bezpośrednio dotyczy nieruchomości, na których znajdują się domki letniskowe, i innych nieruchomości wykorzystywanych na cele rekreacyjno-wypoczynkowe [dalej: nieruchomości letniskowe].
Nieruchomości letniskowe objęte szczególną regulacją
Przepisy szczególne dotyczące tego rodzaju nieruchomości zostały wprowadzone po raz pierwszy do ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (u.c.p.g.) na skutek wejścia w życie 1 lutego 2015 r. Ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw. Zgodnie z dodanymi wówczas przepisami, w przypadku nieruchomości, na których znajdują się domki letniskowe, lub innych nieruchomości wykorzystywanych na cele rekreacyjno-wypoczynkowe, wykorzystywanych jedynie przez część roku, rada gminy uchwala ryczałtową stawkę opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi za rok od domku letniskowego lub od innej nieruchomości wykorzystywanej na cele rekreacyjno-wypoczynkowe. Opłata ta miała stanowić iloczyn średniej ilości odpadów powstających na nieruchomościach letniskowych, na obszarze gminy, wyrażonej w liczbie pojemników oraz stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi odnoszącej się do nieruchomości niezamieszkanych.
Do czasu wejścia w życie przedmiotowych przepisów nieruchomości letniskowe były traktowane jako typowe nieruchomości niezamieszkane, na których powstają odpady komunalne. Ich właściciele mieli obowiązek samodzielnego zawarcia umowy na odbiór odpadów komunalnych z przedsiębiorcą wpisanym do gminnego rejestru działalności regulowanej lub gminną jednostką organizacyjną, prowadzącą działalność w tym zakresie, albo do uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, jeżeli rada gminy podjęła uchwałę o objęciu tych nieruchomości zorganizowanym przez gminę system odbioru odpadów komunalnych. Uiszczania opłaty na rzecz gminy dotyczyło miesięcy, w których na terenie danej gminy powstawały odpady komunalne. Wiązało się to z koniecznością częstych zmian deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, w tym zgłaszania miesięcy, w których na terenie nieruchomości nikt nie przebywał, a w konsekwencji nie powstawały odpady komunalne. W praktyce właściciele nieruchomości letniskowych dość często lekceważyli ciążące na nich obowiązki w tym zakresie.
Odpowiedzią ustawodawcy na taki stan rzeczy było wprowadzenie rocznej opłaty ryczałtowej, uiszczanej w oparciu o raz złożoną deklarację.
Powyższa konstrukcja prawna wskazuje, że od samego początku nieruchomości letniskowe były traktowane przez ustawodawcę jako podkategoria nieruchomości niezamieszkanych. W konsekwencji obowiązek odbioru odpadów komunalnych z tego typu zabudowy aktualizował się dopiero z chwilą wejścia w życie uchwały rady gminy, podejmowanej na podstawie art. 6c ust. 2 u.c.p.g. Zgodnie z tym przepisem, rada gminy może, w drodze uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego, zdecydować o odbieraniu odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, a powstają odpady komunalne. Co więcej, począwszy od 1 lutego 2015 r., podejmowana w przedmiotowym zakresie uchwała rady gminy mogła dotyczyć wszystkich właścicieli nieruchomości lub właścicieli określonych nieruchomości, w szczególności tych, na których jest prowadzony określony rodzaj działalności. Tym samym rada gminy mogła podjąć uchwałę o objęciu zorganizowanym przez gminę systemem odbioru odpadów komunalnych jedynie nieruchomości letniskowych albo też objąć wszystkie inne nieruchomości niezamieszkane, z wyłączeniem nieruchomości letniskowych.
Nieruchomości letniskowe – najnowsze zmiany
Najnowsza nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – obowiązująca co do zasady od 6 września 2019 r. – nie zmienia charakteru nieruchomości letniskowych w gminnym systemie gospodarki odpadami komunalnymi. W konsekwencji tego typu nieruchomości nadal należy uznać za podkategorię nieruchomości niezamieszkanych. Gmina ma obowiązek zorganizować odbiór odpadów komunalnych z tego typu zabudowy jedynie wówczas, gdy na jej terenie obowiązuje uchwała podjęta na podstawie art. 6c ust. 2 u.c.p.g., która swoim zakresem przedmiotowym obejmuje tego typu nieruchomości. Jeśli takiej uchwały nie ma, nieruchomości letniskowe są poza zorganizowanym przez gminę systemem odbioru odpadów komunalnych. W takiej sytuacji obowiązkiem organów gminy jest kontrolowanie właścicieli nieruchomości letniskowych na podstawie art. 6 przedmiotowej ustawy w zakresie posiadania umowy na odbiór odpadów komunalnych oraz dowodów korzystania z tego typu usługi.
Uchwała rady gminy o objęciu nieruchomości letniskowych zorganizowanym przez gminę systemem odbioru odpadów komunalnych ma charakter bezwzględnie obowiązujący dla ich właścicieli. Tym samym, w przeciwieństwie do pozostałych właścicieli nieruchomości niezamieszkanych, nie jest w tym zakresie wymagane uzyskanie pisemnej zgody właściciela nieruchomości na objęcie gminnym systemem odbioru odpadów komunalnych.
Jednocześnie ustawa nowelizująca wprowadziła wyraźny przepis, zgodnie z którym obowiązek ponoszenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi powstaje w przypadku nieruchomości, na której znajduje się domek letniskowy, i innej nieruchomości wykorzystywanej na cele rekreacyjno-wypoczynkowe – za rok, bez względu na długość okresu korzystania z nieruchomości. Tym samym opłatę w takiej samej wysokości uiszcza właściciel korzystający z nieruchomości letniskowej zarówno raz w roku, jak i co tydzień.
Równocześnie uchylono art. 6j ust. 3c u.c.p.g., określający sposób kalkulacji opłaty ryczałtowej. W związku z powyższym, rada gminy uzyskała w tym zakresie większą swobodę. Trudniej też będzie kwestionować wysokość tej opłaty przed sądem administracyjnym.
Wprowadzenie maksymalnej stawki opłaty ryczałtowej
Najważniejszą nowością, dotyczącą nieruchomości letniskowych, jest wprowadzenie do ustawy maksymalnej stawki opłaty ryczałtowej. Na skutek nowelizacji do u.c.p.g. wprowadzono przepis, zgodnie z którym w przypadku nieruchomości, na której znajduje się domek letniskowy, lub innej nieruchomości wykorzystywanej na cele rekreacyjno-wypoczynkowe, rada gminy uchwala ryczałtową stawkę opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, nie wyższą niż 10% przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzanego na 1 osobę ogółem – za rok od nieruchomości, na której znajduje się domek letniskowy, lub od innej nieruchomości wykorzystywanej na cele rekreacyjno-wypoczynkowe. Biorąc pod uwagę wysokość dochodu rozporządzalnego za 2018 r., obecnie maksymalna stawka ryczałtowa nie będzie mogła być wyższa niż 169,30 zł. W uzasadnieniu projektu ustawy nowelizującej wskazano, że zmiana ta „wynika z licznych postulatów wskazujących na nierównomierne obciążenie właścicieli ww. nieruchomości”.
W przypadku niedopełnienia przez właściciela nieruchomości letniskowych obowiązku selektywnego zbierania odpadów komunalnych, wójt (burmistrz, prezydent miasta) będzie określał, w drodze decyzji, wysokość opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi za rok, w którym ten wymóg nie był realizowany, stosując wysokość stawki opłaty podwyższonej. Stawka ta – ustalana przez radę gminy – nie będzie mogła być niższa niż dwukrotność stawki podstawowej (max. 338,60 zł) i nie wyższa niż jej czterokrotność (max. 677,20 zł).
Z uwagi na charakter nieruchomości letniskowych, nie będą do nich miały zastosowania przepisy dotyczące zwolnień przedmiotowych związanych z posiadaniem przydomowego kompostownika.
Kolejną nowością jest umożliwienie radzie gminy stworzenia wzoru deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, w którym będzie można wskazywać okresy korzystania z nieruchomości letniskowych. Przepis ten, zdaniem projektodawców, ma na celu „zmniejszenie ponoszonych kosztów przez gminy”. Cel ten wydaje się iluzoryczny. W sytuacji, w której przedmiotowa informacja nie wpływa na wysokość zobowiązania wobec gminy, mało prawdopodobnym jest, aby właściciele nieruchomości letniskowych samo się ograniczali, deklarując z góry okresy, w których korzystać będą z nieruchomości letniskowej, w sytuacji, gdy uiszczana przez nich opłata będzie w takiej samej wysokości.
Doprecyzowanie dotyczące ROD-ów
W kontekście nieruchomości letniskowych warto również zwrócić uwagę na regulację szczególną dotyczącą rodzinnych ogrodów działkowych (ROD). W wielu gminach traktowano je jako nieruchomości letniskowe, uznając, że roczna opłata ryczałtowa powinna dotyczyć każdej pojedynczej działki. Na skutek wejścia w życie ustawy nowelizującej, przesądzono, że do ROD-u – w rozumieniu art. 2 pkt 5 Ustawy z dnia 13 grudnia 2013 r. o rodzinnych ogrodach działkowych (t.j. DzU z 2017 r. poz. 2176) – stosuje się art. 6j ust. 3 u.c.p.g., zgodnie z którym w przypadku nieruchomości, na której nie zamieszkują mieszkańcy, opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi stanowi iloczyn zadeklarowanej liczby pojemników lub worków, przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych powstających na danej nieruchomości, oraz stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi za pojemnik lub worek określonej pojemności. W uzasadnieniu projektu ustawy nowelizującej wskazano w tym zakresie, że „wprowadzenie takiego rozwiązania jest odpowiedzią na petycje wpływające do resortu środowiska dotyczące specyfiki funkcjonowania rodzinnych ogrodów działkowych. Należy tu zaznaczyć, że wysokość stawki opłaty powinna być określona dla całego ogrodu działkowego, a nie dla pojedynczej działki wchodzącej w skład danego ogrodu działkowego.”.
Przepisy przejściowe i nieruchomości letniskowe
Z punktu widzenia prawidłowego stosowania znowelizowanych regulacji, niezwykle istotne znaczenie mają przepisy przejściowe, zawarte w ustawie nowelizującej. Zgodnie z art. 10 ust. 3 tejże ustawy, ryczałtowa stawka opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, określona w uchwale wydanej przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy nowelizującej, na podstawie art. 6j ust. 3b u.c.p.g., wyższa niż 10% przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na jedną osobę ogółem – za rok od nieruchomości, na której znajduje się domek letniskowy, lub od innej nieruchomości wykorzystywanej na cele rekreacyjno-wypoczynkowe (tj. wyższa niż 169,30 zł), obowiązuje do dnia wejścia w życie uchwały, wydanej na podstawie art. 6j ust. 3b znowelizowanej ustawy, nie dłużej niż do 31 grudnia 2019 r. Tym samym jeszcze w bieżącym roku konieczne jest dokonanie zmiany w tym zakresie. Do końca 2019 r. musi nastąpić zmiana przedmiotowej stawki, zaś uchwała nowelizująca lub nowa uchwała musi być w tym okresie opublikowana w wojewódzkim dzienniku urzędowym i wejść w życie. Tym samym rady gmin mają realny termin na dostosowanie swoich uchwał w tym zakresie do początku grudnia.
Jednocześnie, zgodnie z przepisami przejściowymi, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy nowelizującej (tj. 6 września 2019 r.) do ROD-u – w rozumieniu art. 2 pkt 5 ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych – położonego na obszarze danej gminy stosowano stawkę opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, ustaloną w inny sposób niż określony w art. 6j ust. 3 (tj. jeżeli stosowano roczną stawkę ryczałtową), stawka ta obowiązuje do dnia wejścia w życie uchwały ustalającej stawkę opłaty w sposób określony w art. 6j ust. 3 znowelizowanej ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (tj. opłaty za pojemnik lub worek określonej pojemności), nie dłużej niż 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej.
Niemała rewolucja, która może skutkować deficytem i nieszczelnością systemu
Wprowadzone do ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach zmiany dotyczące nieruchomości letniskowych w szeregu gmin będą oznaczały niemałą rewolucję. Dotyczy to w szczególności maksymalnych stawek opłat, które są zdecydowanie niższe aniżeli dotychczas obowiązujące stawki. Ministerstwo Środowiska, proponując przedmiotowe zmiany, nie zadało sobie trudu ustalenia rzeczywistych przyczyn tak wysokich stawek. Jeżeli były one uzasadnione kosztami świadczonych usług (co należy domniemywać, biorąc pod uwagę ich niekwestionowanie przez regionalne izby obrachunkowe), to wprowadzona zmiana będzie oznaczała powstanie deficytu w gminnym systemie gospodarki odpadami komunalnymi, którego zgodnie z przepisami nie będzie można pokryć z innych źródeł. Gminy będą musiały rozważyć ograniczenie zakresu świadczonych usług albo wykluczenie tego typu nieruchomości ze zorganizowanego przez gminę systemu odbioru odpadów komunalnych. W obu przypadkach może się to przyczynić do nieszczelności systemu gospodarki odpadami komunalnymi.
Artykuł powstał w ramach współpracy z Kancelarią Prawną Dr Krystian Ziemski & Partners
 |
 |
 |
 |
