31 grudnia 2020 r. na stronach Rządowego Centrum Legislacji opublikowano projekt kolejnej zmiany ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw1. Wspomniany projekt zawiera m.in. kolejne propozycje zmian ustawy o odpadach. W ocenie projektodawców, podjęcie prac nad tym aktem prawnym wynika przede wszystkim z konieczności wsparcia jednostek samorządu terytorialnego w zakresie zidentyfikowanych problemów oraz poprawy sytuacji na krajowym rynku gospodarki odpadami komunalnymi.
Ma się to stać m.in. poprzez obniżenie kosztów funkcjonowania i usprawnienie gminnych systemów gospodarowania odpadami komunalnymi; ułatwienie prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie gospodarki odpadami i poprawę dostępu do instalacji przetwarzających odpady komunalne.
Kolejne propozycje zmian ustawy o odpadach – art. 194 i przesłanki wymierzania administracyjnych kar pieniężnych
Wśród aktów prawnych mających ulec zmianom jest także Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (t.j. DzU z 2020 r., poz. 797), w tym m.in. jej art. 194, konstytuujący przesłanki wymierzania administracyjnych kar pieniężnych. Projektowane w powyższym zakresie rozwiązania stanowią kolejne zmiany dotyczące materii związanej z wymierzaniem administracyjnych kar pieniężnych. Nie sposób nie wspomnieć, że na przestrzeni ostatnich kilku lat ww. przepis mocno ewoluował w kierunku zwiększania zarówno katalogu przewinień mogących stanowić przesłanki zarówno do nakładania kar, jak i ich wymiaru.
Zmiany art. 194 ustawy o odpadach z września 2018 r.
Dość istotnych zmian tego artykułu dokonano choćby we wrześniu 2018 r., kiedy to do art. 194 ustawy o odpadach wprowadzono dodatkową przesłankę nakładania administracyjnej kary pieniężnej, a mianowicie nieutrzymywanie zabezpieczenia roszczeń wbrew obowiązkowi wynikającemu z art. 48a ust. 11 ustawy o odpadach lub niezłożenie wniosku o zmianę formy lub wysokości zabezpieczenia roszczeń – zgodnie z art. 48a ust. 8 tej ustawy. W drodze przyjętej wtenczas Ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2018 r., poz. 1592) zmieniono także zasady nakładania oraz wymiaru administracyjnych kar pieniężnych za zbieranie odpadów lub przetwarzanie odpadów bez wymaganego zezwolenia bądź z naruszeniem warunków posiadanego zezwolenia.
Zmiana art. 194 ustawy o odpadach z lipca 2019 r.
Wartą odnotowania jest również zmiana, jakiej dokonano w drodze ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2019 r., poz. 1579). Wówczas istotnemu rozszerzeniu uległ zakres przewinień stanowiących przesłanki wymierzenia administracyjnej kary pieniężnej. Począwszy od 6 września 2019 r. zagrożone administracyjną karą pieniężną (wcześniej stanowiły one wykroczenie) są również:
- transport odpadów niezgodnie z wymaganiami, o których mowa w art. 24 ustawy o odpadach;
- magazynowanie odpadów niezgodnie z wymaganiami, o których mowa w art. 25 ust. 1-6 ustawy o odpadach;
- nieprowadzenie wizyjnego systemu kontroli miejsca magazynowania lub składowania odpadów albo prowadzenie tego systemu niezgodnie z art. 25 ust. 6a ustawy o odpadach;
- przekazywanie odpadów powstających w procesie mechaniczno-biologicznego przetwarzania niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych lub pozostałości z sortowania odpadów komunalnych, przeznaczonych do składowania, do instalacji komunalnej niezgodnie z przepisem art. 29a ust. 2 ustawy o odpadach.
Tłumacząc zasadność wprowadzenia tych zmian, wskazywano w uzasadnieniu do projektu tej ustawy, iż „Celem wprowadzenia ww. sankcji jest ograniczenie występowania przypadków nielegalnego postępowania z odpadami – transportu lub magazynowania odpadów wbrew obowiązkom nałożonym przepisami z zakresu gospodarki odpadami. Dotychczasowe kary za naruszenia przepisów dotyczących magazynowania odpadów nie były wystarczająco dotkliwe, aby zapobiegać występowaniu nieprawidłowości w zakresie magazynowania odpadów”2.
Krok dalej, czyli kolejne propozycje zmian ustawy o odpadach
W zaprezentowanym na koniec ubiegłego roku projekcie ustawodawca zamierza iść krok dalej, wprowadzając do art. 194 ustawy o odpadach kolejne przesłanki wymierzania administracyjnych kar pieniężnych. Są nimi, zagrożone obecnie karą grzywny, naruszenia polegające na zleceniu wykonywania obowiązku gospodarowania odpadami podmiotom, które nie uzyskały wymaganych decyzji lub wymaganego wpisu do rejestru oraz nieprowadzenie ewidencji odpadów albo prowadzenie jej w sposób nieterminowy lub niezgodnie ze stanem rzeczywistym. Za nieprowadzenie ewidencji przewiduje się karę w wysokości nie mniejszej niż 1000 zł i nie przekraczającej 1 000 000 zł. W tym zakresie projektodawca wskazuje, iż obecna sankcja grzywny (wynikająca z art. 180 ustawy o odpadach) jest zbyt łagodna, a „często spotykaną patologią jest umyślne nieprowadzenie ewidencji lub prowadzenie jej w sposób niezgodny ze stanem faktycznym. Takie działanie prowadzi do nielegalnych form zagospodarowania odpadów, których ujawnienie i kontrola jest często niemożliwa, zaś podmioty dopuszczające się takich procederów uzyskują dochody poza systemem, co oznacza również straty dla budżetu państwa z tytułu nieodprowadzanych podatków, czy opłat za korzystanie ze środowiska. Nierzetelne prowadzenie ewidencji odpadów prowadzi do wystąpienia zjawiska „kreatywnej ewidencji”, czyli wykazywania w dokumentacji tylko takich rodzajów i ilości odpadów, które „mieszczą się” w ramach decyzji regulujących gospodarkę odpadami /…/2”.
Kolejne propozycje zmian ustawy o odpadach – wysokość kary uzależniona od rodzaju odpadu
Niezależnie od tego, projektuje się rozwiązania, w świetle których wysokość administracyjnej kary pieniężnej zależeć będzie od rodzaju odpadów, które dany podmiot zbiera lub przetwarza bez wymaganego zezwolenia. Zgodnie z projektem, administracyjną karę pieniężną wymierza się za zbieranie odpadów niebezpiecznych, zmieszanych odpadów komunalnych oraz odpadów pochodzących z przetworzenia odpadów komunalnych, a także odpadów palnych, o których mowa w art. 25 ust. 6f ustawy o odpadach, bez wymaganego zezwolenia. Kara wynosi w takim przypadku nie mniej niż 10 000 zł i nie może przekroczyć 5 000 000 zł. Tożsame sankcje projekt zawiera w odniesieniu do przetwarzania ww. frakcji odpadów bez wymaganego zezwolenia na przetwarzanie odpadów.
W odniesieniu do tych propozycji wskazano, że podniesienie górnej granicy wysokości kary, tj. z 1 000 000 zł do 5 000 000 zł, wynika ze znacznej skali nieprawidłowości w zakresie zagospodarowania odpadów niebezpiecznych, zmieszanych odpadów komunalnych, a także odpadów palnych, powodujących duże zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi oraz środowiska. W stosunku do innych niż ww. frakcje odpadów, ich zbieranie lub przetwarzanie bez wymaganej decyzji zagrożone jest karą od 1 000 zł do 1 000 000 zł.
Górną granicę wysokości kary, tj. 5 000 000 zł, projekt przewiduje także za naruszenia, o których stanowi art. 194 ust. 1 pkt. 1-4 i 6-8 ustawy o odpadach, czyli m.in. za transport odpadów niezgodnie z wymaganiami, zbieranie odpadów wbrew zakazom czy też za rozcieńczanie lub sporządzanie mieszanin odpadów ze sobą lub z innymi substancjami lub przedmiotami.
Rezygnacja z obowiązującego wzoru wyliczania kary
W kontekście zasad wymiaru kary pieniężnej za przypadki zbierania lub przetwarzania odpadów bez zezwolenia zaproponowano rezygnację z obowiązującego dziś wzoru wyliczania wysokości kary, tłumacząc to występującą często nieadekwatnością wymierzanych kar w stosunku do zaistniałego przewinienia, ale także częstym brakiem możliwości zmierzenia ilości odpadów i praktycznego zastosowania przez organ obowiązującego wzoru. W konsekwencji, projekt przewiduje, aby w takich przypadkach organy odwoływały się do dyrektyw wymiaru kary, określonych w obowiązującym dziś art. 199 ustawy o odpadach, z uwzględnieniem ilości i właściwości odpadów, możliwości wystąpienia zagrożeń dla ludzi lub środowiska oraz okoliczności naruszenia przepisów ustawy.
Kolejne propozycje zmian ustawy o odpadach i dodatkowe podstawy do odmowy wydania zezwolenia
Uwzględniając powyższe, należy zauważyć, iż konsekwencją rozszerzenia katalogu przesłanek stanowiących podstawę do nakładania oraz wymiaru administracyjnych kar pieniężnych, zawartych w art. 194 ustawy o odpadach, jest wprowadzenie dodatkowych podstaw do odmowy wydania przez organ czy to zezwolenia na zbieranie, czy na przetwarzanie odpadów. Zgodnie z art. 46 ust. 1e ustawy o odpadach, właściwy organ odmawia danemu przedsiębiorcy wydania zezwolenia na zbieranie lub na przetwarzanie odpadów m.in. wówczas, kiedy w ostatnich 10 latach co najmniej trzykrotnie wymierzono administracyjną karę pieniężną w wysokości przekraczającej łącznie kwotę 150 000 zł: temu przedsiębiorcy, wspólnikowi, prokurentowi, członkowi zarządu lub członkowi rady nadzorczej tego przedsiębiorcy prowadzącemu działalność gospodarczą jako osoba fizyczna, bądź innemu przedsiębiorcy, którego wspólnikiem, prokurentem, członkiem rady nadzorczej lub członkiem zarządu, w czasie gdy zostało popełnione naruszenie, z powodu którego wymierzono administracyjną karę pieniężną, jest lub był wspólnik, prokurent, członek zarządu lub członek rady nadzorczej posiadacza odpadów składającego wniosek.
Jeżeli projektowane rozwiązania wejdą w życie, nałożenie kary za nieprowadzenie ewidencji lub zlecenie gospodarowania odpadami nieuprawnionemu podmiotowi będzie dodatkowym elementem wpływającym na ocenę organu co do ewentualnej odmowy udzielenia zezwolenia, a przy projektowanych widełkach co do wysokości kary i pozostawieniu uznaniu organu miarkowania jej wysokości, spełnienie ww. przesłanek do odmowy wydania decyzji w praktyce może nie być rzadkością.
Kolejne propozycje zmian ustawy o odpadach – projekt przekazany do opiniowania i konsultacji
W świetle regulacji przejściowej projektu, w sprawach dotyczących naruszeń w zakresie zbierania lub przetwarzania odpadów bez wymaganego zezwolenia, a stwierdzonych przed dniem wejścia w życie projektowanej ustawy, stosuje się art. 194 ust. 4 w brzmieniu dotychczasowym. To oznacza, że w stosunku do naruszeń, które wystąpią przed wejściem w życie omawianego projektu, organ, po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego, będzie mógł nałożyć administracyjną karę pieniężną wynoszącą nie mniej niż 10 000 zł i nie więcej niż 1 000 000 zł, obliczając jej wysokość nadal według wzoru określonego w Załączniku nr 6 do ustawy.
W pozostałym zakresie dotyczącym zmian w art. 194 ustawy o odpadach przewiduje się wejście w życie ustawy po upływie 14 dni od daty jej ogłoszenia. Projekt został przekazany do opiniowania i konsultacji.
Źródła:
- https://legislacja.gov.pl/projekt/12341906/katalog/12753698#12753698;
- druk nr VIII.3495
Artykuł powstał w ramach współpracy z Kancelarią Prawną Dr Krystian Ziemski & Partners
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |