Każdy organ administracji publicznej działa na podstawie i w granicach prawa. Ujmując ogólnie zadania Inspekcji Ochrony Środowiska, mówimy o działalności kontrolnej, działaniach w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska oraz przeciwdziałaniu poważnym awariom. W większości sytuacji działalność kontrolna prowadzona jest na podstawie ustawy Prawo przedsiębiorców, która określa terminy, procedurę wszczęcia kontroli i uprawnienia podmiotu kontrolowanego.
Wojewódzki inspektor ochrony środowiska (WIOŚ) posiada także uprawnienia kontrolne wobec gmin w ściśle określonych sprawach. Jedną z takich możliwości jest kontrola realizacji przez gminy niektórych zadań wynikających z Ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (DzU z 2019 r. poz. 2010). Ustawodawca przewidział również możliwość wymierzania administracyjnych kar pieniężnych, gdy zadania są nierealizowane. Kontrole te przeprowadzane są tylko na podstawie ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska.
Kontrola odbierających odpady komunalne – obowiązek wójta i kara za brak jego realizacji
Zgodnie z art. 9u ust. 1 Ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, jednym z obowiązków wójta (burmistrza lub prezydenta miasta), jest sprawowanie kontroli przestrzegania i stosowania przepisów wspomnianej ustawy. Odnosi się to do podmiotów odbierających odpady komunalne od właścicieli nieruchomości. Wójt (burmistrz lub prezydent miasta) jest obowiązany prowadzić wspomnianą kontrolę co najmniej raz na dwa lata. Do czynności kontrolnych stosuje się art. 379 i 380 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (t.j. DzU z 2019 r. poz. 1396, z późn. zm.).
Niezrealizowanie wspomnianej kontroli jest sankcjonowane karą pieniężną w wysokości od 500 zł do 5000 zł. Kara ta jest wymierzana przez WIOŚ, w drodze decyzji administracyjnej, od której przysługuje odwołanie do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska w Warszawie.
Należy zauważyć, że wojewódzcy inspektorzy ochrony środowiska od kilku lat prowadzą cykliczne kontrole w gminach, sprawdzając realizację obowiązków wynikających z ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Do kontroli typowanych jest 10% gmin z danego województwa w skali roku. W ostatnich latach, w ramach ustaleń kontrolnych w województwie pomorskim, kilkukrotnie stwierdzano nierealizowanie obowiązku kontrolowania podmiotów odbierających odpady. Wówczas WIOŚ wydawał zarządzenia pokontrolne, przypominające o wspomnianym obowiązku. Po wydaniu zarządzeń pokontrolnych wójt (burmistrz, prezydent miasta) był zatem zobowiązany w określonym indywidualnie terminie poinformować o podjętych działaniach naprawczych.
Brak odpowiedzi na zarządzenie pokontrolne też z sankcjami
Gdyby poinformował niezgodnie z prawdą lub w ogóle nie udzielił odpowiedzi, wówczas popełniałby wykroczenie. Sankcją przewidzianą w przepisach jest mandat w wysokości do 500 zł. Natomiast omawianą administracyjną karę pieniężną wprowadzono Ustawą z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2019 r. poz. 1579). Tym samym, oprócz nowej sankcji w postaci administracyjnej kary pieniężnej, nadal będą wydawane zarządzenia pokontrolne przypominające o obowiązku wówczas, gdy nie jest on realizowany.
