Jak wynika z Rejestru Transgranicznego Przemieszczania Odpadów, prowadzonego przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, łączna masa odpadów, określona w decyzjach Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (GIOŚ) dotyczących przywozu odpadów do Polski, rosła z roku na rok: w latach 2013-2015 było to 300 tys. ton rocznie, w latach 2016-2017 – ponad 700 tys. ton rocznie, w roku 2018 – 1,1 mln ton, a w 2019 roku – przeszło 7,5 mln ton! Coraz więcej podmiotów sprowadza odpady z zagranicy i składa wnioski o zezwolenia na międzynarodowe przemieszczanie odpadów. Niektóre z nich są jednak błędne, co powoduje, że Główny Inspektor Ochrony Środowiska zgłasza sprzeciw. W praktyce najczęściej dotyczy on nieprawidłowej klasyfikacji przemieszczanych odpadów. Warto zastanowić się, jakie mogą być konsekwencje ukarania za nielegalne sprowadzenie odpadów z zagranicy.
Jakie przepisy regulują sprowadzenie odpadów z zagranicy?
Międzynarodowe przemieszczanie odpadów jest uregulowane Rozporządzeniem nr 1013/2006/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie przemieszczania odpadów (Dz. Urz. UE. L. z 2006 r. nr 190, z późn. zm.) oraz Ustawą z dnia 29 czerwca 2007 r. o międzynarodowym przemieszczaniu odpadów (t.j. DzU z 2020 r. poz. 1792).
Zgodnie z przepisami pierwszego z wymienionych aktów prawnych, międzynarodowe przemieszczanie odpadów na terytorium Unii Europejskiej podlega albo procedurze uprzedniego pisemnego zgłoszenia i zgody, albo uproszczonej procedurze informowania.
Sprowadzenie odpadów z zagranicy – procedura uprzedniego pisemnego zgłoszenia i zgody
Pierwszej procedurze (zgodnie z art. 4 rozporządzenia) podlega przemieszczenie odpadów:
a) które mają być poddane procesom unieszkodliwiania;
b) które mają być poddane procesom odzysku:
I) i II) odpadów wyszczególnionych w załączniku IV lub IVa do rozporządzenia (tzw. bursztynowy wykaz odpadów),
III) odpadów niesklasyfikowanych pod żadnym kodem w załączniku III, IIIB, IV lub IVA;
IV) mieszanin odpadów niesklasyfikowanych pod żadnym kodem w załączniku III, IIIB, IV lub IVA, chyba że zostały wyszczególnione w załączniku IIIA.
Szczególną uwagę należy zwrócić na art. 3 ust. 5 rozporządzenia, zgodnie z którym przemieszczanie zmieszanych odpadów komunalnych (kod odpadów 20 03 01), zebranych z gospodarstw domowych, także gdy zebrano je również od innych wytwórców, do instalacji odzysku lub unieszkodliwiania podlega tym samym przepisom, co przemieszczanie odpadów przeznaczonych do unieszkodliwienia. W praktyce odesłanie do stosowania przepisów dotyczących odpadów przeznaczonych do unieszkodliwienia oznacza, że przemieszczanie zmieszanych odpadów komunalnych musi nastąpić zgodnie z procedurą uprzedniego pisemnego zgłoszenia i zgody.
Uproszczona procedura
Z kolei uproszczonej procedurze informowania (zgodnie z art. 18 rozporządzenia) podlega międzynarodowe przemieszczenie powyżej 20 kg:
a) odpadów przeznaczonych do odzysku wyszczególnionych w załączniku III lub IIIB do rozporządzenia (tzw. zielony wykaz odpadów);
b) mieszanin odpadów, niesklasyfikowanych pod żadnym kodem w załączniku III lub składających się z dwóch lub więcej rodzajów odpadów wymienionych w załączniku III, jeżeli skład tych mieszanin nie utrudnia poddania ich racjonalnemu ekologicznie odzyskowi i mieszaniny te zostały wyszczególnione w załączniku IIIA do rozporządzenia.
Uproszczona procedura informowania polega na tym, że osoba z państwa wysyłki, która organizuje przemieszczanie, zobowiązana jest zapewnić, by do przemieszczenia dołączona była informacja, według wzoru z załącznika nr VII do rozporządzenia. Obowiązkowe jest także zawarcie umowy pomiędzy osobą, która organizuje przemieszczanie, a odbiorcą odpadów przeznaczonych do odzysku.
W praktyce często dochodzi do błędnej klasyfikacji mieszanin odpadów. Obowiązek uprzedniego pisemnego zgłoszenia i zgody nie dotyczy tylko mieszanin odpadów wymienionych w załączniku IIIA do rozporządzenia pod warunkiem, że ich skład nie utrudnia poddania ich racjonalnemu ekologicznie odzyskowi.
Import zmieszanych odpadów komunalnych zawsze zgodnie z procedurą pisemnego zgłoszenia i zgody
Import do Polski zmieszanych odpadów komunalnych (kod 20 03 01) zawsze będzie podlegał procedurze uprzedniego pisemnego zgłoszenia i zgody. Wynika to wprost z art. 3 ust. 5 rozporządzenia. Tym samym import do Polski zmieszanych odpadów komunalnych tylko w oparciu o informację według wzoru z załącznika nr VII do rozporządzenia będzie uznany za nielegalny i może doprowadzić do nałożenia przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska (WIOŚ) kary pieniężnej na podstawie art. 32 ustawy o międzynarodowym przemieszczaniu odpadów. Zgodnie z art. 32 tej ustawy, WIOŚ nakłada na odbiorcę odpadów przywiezionych nielegalnie, bez dokonania zgłoszenia, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości od 50 tys. do 500 tys. zł. Od kary tej przysługuje odwołanie do GIOŚ-a. Z chwilą rozpatrzenia odwołania przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, jeżeli kara zostanie utrzymana w mocy, decyzja WIOŚ-a staje się ostateczna i podlega wykonaniu – nawet jeżeli strona wniesie do wojewódzkiego sądu administracyjnego (WSA) skargę na decyzję WIOŚ-a. Co do zasady, jeśli GIOŚ utrzyma karę, należy ją zapłacić, a ukarana strona będzie uznawana za podmiot, który został uprzednio pociągnięty do odpowiedzialności za nielegalne przemieszczanie odpadów.
Nielegalne sprowadzenie odpadów z zagranicy – jak uniknąć zapłaty kary?
Aby uniknąć konieczności zapłaty kary oraz uznania za podmiot pociągnięty do odpowiedzialności, ukarana firma może wnioskować do WSA, aby zawiesił on wykonanie decyzji GIOŚ-a. Podstawą takiego wniosku jest art. 61 §3 Ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. DzU z 2019 r. poz. 2325, z późn. zm.), zgodnie z którym WSA „może na wniosek skarżącego wydać postanowienie o wstrzymaniu wykonania w całości lub w części (decyzji), jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków, (…) chyba że ustawa szczególna wyłącza wstrzymanie ich wykonania”.
Nielegalne sprowadzenie odpadów z zagranicy. Dotkliwe konsekwencje uznania za podmiot pociągnięty do odpowiedzialności
Konsekwencje uznania firmy za podmiot, który został uprzednio pociągnięty do odpowiedzialności za nielegalne przemieszczanie odpadów, mogą być bardzo dotkliwe. Zgodnie bowiem z art. 11 ust. 1c rozporządzenia, „w przypadku zgłoszenia dotyczącego planowanego przemieszczenia odpadów przeznaczonych do unieszkodliwienia (GIOŚ może) w terminie 30 dni od przekazania potwierdzenia przyjęcia przez właściwy organ miejsca przeznaczenia zgodnie z art. 8 zgłosić sprzeciw wobec przemieszczenia, jeżeli zgłaszający lub odbiorca został uprzednio pociągnięty do odpowiedzialności za nielegalne przemieszczanie lub inne naruszenie przepisów w zakresie ochrony środowiska”.
Powyższy przepis w praktyce oznacza, że nawet jednorazowy błąd przy klasyfikacji zmieszanych odpadów komunalnych, który spowodował nałożenie kary przez WIOŚ-a, może spowodować, że ukarana firma już nigdy nie będzie mogła być odbiorcą odpadów przywiezionych z zagranicy. Artykuł 11 ust. 1c rozporządzenia stanowi bowiem, że GIOŚ może „odrzucić wszelkie przemieszczenia, w które zaangażowana jest dana osoba”.
fot. na otwarcie sozosfera.pl (zdjęcie ilustracyjne), śródtytuły od redakcji
Artykuł opublikowany w ramach współpracy z Kancelaria Radców Prawnych Klatka i Partnerzy
