Jeszcze nie opadły emocje po wrześniowym wejściu w życie zmian w ustawie o odpadach, którymi wprowadzono nowe zasady i obowiązki dla podmiotów prowadzących procesy zbierania i przetwarzania odpadów, a już przedsiębiorcy muszą zadbać o to, by ich działalność w zakresie przetwarzania odpadów odpowiadała opublikowanym w sierpniu br. konkluzjom dotyczącym najlepszych dostępnych technik (BAT).
Nie tylko nowe wymogi prawa krajowego
Obecnie trwa okres dostosowania zakładów, a przy tym posiadanych decyzji warunkujących ich eksploatację, do nowych wymogów m.in. w zakresie magazynowania odpadów, wprowadzenia wizyjnego systemu kontroli miejsc magazynowania lub składowania odpadów, ustanowienia zabezpieczenia roszczeń czy spełnienia wymagań związanych z ochroną przeciwpożarową na terenie zakładu. Realizacja nowych obowiązków pozostaje o tyle trudna, iż – jak dotąd – nie wydano decydujących w szeregu aspektach aktów wykonawczych.
Dla podmiotów prowadzących instalacje na podstawie pozwoleń zintegrowanych, uwzględniających zbieranie lub przetwarzanie odpadów, zwłaszcza w zakresie mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów, wynikające z noweli ustawy o odpadach zmiany to niejedyne, do jakich trzeba się będzie, prawdopodobnie, dostosować. Otóż 17 sierpnia 2018 r. w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej opublikowana została, skierowana do państw członkowskich, Decyzja Wykonawcza Komisji (UE) 2018/1147 z dnia 10 sierpnia 2018 r. ustanawiająca konkluzje dotyczące najlepszych dostępnych technik (BAT) w odniesieniu do przetwarzania odpadów zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE (Dz. Urz. UE L208 z 17.08.2018), która odnosi się do emisji przemysłowych (zintegrowanemu zapobieganiu zanieczyszczeniom i ich kontroli).
Konkluzje BAT dla odpadów – kogo dotyczą
Opublikowane konkluzje służyć mają jako odniesienie przy ustalaniu warunków pozwoleń dla instalacji objętych zakresem rozdziału II ww. dyrektywy i odnoszą się do takich rodzajów działalności jak m.in. unieszkodliwianie lub odzyskiwanie odpadów niebezpiecznych o wydajności przekraczającej 10 ton dziennie, obejmujące m.in. obróbkę biologiczną; obróbkę fizyczno-chemiczną; odzysk/regenerację rozpuszczalników; recykling/odzysk materiałów nieorganicznych innych niż metale lub związki metali; unieszkodliwianie odpadów innych niż niebezpieczne o wydajności przekraczającej 50 ton dziennie obejmujące m.in. obróbkę biologiczną; obróbkę fizyczno-chemiczną; obróbkę wstępną odpadów przeznaczonych do spalenia lub współspalenia; obróbkę popiołów; obróbkę w strzępiarkach odpadów metalowych, w tym zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego; czy odzysk lub kombinacja odzysku i unieszkodliwiania odpadów innych niż niebezpieczne o wydajności 75 ton dziennie z wykorzystaniem działań w postaci: obróbki biologicznej; obróbki wstępnej odpadów przeznaczonych do spalenia lub współspalenia; obróbki popiołów; obróbki w strzępiarkach odpadów metalowych, w tym zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego.
Zgodnie z treścią konkluzji, nie obejmują one m.in. działalności polegających na retencji powierzchniowej; bezpośrednim odzysku (tj. bez wstępnego przetwarzania) odpadów, jako substytutu surowców wtórnych w instalacjach służących do prowadzenia działań ujętych w innych konkluzjach dotyczących BAT; spalaniu, współspalaniu, pirolizie i zgazowaniu odpadów jako wchodzących w zakres stosowania konkluzji BAT w odniesieniu do spalania odpadów lub do dużych obiektów energetycznego spalania; składowaniu odpadów, objętego dyrektywą Rady 1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów; czy też obróbce żużla i popiołów paleniskowych jako wchodzących w zakres stosowania konkluzji BAT w odniesieniu do spalania odpadów lub w odniesieniu do dużych obiektów energetycznego spalania.
W świetle poczynionych w konkluzjach uwag ogólnych, wymienione i opisane w nich „Techniki” nie mają ani nakazowego, ani wyczerpującego charakteru. Dopuszcza się stosowanie innych technik, o ile zapewniają one co najmniej równoważny poziom ochrony środowiska.
Przyjęte przez Komisję UE konkluzje, w odróżnieniu np. od unijnych dyrektyw, nie wymagają przyjęcia przez polskie władze odrębnych aktów prawnych czy też dodatkowej publikacji w polskich publikatorach. Wchodzą one w życie z dniem w nich określonym lub, w przypadku gdy takiego nie wskazano, 20. dnia po ich publikacji w Dzienniku Urzędowym UE oraz podlegają wykonaniu przez adresata decyzji – w tym konkretnym przypadku przez państwa członkowskie.
Konkluzje BAT i analiza pozwoleń zintegrowanych
Pokrótce wyjaśniając skutki publikacji konkluzji dla prowadzących procesy przetwarzania odpadów, wskazać wypada, iż – zgodnie z art. 204 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (t.j. DzU z 2018 r. poz. 799 – P.o.ś.) – „Instalacje wymagające pozwolenia zintegrowanego spełniają wymagania ochrony środowiska wynikające z najlepszych dostępnych technik, a w szczególności nie mogą powodować przekroczenia granicznych wielkości emisyjnych.” W myśl postanowień art. 211 P.o.ś., pozwolenie zintegrowane musi spełniać wymagania określone dla pozwoleń, o których mowa w art. 181 ust. 1 pkt 2-4 (na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza; na wytwarzanie odpadów) oraz pozwolenia wodnoprawnego na pobór wód. Jednym z szeregu wymogów, jakie dotyczą pozwolenia zintegrowanego, jest określenie w jego treści zakresu i sposobu monitorowania wielkości emisji, zgodnego z wymaganiami dotyczącymi monitorowania, wskazanymi w konkluzjach BAT (jeżeli zostały one określone).
Zrealizowanie decyzji wykonawczej, przyjmującej konkluzje, ma polegać m.in. na tym, że organy właściwe do wydawania pozwoleń zintegrowanych będą obowiązkowo dokonywały analizy warunków posiadanego przez prowadzącego instalację pozwolenia zintegrowanego. Należy to zrobić niezwłocznie po publikacji konkluzji BAT w Dzienniku Urzędowym UE . Obowiązek ten wynika wprost z art. 215 P.o.ś.
Zgodnie z tym przepisem, organ właściwy do wydania pozwolenia informuje prowadzącego instalację o rozpoczęciu analizy, a w trakcie jej przeprowadzenia ma obowiązek brać pod uwagę wszystkie konkluzje BAT, które dla danego rodzaju instalacji zostały opublikowane w Dzienniku Urzędowym UE od czasu wydania pozwolenia lub ostatniej analizy wydanego pozwolenia. Organ może także zażądać od prowadzącego instalację przedłożenia informacji, w szczególności wyników monitorowania procesów technologicznych, niezbędnych do przeprowadzenia analizy i umożliwiających porównanie ich z najlepszymi dostępnymi technikami opisanymi w odpowiednich konkluzjach BAT oraz określonymi w nich wielkościami emisji.
Powyższej analizy organy dokonują nie później niż w terminie sześciu miesięcy od dnia publikacji, a zatem, w omawianym przypadku, mają czas do 17 lutego 2019 r. W sytuacji, gdy wykaże ona potrzebę zmiany pozwolenia zintegrowanego, organ przekaże prowadzącemu instalację informację o konieczności jej dostosowania do wymagań określonych w BAT, w terminie nie dłuższym niż cztery lata od dnia publikacji konkluzji BAT w Dzienniku Urzędowym UE. Niezależnie do tego, obowiązkiem organu będzie także wezwanie prowadzącego instalację do wystąpienia z wnioskiem o zmianę pozwolenia w terminie roku od dnia doręczenia wezwania oraz określenie zakresu wniosku mającego związek ze zmianami. W decyzji wydanej na ww. wniosek organ określi termin, nie dłuższy niż cztery lata od dnia publikacji konkluzji, celem dostosowania prowadzonej instalacji do nowych wymagań BAT.
Konkluzje BAT w trakcie wydawania pozwolenia zintegrowanego
Wypada zauważyć, iż przywołane regulacje prawa ochrony środowiska, nakazujące organom właściwym dla wydawania pozwoleń zintegrowanych przeprowadzenie analiz w kierunku spełniania przez instalację wymagań z konkluzji, we wskazanych terminach, odnoszą się do tych podmiotów, które już posiadają, tj. uzyskały ostateczne pozwolenia zintegrowane warunkujące eksploatację instalacji, przed datą opublikowania konkluzji.
Szereg wątpliwości może natomiast budzić kwestia dostosowania zakładu do konkluzji BAT przez podmioty, które zainicjowały postępowanie o uzyskanie pierwszego dla instalacji pozwolenia zintegrowanego, lecz nie zostało ono zakończone wydaniem ostatecznej decyzji przed publikacją konkluzji.
Z postanowień konkluzji BAT wynika, że odnoszą się one m.in. do zespołu urządzeń obejmowanych pozwoleniem po raz pierwszy. Brak wyraźnych regulacji krajowych w tym zakresie, zwłaszcza przepisów przejściowych dotyczących postępowań o wydanie pozwoleń zintegrowanych wszczętych, lecz niezakończonych przed publikacją konkluzji, a także konieczność bezpośredniego wykonywania postanowień tego aktu, skłania do uznania, że podmioty aktualnie ubiegające się o uzyskanie pozwolenia zintegrowanego już teraz muszą brać pod uwagę spełnianie przez instalacje wymogów z konkluzji. Nie dotyczy ich bowiem określony w P.o.ś. termin na dokonanie przez organ analiz posiadanych pozwoleń i maksymalny, czteroletni okres dostosowawczy.
