31 sierpnia 2023 r. Andrzej Duda, prezydent Rzeczypospolitej Polskiej podpisał ustawę wdrażającą system kaucji na opakowania. System kaucji obejmuje m.in. metalowe puszki napojowe. Ustawa wprowadza oczekiwane rozwiązania, które z powodzeniem funkcjonują w innych krajach. Jak podkreślają przedstawiciele branży opakowaniowej, prace nad skutecznym wdrożeniem kaucji jeszcze się nie skończyły. Dzięki nowemu aktowi prawnemu powstały potrzebne ramy regulacyjne – zaznacza Fundacja RECAL. Organizacja dodaje, że teraz pora na zaprojektowanie efektywnego systemu w najdrobniejszych szczegółach.
Kaucja na opakowania od 1 stycznia 2025 r.
Już od 1 stycznia 2025 r. kupno napojów w wybranych opakowaniach będzie wiązać się z wniesieniem kaucji. Jej zwrot nastąpi dopiero po oddaniu pustych opakowań w specjalnie przygotowanych punktach m.in. w automatach zlokalizowanych w placówkach handlowych. Wysokość kaucji, wg. zapowiedzi Ministerstwa Klimatu i Środowiska wyniesie 50 groszy za pojedyncze opakowanie. Do jej odbioru nie będzie potrzebny paragon – podaje Fundacja.
– Wysokość kaucji za pojedyncze opakowanie powinna być ponownie zweryfikowana po pierwszych dwóch latach jej obowiązywania. Znane będą wtedy realne koszty wdrożenia i funkcjonowania systemu, które przekładają się na realne stawki opłaty „handling fee”, czyli opłaty manipulacyjnej ponoszonej niezależnie od kaucji przez wprowadzających napoje na rynek. Ważne jest także uwzględnienie mechanizmu tzw. ekomodulacji, czyli różnicowania stawek w zależności od rodzaju materiału danego opakowania tak, by promować opakowania wytwarzane z materiałów permanentnych oraz łatwych do recyklingu – przekonuje Jacek Wodzisławski, prezes Zarządu Fundacji.
Fundacja RECAL, reprezentująca wszystkich krajowych przedsiębiorców wytwarzających puszki napojowe (w zdecydowanej większości są one wykonywane z aluminium, ale wciąż około 10% krajowego rynku stanowią puszki napojowe produkowane ze stali) zwraca uwagę, że nowopowstałe ramy prawne pozwolą na stworzenie efektywnego systemu kaucyjnego. Wciąż jednak potrzebne są bardziej precyzyjne ustalenia, które pozwolą zapewnić wyższe poziomy zbiórki. Organizacja branżowa przedstawia swoje postulaty.
Kaucja na opakowania i wprowadzenie mechanizmów premiujących materiały i opakowania bardziej przyjazne dla środowiska
Proponowana stawka kaucji wynosić będzie 50 groszy. Organizacja postuluje jednak, aby kaucja na opakowania o pojemności powyżej 1 litra była dwa razy większa. Według Fundacji, taki mechanizm pozwoli przeciwdziałać wypieraniu mniejszych i bardziej ekologicznych rozwiązań, jak puszki aluminiowe. RECAL uważa też, że w systemie kaucyjnym warto uwzględnić także zróżnicowanie materiałów wykorzystywanych do produkcji opakowań. Obok puszek metalowych kaucja obejmie także butelki plastikowe oraz szklane opakowania zwrotne. Według organizacji, nieodebrane kaucje, szczególnie w przypadku tak cennego surowca jakim jest aluminium, oraz środki uzyskane z jego sprzedaży nie powinny być wykorzystywane do krzyżowego finansowania pomiędzy poszczególnymi materiałami opakowaniowymi. W praktyce oznacza to, że środki pozyskiwane od wprowadzających puszki nie mogą być przeznaczane na kaucjonowane szkło i plastik.
Transparentność systemu i ujednolicenie wymaganych poziomów zbiórki
Zarządzanie licznymi transakcjami związanymi z pobraniem i zwrotem kaucji wymaga niezależnej weryfikacji rozliczeń finansowych oraz przepływów materiału. Na obecnym etapie ustawodawca nie zdecydował się na elektroniczny rejestr. Należałoby jednak rozważyć wprowadzenie takiego rozwiązania w przyszłości – podpowiada RECAL. Organizacja uważa, że prowadzony przez podmiot rozliczający rejestr wszystkich pobranych i zwróconych kaucji oraz rejestr wprowadzonych do obrotu i zwróconych opakowań w podziale na poszczególnych operatorów, zapobiegałby nadużyciom oraz pozwolił na niezależne rozstrzyganie konfliktów pomiędzy operatorami.
Brak jednorazowych butelek szklanych w systemie kaucyjnym należy zrównoważyć wprowadzeniem takich samych wymogów dotyczących poziomów zbiórki szkła, jak również puszki i butelki plastikowej, czyli 90% od 2029 r. i lat następnych z identyczną ścieżką dojścia rozpoczynającą się od poziomu 77% od 2025 r. Powinno to pośrednio wpłynąć na „niezaleganie” nieobjętych kaucją zużytych opakowań w przestrzeni publicznej. W obecnej wersji ustawy kaucyjnej ten ważny aspekt środowiskowy nie został uwzględniony – zwraca uwagę organizacja.
Kaucja na opakowania i kwestia niezgniatania puszek
Niezależnie od użytego surowca, puszki zwracane przez konsumentów będą musiały być oddawane w formie niezgniecionej. W ten sposób możliwa będzie elektroniczna weryfikacja zasadności wypłaty kaucji. W przypadku zwrotu do specjalistycznych automatów weryfikacja będzie prowadzona przez te urządzenia. Obok automatów, będą funkcjonowały również systemy ręcznego przyjmowania niezgniecionych opakowań.
Sprawne funkcjonowanie centrów przerobowo-rozliczeniowych
Sieć centrów przerobowo-rozliczeniowych, zorganizowana obecnie w dużej mierze przez producentów puszek napojowych, liczy obecnie łącznie kilkadziesiąt zakładów. Pokrywają one zasięgiem swojego działania teren całego kraju i przetwarzają tysiące ton tego odpadu miesięcznie. W tych miejscach prowadzone są specjalistyczne procesy, przygotowujące zebrane puszki do recyklingu, które następnie są wysyłane bezpośrednio do hut. Dodatkowo, co bardzo ważne, centra te posiadają wszelkie wymagane prawem pozwolenia na wykonywanie procesów przerobu i wysyłek puszek napojowych do recyklingu. Mają odpowiedni know-how i infrastrukturę, aby zapewnić wymaganą jakość materiału poddawanego recyklingowi, co pozwoli z zebranych puszek wyprodukować nowe puszki. Zatem współpraca przyszłych podmiotów odpowiedzialnych za system kaucyjny z obecnymi firmami przetwarzającymi odpad puszki aluminiowej wydaje się być najbardziej logicznym, racjonalnym i pożądanym kierunkiem budowania systemu kaucyjnego w Polsce – przekonuje Fundacja.
Kaucja na opakowania ma zapewnić możliwie najwyższe poziomy recyklingu
Nadrzędnym celem narzędzia, jakim jest kaucja na opakowania, powinno być zapewnienie, jak najwyższych poziomów faktycznego recyklingu opakowań. W efekcie powinno to zapewnić drugie życie surowcom wykorzystanym do ich produkcji. Ze względu na duży poziom szczegółowości przewidzianych rozwiązań, budowanie systemu w Polsce powinno odbywać się w ścisłej współpracy branży oraz regulatora – podkreśla RECAL.
Na podstawie nadesłanej informacji
fot. sozosfera.pl (zdjęcie ilustracyjne)