Jak wiadomo, duża część odpadów deponowanych na składowisku nie może przekraczać kaloryczności – 6 MJ/kg (co jest normą bardzo wyśrubowaną!). Kwestię tą reguluje Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 16 lipca 2015 r. w sprawie dopuszczania odpadów do składowania na składowiskach (DzU z 2015 r. poz. 1277), a konkretnie jego załącznik 4. Wspomniany akt wykonawczy odnosi się do podmiotów zarządzających składowiskami, stanowiąc, jakie odpady można przyjąć i dopuścić do składowania. Pojawiają się zatem pytania: kiedy i jak badać kaloryczność składowanych odpadów? oraz który moment jest właściwy dla poboru próbek?
Jak badać kaloryczność odpadów? Odpowiedź na to pytanie jest ważna w przypadku kontroli składowiska
Odpowiedź na pytanie: jak badać kaloryczność deponowanych odpadów? jest szczególnie istotna w przypadku kontroli składowiska, mającej na celu sprawdzenie spełniania warunków określonych w ww. rozporządzeniu. Zdarzają się przypadki poboru próbek odpadów bezpośrednio z ogólnej masy składowanych odpadów. Czy takie działanie organów kontroli jest uprawnione, czy może są podstawy do kwestionowania zastosowanej metody poboru próbek?
Kryteria dopuszczania odpadów do składowania dotyczą tylko niektórych rodzajów odpadów
Należy zacząć od tego, że kryteria dopuszczania odpadów do składowania, takie jak ogólny węgiel organiczny, strata przy prażeniu oraz ciepło spalania, dotyczą jedynie niektórych rodzajów odpadów, tj. odpadów o kodach 19 08 05, 19 08 12, 19 08 14 i 19 12 12 oraz z grupy 20, na co wprost wskazuje załącznik 4 do wspomnianego rozporządzenia. Inne rodzaje odpadów, przyjmowane na składowisko (o innych kodach), mogą przekraczać – i to znacznie – określone wyżej parametry. W szczególności są to odpady 19 05 99 (stabilizat) oraz 17 09 04 (zmieszane odpady z budowy i remontów), a także odpady przyjmowane do budowy warstw izolacyjnych. Tym samym ogólna masa odpadów zdeponowanych na składowisku może przekraczać te parametry, ponieważ inne rodzaje odpadów przyjmowanych na składowisko nie muszą ich spełniać (odpady wysokokaloryczne mieszają się z tymi, których dotyczą obostrzenia).
W efekcie próby odpadów pobrane z różnych miejsc na składowisku – tj. odpadów rozplantowanych na kwaterze składowiska – mogą wskazywać na przekroczenia określonych prawem parametrów. Taki stan faktyczny nie jest jednak zakazany – byłoby to sprzeczne z prawem jedynie w sytuacji, gdyby ustawodawca zakazał składowania jakichkolwiek odpadów wysokokalorycznych (a nie tylko enumeratywnie wymienionych). Innymi słowy, żaden przepis prawa nie stanowi, że wszystkie odpady na składowisku mają spełniać kryteria ww. rozporządzenia.
Jak badać kaloryczność odpadów? Odpowiedni moment do poboru próbek
W związku z powyższym, pobranie prób odpadów bezpośrednio z kwatery składowiska, bez powiązania takiego poboru z konkretną dostawą odpadów, jest działaniem niewłaściwym. Momentem odpowiednim do poboru próbek i stwierdzenia, że dane odpady nie spełniają określonych norm, jest przyjęcie danego transportu odpadów (o danym kodzie, możliwym do oceny), najpóźniej – proces ich rozładowywania na kwaterze składowiska. Po rozplantowaniu odpadów na składowisku nie sposób stwierdzić, z którą dostawą odpadów, od jakiego podmiotu i o jakich kodach mamy do czynienia w danym miejscu – dotyczy to sytuacji, gdy na składowisku nie ma obowiązku selektywnego (sektorowego) umieszczania odpadów (o nieselektywnym składowaniu odpadów stanowi Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 16 stycznia 2015 r. w sprawie rodzajów odpadów, które mogą być składowane na składowisku odpadów w sposób nieselektywny – DzU z 2015 r. poz. 110). Reasumując, odpady mieszają się ze sobą – pobieranie próbek z ogólnej masy odpadów nie jest miarodajne i reprezentatywne.
Tymczasem wiele organów kontroli stosuje właśnie taką praktykę. Próbki pobierane są nie z konkretnego transportu odpadów, a z ogólnej masy odpadów zdeponowanej na składowisku. W takiej sytuacji nie sposób ustalić, jaki rodzaj (kod) odpadu jest badany, ponieważ na daną działkę roboczą w danym okresie mogą być przyjmowane różne rodzaje odpadów, a do tego dochodzą jeszcze warstwy przesypowe o różnej kaloryczności. Poszczególne frakcje odpadów po ich rozplantowaniu mieszają się ze sobą, tworząc frakcję niejednorodną.
Obostrzenia przewidziane są natomiast tylko dla niektórych konkretnych rodzajów odpadów, a to, jaki rodzaj odpadu jest przyjmowany na składowisko, bezsprzecznie można stwierdzić tylko w momencie przyjęcia ich na bramie lub podczas ich rozładunku na kwaterze składowiska (ocena dokonywana jest wizualnie oraz na podstawie dokumentów). Jest to moment właściwy do pobrania próbki odpadów przez organy kontroli.
Inny sposób pobrania próby możliwy do zakwestionowania
Inny sposób poboru próbek jest możliwy do zakwestionowania, przykładowo w zastrzeżeniach do protokołu kontroli, skardze na zarządzenie pokontrolne lub na etapie postępowań administracyjnych dotyczących naruszenia warunków przewidzianych w instrukcji prowadzenia składowiska odpadów. Zarządzający składowiskiem, któremu zarzuca się naruszenie norm dotyczących kaloryczności przyjmowanych odpadów, powinien argumentować, że na kwaterze składowiska – zgodnie z posiadanym pozwoleniem zintegrowanym oraz instrukcją eksploatacji składowiska – składowana jest mieszanina różnych rodzajów odpadów. Jest ona niejednorodna, dla której „zbiorczo” nie obowiązują parametry z omawianego rozporządzenia. Badanie kaloryczności powinno wykonywać się dla danego rodzaju odpadów, tj. masy jednorodnej, które podlegają pod dane kryterium, a nie dla niejednorodnej mieszaniny umieszczonej na składowisku w różnym czasie.
fot. sozosfera.pl (zdjęcie ilustracyjne)
Artykuł został opublikowany w ramach współpracy z Kancelarią Radcy Prawnego Dominiki Nosal
