Wywiad z Julią Patorską
Co należy rozumieć pod pojęciem gospodarki o obiegu zamkniętym i z czego wynika obserwowane zainteresowanie tym zagadnieniem? Jak w tę ideę wpisuje się koncepcja Zero Waste?
Gospodarka o obiegu zamkniętym to nowa strategia rozwoju gospodarczego, która – w duchu zasady zrównoważonego rozwoju – jest krytycznym podejściem do konsumpcyjnego stylu życia współczesnych społeczeństw, skutkującego wyczerpywaniem się zasobów naturalnych oraz ogromną ilością wytwarzanych odpadów. To innowacyjne podejście zakłada przejście od modelu linearnego, opartego na schemacie „weź – wytwórz – wyrzuć”, do modelu cyrkularnego, w którym odpady, jeśli powstają, stają się surowcem. W gospodarce o obiegu zamkniętym wartość produktów i materiałów jest utrzymywana jak najdłużej, a dzięki odpowiedniemu zarządzaniu łańcuchem dostaw pojęcie końca życia produktu zostaje wyeliminowane. Przedstawiony przez Komisję Europejską pakiet „Circular Economy” jest kolejnym krokiem w celu realizacji polityki Zero Waste i zakładamy, że tym razem ambitne plany staną się rzeczywistością.
Jakie szanse i ewentualnie zagrożenia dla gospodarki wiążą się z przechodzeniem na ten rodzaj gospodarowania?
Model gospodarki o obiegu zamkniętym mógłby przynieść wiele korzyści w obszarze ekonomicznym, społecznym i środowiskowym. Uniezależnia on rozwój gospodarczy od konsumpcji ograniczonych zasobów, dzięki czemu minimalizuje negatywny wpływ na środowisko, rozwija innowacje i pobudza rozwój nowych technologii, co pozwala na stworzenie nowych miejsc pracy, a także zwiększa wydajność systemu, przez co staje się wyzwaniem i ogromną szansą dla biznesu. Tych korzyści jest dużo więcej. Szacuje się, że poprawa optymalizacji zużycia zasobów w całym łańcuchu wartości może zmniejszyć zapotrzebowanie na nakłady materiałowe o 17-24% do roku 2030, a lepsze wykorzystanie zasobów może przynieść europejskiemu przemysłowi łączne oszczędności wynoszące 630 mld euro rocznie. Przejście na modele gospodarcze o bardziej zamkniętym obiegu wiąże się z obietnicą dużo jaśniejszej przyszłości dla europejskiej gospodarki. Pozwoliłoby to Europie sprostać aktualnym i przyszłym globalnym wyzwaniom, takim jak przekształcanie się społeczeństw przemysłowych w informatyczne, przyspieszająca urbanizacja czy wzrost znaczenia ekorozwoju. Takie podejście – idące z duchem czasu, uwzględniające zarówno wyzwania, jak i obecnie zachodzące zjawiska – zapewnia możliwość zrównoważonego i trwałego rozwoju gospodarczego.
Na jakim etapie wdrażania znajduje się ta koncepcja gospodarowania na terenie Unii Europejskiej? Jakie są najlepsze praktyki w tym obszarze?
Wizja gospodarki o obiegu zamkniętym budzi coraz większe zainteresowanie zarówno rządów, jak i liderów biznesu, którzy postrzegają ją jako atrakcyjną alternatywę dla obecnego, linearnego modelu gospodarki. Szczególnie istotne są tu możliwości uniezależnienia rozwoju gospodarczego od dostaw materiałów pierwotnych, pobudzenia innowacyjności, przyspieszenia wzrostu oraz stworzenia bardziej stabilnego rynku pracy.
Europejska gospodarka jest już gotowa na zmianę. Pojawienie się nowych produktów i platform usług współużytkowanych pokazuje, że modele kreowania wartości w obiegu zamkniętym zadomowiają się w gospodarce. Państwa europejskie mogą czerpać przykład z liderów takich jak Holandia czy Francja. Kraje te z sukcesem porzuciły model gospodarczy oparty na zasadzie „weź – wytwórz – wyrzuć” i stworzyły strategie rozwoju w modelu opartym na założeniach gospodarki o obiegu zamkniętym. Również znane marki, takie jak Renault, Dell, McDonald, Nespresso czy Philips, czerpią korzyści ze zmiany modeli biznesowych. Wyzwaniem, które stoi przed państwami europejskimi oraz przedsiębiorcami, jest zwiększenie skali podobnych działań tak, aby objęły cały system.
UE podejmuje działania, by w jak największym stopniu wspierać państwa europejskie. Obejmują one np. tworzenie zachęt do inwestycji w innowacje w obszarze gospodarki o obiegu zamkniętym poprzez zapewnienie pomocy finansowej w ramach funduszy strukturalnych i inwestycyjnych, tworzenie odpowiednich mechanizmów rynkowych oraz eliminowanie niedoskonałości rynku, które mogą zniechęcać przedsiębiorców.
Czy i jak Polska przygotowuje się do przejścia na gospodarkę o obiegu zamkniętym?
Zarówno strona publiczna, jak i polscy przedsiębiorcy w zaproponowanym przez Komisję Europejską pakiecie widzą szansę na zbudowanie w Polsce efektywnego systemu gospodarowania zasobami oraz poprawy sytuacji gospodarczej w kraju. Nowe kierunki rozwoju gospodarczego, zarysowane w „Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju”, mogą wskazywać te obszary gospodarki, które powinny być brane pod uwagę w pracach nad budowaniem gospodarki o obiegu zamkniętym w Polsce.
W Ministerstwie Rozwoju są plany utworzenia specjalnej grupy dedykowanej temu tematowi. Dodatkowo około miesiąc temu powstała koalicja „rECOnomy”, zrzeszająca przedsiębiorstwa, instytucje publiczne i organizacje pozarządowe, które od lat angażują się w promocję idei zrównoważonej produkcji i konsumpcji. Istnieją też już firmy, które w swojej polityce wykazują działania zgodne z ideą gospodarki o obiegu zamkniętym.
Ze względu na ogromny potencjał do wprowadzenia zmian, szczególnie na terenach wiejskich i słabo zurbanizowanych, mamy szanse, aby być liderem w zakresie wdrażania w życie koncepcji zrównoważonego rozwoju i gospodarki o obiegu zamkniętym. Na tym poziomie bardzo ważne jest zrozumienie i rozpowszechnienie przez biznes wiedzy o profitach płynących z wdrażania zasad gospodarki o obiegu zamkniętym. Ogromną rolę odgrywają również działania rządu, który powinien wspierać w przekraczaniu barier regulacyjnych i tworzeniu właściwych warunków sprzyjających przejściu ku gospodarce o obiegu zamkniętym. Podjęcie wielopłaszczyznowego wysiłku, zmierzającego do przemodelowania aktualnego systemu w zespół spójnych instrumentów ekonomicznych i prawnych, może okazać się kluczem do osiągnięcia przez Polskę ogromnego sukcesu w zakresie zrównoważonego rozwoju.
Wywiad przeprowadzony droga elektroniczną.
fot. na otwarcie pixabay.com
