Co roku w Polsce odkrywane są nielegalne magazyny i składowiska odpadów niebezpiecznych. Odpady toksyczne, rakotwórcze lub łatwopalne powinny zostać natychmiast usunięte z nielegalnych miejsc ich deponowania. Niestety gminom często brakuje na to pieniędzy – wynika z inspekcji przeprowadzonej przez Najwyższą Izbę Kontroli (NIK).
Dzikie wysypiska pełne odpadów niebezpiecznych to poważny problem
Jak poinformowała NIK, w ciągu ostatnich lat podjęto wiele działań mających na celu zwalczanie nielegalnego składowania odpadów niebezpiecznych. To zakaz importu takich odpadów, System Elektronicznej Notyfikacji Transportów czy zaostrzenie kar. Niemniej liczba odkrywanych miejsc nielegalnego składowania utrzymuje się na wysokim poziomie.
Najczęściej takie odpady można znaleźć w opuszczonych kamieniołomach, w lasach, w nieczynnych magazynach albo garażach. To odpady trzymane tam ze względu na oszczędności, jak również nielegalnie importowane. Odpady niebezpieczne z gospodarstw domowych w mniejszym stopniu zanieczyszczają środowisko dzięki systemom selektywnego zbierania.
NIK mówi: sprawdzam
W ramach kontroli przeprowadzonej przez NIK w 2022 r. oceniano skuteczność działań podejmowanych przez gminy, nadleśnictwa i Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). Chodzi o eliminację zagrożeń w związku z nielegalnym składowaniem odpadów niebezpiecznych. Pod uwagę brano okres od 2019 do lipca 2022 r.
Jak zauważyła NIK, mimo podjętych wysiłków liczba miejsc nielegalnego składowania i magazynowania odpadów niebezpiecznych utrzymuje się na wysokim poziomie. Istniejące przepisy nakładają na posiadaczy odpadów obowiązek usuwania ich z miejsc nieprzeznaczonych do tego celu. Jednak w praktyce egzekwowanie tego obowiązku jest problematyczne.
Kontrola NIK wykazała również, że istnieją luki w raportowaniu incydentów związanych z nielegalnym składowaniem odpadów niebezpiecznych. Brak rzetelnych informacji utrudnia organom ochrony środowiska, w tym ministrowi klimatu i środowiska, monitorowanie skali problemu.
W przypadku nieusunięcia odpadów przez ich posiadacza obowiązek ten przechodzi na wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Od września 2019 r. organy te mają obowiązek niezwłocznego usuwania nielegalnie składowanych odpadów niebezpiecznych, nawet jeśli odpady znajdują się na terenach prywatnych.
Zdaniem NIK, potrzeba skuteczniejszego egzekwowania przepisów dotyczących usuwania nielegalnych składowisk odpadów niebezpiecznych. Konieczne jest także zwiększenie kontroli i monitorowania oraz raportowania incydentów związanych z tym problemem.
Działania mające na celu eliminację nielegalnego składowania odpadów niebezpiecznych są kluczowe dla ochrony zdrowia ludzi i środowiska naturalnego. Wymaga to współpracy między różnymi podmiotami, w tym organami państwowymi, samorządami i społecznościami lokalnymi.
Brak pieniędzy głównym powodem nieusuwania odpadów niebezpiecznych
Jak podała NIK, głównym powodem pozostawiania odpadów niebezpiecznych mimo wykrycia był brak wystarczających środków finansowych na ich usunięcie i unieszkodliwienie. Przykładowo w Częstochowie pozostawiono ok. 932 Mg odpadów niebezpiecznych, których koszt usunięcia szacowano na 50 mln zł. W Sosnowcu od 2019 r. nie zostały usunięte odpady z dwóch lokalizacji. Koszt oczyszczenia terenu określono w tym przypadku na 113 mln zł.
Tak samo w Chodowie nieusunięte pozostawały znaczne ilości odpadów niebezpiecznych, ponieważ gmina nie miała środków na ten cel. Taki sam problem dotknął Zieloną Górę, gdzie odpady zalegały od 2015 r. Koszt ich usunięcia znacznie przekraczał kwotę przewidzianą na ten cel w budżecie miasta.
Brak finansowania i problemy z identyfikacją posiadaczy odpadów to dwa główne powody utrudniające usunięcie tego typu niebezpiecznych pozostałości. Taki wniosek dotyczy zarówno gmin objętych kontrolą, jak i tych, które nie były bezpośrednio badane.
Jak dodała NIK, NFOŚiGW wprowadził programy wsparcia, ale nie zapewniły one pełnego finansowania usuwania odpadów.
Izba zaleciła ministrowi klimatu i środowiska podjęcie działań mających na celu skuteczne eliminowanie zagrożeń wynikających z nielegalnego składowania nieczystości.
Na podstawie: nik.gov.pl
fot. sozosfera.pl (zdjęcie ilustracyjne)
