Dostosowanie do konkluzji BAT w przetwarzaniu odpadów

Dużymi krokami zbliża się termin na dostosowanie zakładów gospodarujących odpadami i posiadanych przez nie decyzji do konkluzji BAT. Ku woli przypomnienia, 17 sierpnia 2018 r. w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej opublikowana została, skierowana do państw członkowskich, Decyzja Wykonawcza Komisji (UE) 2018/1147 z 10 sierpnia 2018 r. ustanawiająca konkluzje dotyczące najlepszych dostępnych technik (BAT) w odniesieniu do przetwarzania odpadów zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE (Dz. Urz. UE L208 z 17.08.2018), która odnosi się do emisji przemysłowych (zintegrowanemu zapobieganiu zanieczyszczeniom i ich kontroli).

Analiza warunków pozwolenia zintegrowanego powinna zostać dokonana do 17 lutego 2019 r.

Wymagania zawarte w konkluzjach BAT dla przetwarzania odpadów dotyczą tych instalacji, dla których – w świetle obowiązujących przepisów prawa – konieczne jest posiadanie pozwolenia zintegrowanego. Wynika to z art. 204 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. DzU z 2018 r., poz. 799 – P.o.ś.), w świetle którego „Instalacje wymagające pozwolenia zintegrowanego spełniają wymagania ochrony środowiska wynikające z najlepszych dostępnych technik, a w szczególności nie mogą powodować przekroczenia granicznych wielkości emisyjnych”.

Zgodnie z art. 211 P.o.ś., pozwolenie zintegrowane musi spełniać wymagania określone dla pozwoleń, o których mowa w art. 181 ust. 1 pkt. 2-4 (na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza; na wytwarzanie odpadów) oraz pozwolenia wodnoprawnego na pobór wód. Jednym z szeregu wymogów, jakie dotyczą pozwolenia zintegrowanego, jest określenie w jego treści zakresu i sposobu monitorowania wielkości emisji zgodnego z wymaganiami dotyczącymi monitorowania wskazanymi w konkluzjach BAT, jeżeli zostały one określone.

W ramach powyższego, należy wskazać, że wykonanie decyzji wykonawczej przyjmującej omawiane konkluzje BAT polega m.in. na tym, że organy właściwe do wydawania pozwoleń zintegrowanych obowiązkowo miały dokonać analizy warunków pozwolenia zintegrowanego niezwłocznie po publikacji w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej konkluzji BAT odnoszących się do głównej działalności danej instalacji, co wynika wprost z art. 215 ust. P.o.ś.

Przez wzgląd na powyższe, analiza taka powinna zostać dokonana nie później niż w ciągu sześć miesięcy od dnia publikacji, a zatem – w omawianym przypadku – najpóźniej do 17 lutego 2019 r.

Kiedy mija termin dostosowania instalacji do nowych wymagań BAT?

W sytuacji, gdy dokonana przez organ analiza wykazała konieczność zmiany pozwolenia zintegrowanego, organ powinien przekazać prowadzącemu instalację informację o konieczności dostosowania instalacji w terminie nie dłuższym niż cztery lata od dnia publikacji w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej konkluzji BAT do wymagań określonych w BAT; a także wezwać go do wystąpienia z wnioskiem o zmianę pozwolenia w terminie roku od momentu doręczenia wezwania, określając zakres wniosku, mający związek ze zmianami. W wydanej na ww. wniosek decyzji organ określa termin, nie dłuższy niż cztery lata od dnia publikacji konkluzji, dostosowania prowadzonej instalacji do nowych wymagań BAT. W rezultacie termin ten mija 17 sierpnia 2022 r.

Oznacza to, że – począwszy od 18 sierpnia 2022 r. – wszystkie instalacje przetwarzające odpady, wymagające uzyskania pozwolenia zintegrowanego, w których stosowane technologie przetwarzania znajdują się w kręgu zainteresowania konkluzji BAT powinny zostać do nich przystosowane. Jak się jednak okazuje, czym innym przepisy i teoretyczne założenia, a czym innym rzeczywistość. Z zebranych doświadczeń wynika, że szereg zakładów, mimo złożenia stosownych wniosków w wyznaczonym terminie, do dziś nie uzyskała decyzji, z których ma wynikać, jakiego rodzaju działania powinny realizować, aby instalacja spełniała wymogi z konkluzji BAT – w sposób wiążący i zaakceptowany przez organ.

Coraz mniej czasu na dostosowanie zakładów do konkluzji BAT…

Problem dostrzega szereg podmiotów, zwłaszcza tam, gdzie zrealizowanie określonych inwestycji uwarunkowane jest dodatkowo koniecznością stosowania reżimu wynikającego z Prawa zamówień publicznych, a na te procedury potrzeba dodatkowego czasu. Nie sposób pominąć, że realizacja niektórych inwestycji wymaga uzyskania – w pierwszej kolejności – decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, a te postępowania trwają również zbyt długo. Oczywiście, przyczyn nieuzyskania ww. pozwoleń zintegrowanych, dostosowanych do konkluzji BAT, może być wiele. Może to zarówno być rezultat określonych działań podejmowanych w toku postępowań przez prowadzących instalacje, jak i leżeć po stronie organu właściwego do wydania decyzji, który np. w nieskończoność wzywa do uzupełnień czy wyjaśnień do złożonego wniosku. Zachowania takie mogą być później brane pod uwagę przy dokonywaniu ewentualnych ocen i badania przyczyn nieposiadania decyzji, a w rezultacie – przy potencjalnych próbach wyciągania wobec prowadzących instalacje konsekwencji prawnych niedostosowania instalacji do wymogów. Każdy przypadek jest jednak inny i wymaga odrębnej analizy. Nie zmienia to faktu, że szereg postępowań o dostosowanie pozwoleń jeszcze trwa, czasu jest coraz mniej, a prowadzący instalacje już dziś wiedząc, że nie zdążą dostosować zakładu do konkluzji BAT przed 17 sierpnia 2022 r., a wręcz nie ma szans na uzyskanie samej decyzji, pytają, co dalej.

Jakie mogą być skutki niedostosowania decyzji i zakładu do konkluzji BAT?

Pytania i obawy nie dziwią, jeśli brać pod uwagę skutki niedostosowania decyzji i zakładu do konkluzji BAT. Instalacje wymagające pozwolenia zintegrowanego muszą spełniać wymagania ochrony środowiska, wynikające z najlepszych dostępnych technik, a w szczególności nie mogą powodować przekroczenia granicznych wielkości emisyjnych (art. 204 ust. 1 P.o.ś.). Nie można tracić z pola widzenia, że pozwolenie może zostać cofnięte lub ograniczone bez odszkodowania, jeżeli eksploatacja instalacji jest prowadzona z naruszeniem warunków pozwolenia, innych przepisów ustawy lub ustawy o odpadach. W takiej procedurze, przed wydaniem decyzji w przedmiocie cofnięcia lub ograniczenia pozwolenia, organ wzywa prowadzącego instalację do usunięcia naruszenia w oznaczonym terminie. (art. 195 ust. P.o.ś.). Wskazany okres może być zatem pewną szansą na dostosowanie zakładu do wymogów, aczkolwiek działanie pod presją cofnięcia posiadanej decyzji wydaje się mało komfortowe. W odniesieniu do instalacji komunalnej, wymagającej pozwolenia zintegrowanego (art. 35 ust. 6 ustawy o odpadach – t.j. DzU z 2021 r., poz. 779), jej niedostosowanie do konkluzji BAT może stanowić nadto podstawę uznania, że nie spełnia ona wymogów dla instalacji komunalnej (np. w zakresie najlepszych dostępnych technik), a w konsekwencji powinna zostać wykreślona z prowadzonej przez marszałka listy instalacji komunalnych. Problem jest zatem istotny.

Wyjście awaryjne?

Być może punktem wyjścia okaże się art. 204 ust. 1 P.o.ś., który stwarza organowi wydającemu pozwolenie zintegrowane możliwość zezwolenia na odstępstwo od granicznych wielkości emisyjnych, jeżeli – w jego ocenie – ich osiągnięcie prowadziłoby do nieproporcjonalnie wysokich kosztów w stosunku do korzyści dla środowiska oraz pod warunkiem, że nie zostaną przekroczone standardy emisyjne, o ile mają one zastosowanie. Regulacja ta jest pokłosiem implementacji postanowień Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE z 4 listopada 2010 r. w sprawie emisji przemysłowych (zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola), gdzie wskazano (Motyw 22), że „W szczególnych przypadkach, gdy w związku z ponownym rozpatrzeniem i aktualizacją warunków pozwolenia okaże się, że do wprowadzenia nowych najlepszych dostępnych praktyk potrzebny będzie okres dłuższy niż cztery lata od publikacji decyzji w sprawie konkluzji dotyczących BAT, właściwe organy mogą ustalić w warunkach pozwolenia dłuższy okres, jeżeli jest to uzasadnione na podstawie kryteriów określonych w niniejszej dyrektywie”.

Szansa przedłużenia terminu na dostosowanie instalacji do konkluzji BAT?

W oparciu o powyższą regulację, istnieje zatem potencjalna szansa przedłużenia terminu na dostosowanie instalacji do konkluzji BAT. Praktyka pokaże, na jaką skalę prowadzący instalacje będą zdeterminowani z tej możliwości skorzystać, a także jak podejdą do tej kwestii marszałkowie województw. Warto bowiem pamiętać, że podstawy do udzielenia odstępstwa i przedłużenia terminu analizowane będą w każdym przypadku z osobna, a rozstrzygnięcie organu w tym zakresie ma charakter uznaniowy.

fot. na otwarcie sozosfera.pl (zdjęcie ilustracyjne)

Artykuł powstał w ramach współpracy z Kancelarią Prawną Dr Krystian Ziemski & Partners