Każdy organ administracji publicznej działa na podstawie i w granicach prawa. Ujmując ogólnie zadania Inspekcji Ochrony Środowiska, mówimy o działalności kontrolnej, działaniach w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska oraz przeciwdziałaniu poważnym awariom. W większości sytuacji działalność kontrolna prowadzona jest na podstawie ustawy Prawo przedsiębiorców oraz ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska. Jedna ze zmian ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska wprowadza nowe uprawnienie w stosunku do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (GIOŚ), wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska (WIOŚ) lub upoważnionych inspektorów Inspekcji Ochrony Środowiska, którzy mogą podjąć określone prawem czynności.
Kiedy mogą być podejmowane czynności?
Czynności mogą być podejmowane w przypadku powzięcia uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa przeciwko środowisku, określonego w art. 182 (zanieczyszczenie środowiska), art. 183 (odpady) lub art. 186 (niedopełnienie obowiązków dbałości o urządzenia zabezpieczające środowisko) Kodeksu karnego albo wykroczenia określonego w art. 154 §2 (wyrzucanie na nie należący do podmiotu grunt polny kamieni, odpadów, padliny lub innych nieczystości) Kodeksu wykroczeń, albo określonych wykroczeń, o których mowa w ustawach:
- z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne,
- z dnia 22 czerwca 2001 r. o mikroorganizmach i organizmach genetycznie zmodyfikowanych,
- z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi,
- z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej,
- z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska,
- z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach,
- z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach,
- z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu,
- z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody,
- z dnia 29 czerwca 2007 r. o międzynarodowym przemieszczaniu odpadów,
- z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji,
- z dnia 11 września 2015 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym,
- z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych,
- z dnia 24 kwietnia 2009 r. o bateriach i akumulatorach,
- z dnia 27 maja 2015 r. o zmianie ustawy o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz niektórych innych ustaw.
W ustawach tych często stypizowanych jest po kilka wykroczeń i nie wszystkie obejmują uprawnienie do podejmowania czynności. Aby być pewnym, należy sięgnąć po ustawę o Inspekcji Ochrony Środowiska.
Jakie czynności mogą być podejmowane?
Główny Inspektor Ochrony Środowiska, wojewódzki inspektor ochrony środowiska lub upoważnieni inspektorzy Inspekcji Ochrony Środowiska mogą podjąć czynności polegające na obserwowaniu i rejestrowaniu przy użyciu środków technicznych, w tym technik satelitarnych i bezzałogowych statków powietrznych, obrazu zdarzeń oraz dźwięku towarzyszącego tym zdarzeniom, a także na gromadzeniu i zabezpieczaniu dowodów popełnienia przestępstwa lub wykroczenia. Ponadto GIOŚ, WIOŚ i upoważnieni inspektorzy mogą również żądać pisemnych lub ustnych informacji oraz przesłuchiwać osoby w zakresie niezbędnym dla ustalenia stanu faktycznego, przy jednoczesnym pouczeniu ich o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, o której mowa w Kodeksie karnym. W kompetencjach ww. podmiotów leży też ustalanie tożsamości osób oraz żądanie okazania dokumentów niezbędnych do wymierzenia grzywny w drodze mandatu karnego lub sporządzenia wniosku o ukaranie, a także nakładanie grzywien w postępowaniu mandatowym za wykroczenia określone w trybie przewidzianym przepisami o postępowaniu w sprawach o wykroczenia oraz dokonywaniu oględzin pomieszczeń i innych miejsc.
Warto też pamiętać, że GIOŚ, WIOŚ lub upoważnieni inspektorzy Inspekcji Ochrony Środowiska mogą ponadto zatrzymywać lub przeszukiwać pojazdy przewożące towary oraz kontrolować dokumenty związane z przewozem towaru, jeżeli zachodzi podejrzenie przewożenia odpadów, a także udzielać pouczeń, zwracać uwagę, ostrzegać lub stosować inne środki oddziaływania wychowawczego.
Inspektorzy są uprawnieni do uzyskiwania, gromadzenia, przetwarzania i wykorzystywania informacji o osobach, rzeczach i zdarzeniach, w tym uzyskiwania informacji oraz utrwalania śladów i dowodów, w sposób określony powyżej, które należy przechowywać zgodnie z przepisami o ochronie danych osobowych.
Czynności wykonywane przez Inspekcję w praktyce
Przeglądając strony internetowe wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska można zauważyć, że podejmowanych jest szereg działań w trybie czynności z art. 10b ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska. Przykładem jest choćby interwencja Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Gdańsku z 17 marca br. Podstawą działań było zgłoszenie dotyczące odpadów magazynowanych w miejscu do tego nieprzeznaczonym w miejscowości Dalwin na terenie gminy Tczew. Inspektorzy Inspekcji Ochrony Środowiska przeprowadzili rozpoznanie w terenie w trybie wspomnianego art. 10b ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska. Na terenie działki stwierdzono dwie hałdy płyt eternitowych, prawdopodobnie pochodzących z wymiany pokrycia dachowego, i kilkanaście skupisk odpadów gruzu betonowego i ceramicznego. Jednym z działań podjętych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gdańsku było skierowanie pisma do wójta gminy Tczew, aby nakazał usunięcie tych odpadów.
Pomorski WIOŚ korzysta z ww. uprawnienia, walcząc z „szarą strefą” w ochronie środowiska. Na tej podstawie dokumentowany jest stan fatyczny za pomocą drona czy innych urządzeń technicznych. Najczęściej czynności są podejmowane w związku z naruszeniami przepisów ustawy o odpadach, gdy istnieje podejrzenie popełnienia wykroczenia.
fot. na otwarcie WIOŚ w Gdańsku