Przyrodnicy, społecznicy i przedstawiciele środowiska naukowego łączą siły dla przeprowadzenia zabiegów chroniących cenne śląskie torfowisko przed osuszaniem. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach (RDOŚ) zwróciła uwagę, że działania te mają kluczowe znaczenie dla zachowania siedliska. Nabrały też szczególnego wydźwięku w kontekście obchodzonego 2 lutego Światowego Dnia Mokradeł.
Badania i monitoring wód gruntowych na torfowisku
W połowie stycznia odbyło się spotkanie środowisk zaangażowanych w ochronę środowiska – podała RDOŚ. W spotkaniu uczestniczyli: przyrodnicy z RDOŚ-u, przedstawiciele Nadleśnictwa Bielsko, Mikołaj Siemaszko, reprezentujący nieformalną grupę „Czechowiczanie dla Przyrody” oraz profesor Karol Plesiński z Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie. Profesor jest specjalistą w dziedzinie hydrologii. W trakcie spotkania ustalono szczegóły i uzgodniono zakresy realizacji działań ochronnych, mających na celu zatrzymanie wody na cennym śląskim torfowisku objętym ochroną w ramach rezerwatu przyrody Rotuz. Zaplanowane na 2024 r. prace są częścią kompleksu działań ochronnych dla torfowiska i będą polegać na montażu pięciu przegrodzeń rowów odprowadzających z niego wodę.
Podstawą dla działań ochronnych są analizy hydrologiczne prowadzone przez prof. Karola Plesińskiego i Mikołaja Siemaszkę na obszarze rezerwatu od maja 2023 r. W ramach tych analiz wykonano pomiary geodezyjne i profile rowów odwadniających. Zainstalowano również 10 piezometrów do monitorowania wód gruntowych – na początkach rowów melioracyjnych oraz jeden w centralnej części rezerwatu. Dane z cotygodniowych monitoringów poziomu wód pozwoliły określić liczbę przetamowań, ich lokalizację i wysokość montażu – podała RDOŚ.
Ochronić torfowisko przed osuszaniem by zapobiec emisji CO2
– Przez dekadę, tzn. od czasu mojej pierwszej wizyty przy jego granicach, rezerwat bardzo się zmienił. Stojąc w miejscu, w którym 10 lat temu obserwowałem rosiczki i rozpościerał się widok na torfowisko, rok temu z tego miejsca można było zobaczyć zwarty las brzozowy, który mimo zimy i braku liści na drzewach całkowicie zasłaniał widok torfowiska. Powód takiego stanu rzeczy był dla mnie oczywisty. Rowy melioracyjne przecinające torfowisko skutecznie odprowadzają z niego wodę. Fakt, że torowisko jest wyżej niż okoliczne tereny, oraz to, że torfowisko zasilane jest wyłącznie opadami atmosferycznymi, nie pomaga. Mniejsza ilość wody sprzyja pojawieniu się tzw. nalotu drzew. W przypadku „Rotuza”, to sosny, brzozy i pojedyncze olsze. Drzewa działają jak pompy, które wyciągają wodę z torfowiska i transpirują ją przez liście i igły do atmosfery. W ten sposób torfowisko jest osuszane i powoduje to pojawianie się kolejnych drzew i sprzyja szybszemu wzrostowi tych, które już tam rosną. Do tego pojawiła się trzcina. Torfowisko, które jest najbardziej wydajnym magazynem węgla, bez odpowiedniego nawodnienia zaczyna, przez murszejący torf, emitować CO2 do atmosfery – podkreślił Mikołaj Siemaszko z inicjatywy „Czechowiczanie dla Przyrody”.
Przetamowania o konstrukcji ziemno-drewnianej
Uwzględniając oczekiwane efekty środowiskowe, a także możliwości finansowe i organizacyjne stron, ustalono, że przetamowania zostaną wykonane z prostej konstrukcji – ziemno-drewnianej. Niewątpliwą zaletą takiego rozwiązania są niskie koszty, duża skuteczność, brak ingerencji w krajobraz oraz krótki czas realizacji. Niezbędne do wykonania prac materiały: drewno i ziemię dostarczy Nadleśnictwo Bielsko. Z kolei wykonaniem pięciu konstrukcji, w ramach pracy społecznej, zajmie się grupa „Czechowiczanie dla Przyrody”. Prace zostaną wykonane przy niskim stanie wody w rowach – zapowiedziała RDOŚ.
Realizacja zastawek będzie drugim, tak ważnym, działaniem w celu ochrony rezerwatu przyrody Rotuz w ostatnim czasie. Pod koniec 2023 r. RDOŚ wykonał prace polegające na wycince i zaobrączkowaniu drzew – głównie sosen i brzóz. Działania dotyczyły drzew powodujących osuszanie torfowiska wraz z ich ręcznym usunięciem z powierzchni siedliska.
Ochronić torfowisko – dlaczego to tak istotne?
– Mokradła i torfowiska zaliczają się do tzw. ekosystemów zależnych od wód i stanowią jedne z najcenniejszych siedlisk. Często zlokalizowane są w rezerwatach przyrody i na obszarach Natura 2000. Nie licząc zbiorników wodnych, ekosystemy te w naszym województwie obejmują powierzchnię ok. 6 tys. hektarów. Ich zachowanie z punktu widzenia bioróżnorodności i ochrony klimatu, stanowi dla nas jeden z najważniejszych celów – powiedział Przemysław Skrzypiec, zastępca regionalnego dyrektora ochrony środowiska w Katowicach i Regionalny Konserwator Przyrody. Podkreślił on też: – Dlatego wspólnie z zainteresowanymi stronami podejmujemy działania mające na celu ochronę mokradeł, takie jak przeprowadzone i zaplanowane prace w rezerwacie przyrody Rotuz. To ważne, że los torfowiska w rezerwacie i potrzeba jego ochrony jest istotna dla tak wielu instytucji. Przede wszystkim ogromnie cieszy też otwartość na współpracę społeczników, którzy nie boją się wyzwań i wysiłku, jaki należy poświęcić na osiągnięcie celu, ale też potrafią zaufać zarówno naukowcom, jak i instytucji odpowiedzialnej za zarządzenie rezerwatem i zarządcy terenu. Współpraca kilku grup interesariuszy w przypadku ochrony rezerwatu przyrody Rotuz jest przykładem wspólnego zaufania, szacunku oraz zrozumienia i pomimo czasem odmiennego podejścia do niektórych zagadnień łączy nas cel, jakim jest ochrona najcenniejszych fragmentów śląskiej przyrody, który konsekwentnie realizujemy.
Na podstawie nadesłanej informacji
fot. na otwarcie RDOŚ w Katowicach, fot. M. Siemaszko
