W Polsce żyje ok. 1900 wilków oraz 123 rysie – podał Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), powołując się na wyniki monitoringu, którego przeprowadzenie zostało wsparte środkami z NFOŚiGW projektu pn. „Pilotażowy monitoring wilka i rysia w Polsce realizowany w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska”. Projekt został sfinansowany w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 (POIiŚ). Fundusz wskazuje, że w okresie od 9 sierpnia 2016 r. do 31 grudnia 2020 r. trwał pilotażowy projekt współfinansowany przez NFOŚiGW oraz Główny Inspektorat Ochrony Środowiska (GIOŚ) ze środków II osi priorytetowej – Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu, Działanie 2.4. Ochrona przyrody i edukacja ekologiczna POIiŚ-u. Całkowita wartość projektu wyniosła 3 mln zł, w tym pieniądze pozyskane z POIiŚ-u stanowiły ponad 2,4 mln zł, a środki z GIOŚ-u – ponad 0,5 mln zł.
Monitoring wilka i rysia w Polsce by wzmocnić mechanizmy ochronne
Celem projektu pn. „Pilotażowy monitoring wilka i rysia w Polsce realizowany w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska” było wzmocnienie mechanizmów służących ochronie przyrody poprzez pozyskanie informacji dotyczących zasięgu występowania, liczebności oraz stanu siedlisk wilka i rysia, a także o stanie ochrony i perspektywie ochrony obu tych gatunków, zgodnie z wymogami Dyrektywy Rady 92/43/EWGz dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych dzikiej fauny i flory.
Jak wskazał NFOŚiGW, projekt uwzględniał m.in.: wykonanie prac metodycznych, przeprowadzenie szkolenia dla sieci obserwacyjnej i analizy stanu siedlisk w oparciu o wypracowane założenia metodyczne. Elementami projektu były także prace terenowe, czyli zbieranie materiału genetycznego wilka i tropienie rysia w najważniejszych ostojach występowania tych gatunków oraz określenie bazy pokarmowej rysia w jego najważniejszych ostojach. Ponadto projekt obejmował opracowanie strony internetowej, organizację seminarium podsumowującego wyniki badań terenowych, koordynację prac realizowanych w ramach projektu oraz monitoring postępów w realizacji projektu.
Pilotaż został przeprowadzony m.in. z uwagi na brak ocen stanu populacji na większości stanowisk monitoringowych i brak wiarygodnych danych na temat rozmieszczenia i liczebności gatunków w skali kraju. Przyczynkiem do przeprowadzenia projektu był również brak ocen stanu ochrony gatunków na potrzeby raportu z art. 17 dyrektywy siedliskowej, brak finansowania dla rozbudowanych badań terenowych i całorocznych obserwacji oraz brak ogólnie akceptowanej metody interpretacji danych terenowych – zaznaczył NFOŚiGW.
Jak prowadzony był monitoring wilka i rysia w Polsce?
Przedsięwzięcie przeprowadzone zarówno na poziomie ogólnokrajowym, jak i lokalnym opierało się na określeniu zasięgu występowania (rozmieszczenia) wilka i rysia w Polsce, w tym m.in. na opracowaniu ankiety elektronicznej skierowanej do nadleśnictw i parków narodowych, analizie wyników ankiety za pomocą narzędzi GIS i opracowaniu map rozmieszczenia gatunków na poziomie lokalnym. Przeprowadzono także badania terenowe na stanowiskach monitoringowych wilka i rysia i wyznaczonych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska.
– Świadomość odpowiedzialności za otaczającą przyrodę i dbanie o bogactwo natury z jej fauną i florąsą niezwykle ważne. Tym bardziej cieszy nas możliwość wsparcia tak ważnych inicjatyw, jak monitoring populacji wilka i rysia – dwóch cennych przyrodniczo, a wymagających stale ochrony gatunków drapieżników – podkreślił potrzebę wsparcia działań na rzecz ochrony przyrody Artur Michalski, wiceprezes NFOŚiGW.
W 2020 r., w ramach przeprowadzonych prac, zgromadzono aktualne dane dotyczące występowania wilka i rysia na terenie kraju oraz opracowano mapy rozmieszczenia obu gatunków, z dokładnością do leśnictw, obwodów ochronnych, a także leśnych zakładów doświadczalnych oraz w siatce kwadratów 10×10 km (siatka wykorzystywana w raporcie z art. 17 dyrektywy siedliskowej). Dane pozyskane zostały od nadleśnictw, leśnych zakładów doświadczalnych i parków narodowych poprzez przesłanie, drogą elektroniczną, ankiety dotyczącej występowania wilka i rysia na terenach zarządzanych przez ww. instytucje.
Co wynika z projektu, którego celem jest monitoring wilka i rysia w Polsce?
Dane ankietowe wskazują na dalszy rozwój populacji wilka w północnej i w zachodniej Polsce. We wschodniej części kraju rozmieszczenie wilka jest stabilne, natomiast w centralnej części kraju jego występowanie ma nadal charakter izolowanych od siebie wysp. W analizowanym okresie występowanie wilka, określane w siatce kwadratów 10×10 km, zostało stwierdzone na obszarze 139,2 tys. km2. W porównaniu do poprzedniego okresu ankietyzacji (sezon 2017/2018) nastąpiło poszerzenie obszaru występowania wilka o blisko 22%. Pary i grupy dwóch osobników zostały stwierdzone na obszarze 104,9 tys. km2, co stanowi 75% całego obszaru występowania tego gatunku. Obszar zasiedlony przez watahy liczące ponad pięć osobników wzrósł z 18,2 tys. km2 w sezonie 2017/2018 do 25,2 tys. km2 obecnie, czyli o 38% – wylicza NFOŚiGW.
Z kolei na terenach leżących na wschód od Wisły obszar występowania rysia pozostaje nadal ograniczony – do tych samych obszarów północno-wschodniej i południowo-wschodniej części kraju. Natomiast na zachód od Wisły pojawił się nowy zwarty obszar zasiedlony przez rysie. Położone w północnozachodniej części kraju nowe stanowisko rysia jest niewątpliwie efektem prowadzonego tam programu reintrodukcji tego gatunku. Dane ankietowe wskazują, że drapieżnik ten występuje obecnie (występowanie określane w siatce kwadratów 10×10 km) na łącznym obszarze 19,9 tys. km2. W poprzednim okresie ankietyzacji (sezon 2017/2018) obszar ten wynosił 17,6 tys. km2 (wzrost o 13%).
Potrzebna edukacja oparta na rzetelnej wiedzy
Ochrona każdego gatunku zwierząt, to nie tylko zapisy prawne, ale przede wszystkim wielopoziomowe działania, które wymagają dużych nakładów pracy, zaangażowania wielu osób i środków finansowych. W skutecznej ochronie dużych drapieżników ważna jest także edukacja społeczeństwa i propagowanie rzetelnej, popartej badaniami naukowymi wiedzy na temat tych gatunków – podkreśla Narodowy Fundusz. Szczegóły na temat projektu można znaleźć na stronie internetowej GIOŚ-u.
Na podstawie nadesłanej informacji
fot. R. Winkelmann/pixabay.com (zdjęcie ilustracyjne)