Ujmując ogólnie, do zadań Inspekcji Ochrony Środowiska należy działalność kontrolna, działania w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska oraz przeciwdziałanie poważnym awariom w środowisku. Kontrole przeprowadzają generalnie wojewódzcy inspektorzy ochrony środowiska (WIOŚ), natomiast sprawy związane z Państwowym Monitoringiem Środowiska prowadzi Główny Inspektor Ochrony Środowiska (GIOŚ). Tym samym, w zakresie jakości powietrza GIOŚ prowadzi monitoring, a WIOŚ-e przeprowadzają kontrole u przedsiębiorców w zakresie przestrzegania przepisów dotyczących powietrza. W kontekście oceny jakości powietrza warto zwrócić uwagę na roczne raporty opracowane przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska.
Jakość powietrza i roczne oceny (raporty)
Zgodnie z art. 89 ust. 1 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (DzU z 2019 r., poz. 1396 z późn. zm.), do 30 kwietnia każdego roku GIOŚ dokonuje oceny poziomów substancji w powietrzu w danej strefie za rok poprzedni oraz odrębnie dla każdej substancji dokonuje klasyfikacji stref, w których poziom odpowiednio:
- przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji;
- mieści się pomiędzy poziomem dopuszczalnym a poziomem dopuszczalnym powiększonym o margines tolerancji;
- nie przekracza poziomu dopuszczalnego;
- przekracza poziom docelowy;
- nie przekracza poziomu docelowego;
- przekracza poziom celu długoterminowego;
- nie przekracza poziomu celu długoterminowego.
Wyniki oceny oraz klasyfikację stref GIOŚ niezwłocznie przekazuje zarządom województw. Aktualne raporty dla każdego województwa za 2019 r. zostały już przekazane, a z ich treścią można zapoznać się na dedykowanej stronie internetowej.
Województwo pomorskie jako przykład
Jak zostało wspomniane, jakość powietrza badana jest osobno dla każdej ze stref, którą mogą stanowić:
- aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 250 tys.;
- miasto o liczbie mieszkańców przekraczającej 100 tys.;
- pozostały obszar województwa, niewchodzący w skład miast, o liczbie mieszkańców większej niż 100 tys.
Tym samym województwo pomorskie jest podzielone na dwie strefy, tj. na Aglomerację Trójmiejską oraz Strefę Pomorską. W każdej z nich dokonuje się oceny pod kątem ochrony zdrowia dla 12 zanieczyszczeń: dwutlenku siarki (SO2), dwutlenku azotu (NO2), tlenku węgla (CO), ozonu (O3), benzenu (C6H6), pyłu zawieszonego PM10, pyłu zawieszonego PM2,5 oraz zanieczyszczeń oznaczanych w pyle PM10: benzo(a)pirenu, arsenu, kadmu, niklu i ołowiu. Oceny pod kątem ochrony roślin dokonuje się odrębnie dla trzech zanieczyszczeń: dwutlenku siarki (SO2), tlenków azotu (NOX) i ozonu (O3).
W 2019 r. jakość powietrza na Pomorzu mieściła się na poziomie dobrym we wszystkich wskaźnikach, z jednym wyjątkiem, dotyczącym przekroczenia benzo(a)pirenu w Strefie Pomorskiej. Problemem w całym województwie jest także niedotrzymanie poziomów długoterminowych dla ozonu.
Jakość powietrza i niska emisja
Jak wskazuje Najwyższa Izba Kontroli, główną przyczyną niedostatecznej jakości powietrza w Polsce jest emisja pyłów zawieszonych i benzo(a)pirenu z domowych pieców i lokalnych kotłowni węglowych, w których spalanie węgla odbywa się w nieefektywny sposób. Jest to tzw. niska emisja. Jej cechą charakterystyczną jest to, że powodowana jest przez liczne źródła wprowadzające do powietrza niewielkie ilości zanieczyszczeń. Jednak duża liczba takich emitentów powoduje, że zjawisko to jest bardzo uciążliwe. Zanieczyszczenia gromadzą się wokół miejsca powstawania, a są to najczęściej obszary o zwartej zabudowie mieszkaniowej. Warto dodać, że kontrolę palenisk domowych dokonuje właściwy miejscowo wójt (burmistrz, prezydent miasta). Natomiast zadaniem WIOŚ-ów jest kontrola przedsiębiorców. W jej trakcie sprawdza się m.in., czy nie jest prowadzony proceder spalania odpadów w sposób nielegalny. W związku z niską emisją podjęto szereg działań, w tym rządowy Program Czyste Powietrze.
Monitoring pozwala ocenić jakość powietrza i nakreślić działania naprawcze
Prowadzony przez GIOŚ-a monitoring pozwala ocenić, jak na przestrzeni lat zmienia się jakość powietrza w Polsce. W sytuacjach niespełnienia norm dotyczących powietrza po przekazaniu oceny rocznej jakości powietrza do zarządu województwa, sejmik województwa jest zobowiązany nakreślić działania naprawcze. Należy także zaznaczyć, że bieżące informacje o aktualnej jakości powietrza można pozyskać na stronie http://powietrze.gios.gov.pl/pjp/current.
fot. na otwarcie sozosfera.pl
