Najwyższa Izba Kontroli (NIK) zdecydowała o przeprowadzeniu kontroli, w ramach której sprawdziła, czy w wybranych – małych i średnich – miastach podejmowano skuteczne działania na rzecz ograniczenia ruchu samochodowego. Weryfikowano także to, czy miasta objęte kontrolą posiadały rzetelnie opracowane strategie w tym zakresie. Kontrolę przeprowadzono w 12 urzędach miast z terenu województw: kujawsko-pomorskiego, łódzkiego, warmińsko-mazurskiego i wielkopolskiego, w których, w terenie zabudowanym, wystąpiła największa liczba zdarzeń drogowych z udziałem niechronionych uczestników ruchu drogowego na 1000 mieszańców. Kontrolą objęto miasta o liczbie mieszkańców od 17,4 tys. do 95,2 tys. (stan na 31 grudnia 2023 r.). Pod lupę kontrolerów trafiły: Urząd Miejski w Brodnicy, Urząd Miejski w Grudziądzu, Urząd Miasta Włocławek, Urząd Miasta w Tomaszowie Mazowieckim, Urząd Miejski w Wieluniu, Urząd Miasta Zduńska Wola, Urząd Miasta Ełk, Urząd Miasta Iławy, Urząd Miejski w Piszu, Urząd Miejski w Jarocinie, Urząd Miejski Kościana i Urząd Miasta Leszna.
Działania na rzecz ograniczenia ruchu samochodowego – zidentyfikowane problemy i potrzeby
Jak wskazała NIK, wszystkie skontrolowane miasta podejmowały działania na rzecz ograniczenia ruchu samochodowego. Jednocześnie Izba zaznaczyła, że wprawdzie skontrolowane samorządy zidentyfikowały problemy i potrzeby związane z nadmiernym ruchem samochodowym, ale nie korzystały z tych diagnoz. Przyjęte plany i strategie nie pozwalały ocenić czy podejmowane działania są skuteczne. Nie dawały też możliwości oceny czy wdrażane rozwiązania rzeczywiście ograniczyły ruch samochodowy. Izba zwróciła też uwagę, że część skontrolowanych miast nie posiadała kompletnych danych o swojej infrastrukturze drogowej i zachodzących w niej zmianach.
Izba przypomniała, że najbardziej pożądaną i najczęściej stosowaną formą ruchu w mieście powinien być ruch pieszy i rowerowy. W dalszej kolejności transport zbiorowy, a na samym końcu indywidualny transport samochodowy.
Przybywa dróg rowerowych w dużych miastach
Wdrażanie rozwiązań zrównoważonej mobilności miejskiej spoczywa przede wszystkim na samorządach gmin. Komisja Europejska (KE) oraz Ministerstwo Infrastruktury rekomendują realizować to zadanie z wykorzystaniem planu zrównoważonej mobilności miejskiej – wskazała NIK.
Izba dodała, że według KE plany takie mają być skutecznym, solidnym i elastycznym narzędziem. Muszą być w nich wytyczone cele, a także krótko- i długoterminowe perspektywy ich osiągnięcia. Opracowania takie powinny też zawierać aktualne i docelowe wskaźniki, które pozwolą ocenić efekty realizacji planu. Konieczne jest również stałe monitorowanie realizacji celów wyznaczonych w planie, które powinno być prowadzone w oparciu o wspomniane wskaźniki. Jednocześnie NIK zaznaczyła, iż transformacja w kierunku zrównoważonej mobilności miejskiej jest zadaniem skomplikowanym i trudnym.
Już teraz można zauważyć pozytywne zmiany w polskich dużych miastach – dodała NIK. W Warszawie jest ponad 700 km dróg rowerowych i powstają kolejne. Wrocław zaplanował do 2030 r. budowę ok. 100 km nowych dróg rowerowych oraz modernizację 25 km istniejących tras. Długość dróg rowerowych w Poznaniu w 2023 r. wyniosła 345 km, a ruch rowerowy stanowił ponad 10% wszystkich miejskich podróży. W każdym z ww. miast rozwija się też komunikacja miejska.
Działania na rzecz ograniczenia ruchu samochodowego w mniejszych miastach z problemami
Inaczej sytuacja wygląda w małych i średnich miastach, gdzie często samochód jest jedynym pewnym i wygodnym środkiem transportu do pracy lub szkoły. Według NIK, to m.in. dlatego mieszkańcy tych miast nie chcą rezygnować z samochodu do pokonywania nawet krótkich, lokalnych przejazdów. „Do zmiany sposobu poruszania się po mieście nie zachęca ich przede wszystkim brak lub słaba oferta komunikacji zbiorowej, nierówne i wąskie chodniki, przejścia zastawione samochodami, mała liczba przejść dla pieszych oraz brak spójnej i bezpiecznej infrastruktury rowerowej” – wymieniła NIK.
Z ustaleń kontrolerów wynika, że wszystkie skontrolowane samorządy podejmowały działania mające ograniczyć ruch samochodowy. Ich działania nie zawsze były jednak systematyczne, ani oparte na kompleksowych planach. W każdym z miast zidentyfikowano istotne problemy wynikające z nadmiernego ruchu samochodowego. Skontrolowane urzędy analizowały m.in. dane o infrastrukturze drogowej, zdarzeniach drogowych i ruchu drogowym, miejscach parkingowych, strukturze posiadanego taboru, dostępności i popycie na usługi komunikacji miejskiej. Ponadto wykonywano wizje lokalne, przeprowadzano pomiary hałasu i zanieczyszczeń pochodzących z ruchu drogowego, korzystano z wniosków, skarg i petycji mieszkańców – wskazała NIK.
Mieszkańcy mają prawo głosu
We wszystkich miastach interesariusze mieli możliwość wypowiedzenia się na temat założeń planowanych ograniczeń ruchu samochodowego. Na przykład w Lesznie przeprowadzono wywiady z mieszkańcami. Z wywiadów wyciągnięto wnioski dotyczące zrównoważonego transportu miejskiego i wskazano kierunki rozwiązań. Wśród nich znalazły się m.in.: tworzenie systemu parków kieszonkowych, zabezpieczenie i odzyskiwanie terenów pod zieleń w mieście, utworzenie węzła przesiadkowego w okolicach dworca PKP, przygotowanie spójnej koncepcji dróg rowerowych. Wskazane kierunki znalazły wyraz w dokumentach planistyczno-strategicznych.
Do problemów wskazywanych jako najistotniejsze należały: parkowanie samochodów na chodnikach i w niewyznaczonych do tego miejscach, zakorkowane miejskie drogi, brak spójnej i bezpiecznej sieci dróg rowerowych, brak sprawnej i dostępnej komunikacji miejskiej, niedoświetlone przejścia dla pieszych, hałas i zanieczyszczenie powietrza.
Jednak pomimo identyfikacji potrzeb i problemów, żadne z miast nie opracowało pojedynczego, kompleksowego dokumentu o charakterze strategicznym, w którym zaplanowano systematyczne wdrażanie zasad zrównoważonej mobilności miejskiej i który można by uznać za solidne narzędzie do wdrażania i oceny skuteczności rozwiązań służących ograniczaniu ruchu samochodowego.
W efekcie kontroli NIK wystosowała wnioski. Do Ministra Infrastruktury zawnioskowano o wdrożenie mechanizmów stałego wsparcia gmin w przygotowaniu, monitorowaniu i ocenie skuteczności działań na rzecz wdrażania zasad zrównoważonej mobilności miejskiej.
Z kolei do burmistrzów i prezydentów miast Izba zawnioskowała o zapewnienie wdrażania zasad zrównoważonej mobilności miejskiej z wykorzystaniem rzetelnych, kompleksowych i spójnych dokumentów o charakterze planistyczno-strategicznym, opracowanych w oparciu o kompletne dane o infrastrukturze drogowej na obszarze miasta.
Więcej na stronie www.nik.gov.pl
Na podstawie www.nik.gov.pl
fot. sozosfera.pl (zdjęcie ilustracyjne)
