Nakłady na ochronę środowiska

Jak podał Główny Urząd Statystyczny, w efekcie realizacji inwestycji w obszarze ochrony środowiska, w minionym roku przekazano do eksploatacji m.in. 57 oczyszczalni ścieków i blisko 6,4 tys. km kanalizacji sanitarnej. Ponadto do rezultatów rzeczowych zakończonych projektów można zaliczyć urządzenia do redukcji zanieczyszczeń pyłowych o zdolności 32 tys. ton/rok czy instalacje do unieszkodliwiania odpadów o łącznej wydajności ok. 1,5 mln ton/rok. Trudno byłoby mówić o tych efektach, gdyby nie znaczące środki finansowe, przeznaczone na ten cel.

W 2014 r. na przedsięwzięcia prośrodowiskowe – jak wynika z informacji GUS-u – wyasygnowano ok. 14,2 mld zł. To o niemal jedną trzecią więcej niż w 2013 r. Dodatkowo zanotowano wzrost (o blisko jedną czwartą) nakładów na środki trwałe w obszarze gospodarki wodnej, które osiągnęły poziom ok. 3,8 mld zł.

Jakie były źródła finansowania tych zadań? Jeśli chodzi o inwestycje ukierunkowane na ochronę środowiska, 50,7% stanowiły środki własne, zaś 25,1% pieniędzy pozyskano z funduszy ekologicznych, pożyczek i kredytów. Fundusze zagraniczne pokryły 19,2% nakładów, z budżetu wyasygnowano 2,2% środków, zaś 2,9% stanowiły inne źródła. Inaczej rozkładała się struktura źródeł finansowania projektów w gospodarce wodnej. Tu najwięcej środków pochodziło z zagranicy (31,1%), dopiero na drugim miejscu były środki własne (27,3% nakładów). Fundusze ekologiczne, pożyczki i kredyty stanowiły 18,4%, a budżet – 21,2%.

W minionym roku największe nakłady na środki trwałe w ochronie środowiska poniesiono w województwach: śląskim (15,8% ogółu nakładów), mazowieckim (15,1%) oraz wielkopolskim (10,1%). W tym czasie natomiast województwa dolnośląskie i małopolskie postawiły na przedsięwzięcia w obszarze gospodarki wodnej (odpowiednio 20,4% i 14% ogółu nakładów). Z kolei najmniej inwestowano na Warmii i Mazurach (1,8%), Podkarpaciu (2,5%), w Lubuskiem (2,6%) i na Podlasiu (2,6%).W gospodarce wodnej najmniejsze nakłady były w województwach świętokrzyskim (1,7%), podlaskim (1,8%) oraz łódzkim (2,5%) – rys. 1.

Rys. 1. Nakłady na środki trwałe na ochronę środowiska i gospodarkę wodną wg województw w 2014 r.

Najwyższy wzrost nakładów na środki trwałe na ochronę środowiska w 2014 r., w porównaniu do wielkości nakładów poniesionych na ten cel w poprzednim roku, zaobserwowano w województwach wielkopolskim (o 120,1%), lubelskim (o 81,8%) i dolnośląskim (o 80,5%). Natomiast największe spadki w tym zakresie wystąpiły na Podkarpaciu (o 38,5%), Warmii i Mazurach (o 24,7%) oraz w Łódzkiem (o 11,5%). W gospodarce wodnej wzrost nakładów wystąpił m.in. w woj. dolnośląskim (o 93,4%), mazowieckim (o 64,0%) oraz warmińsko-mazurskim (o 46,6%). Spadek w tym obszarze w porównaniu do roku poprzedniego zaobserwowano jedynie w czterech województwach – pomorskim (o 31,2%), zachodniopomorskim (o 19,9%), świętokrzyskim (o 19,0%) i śląskim (o 11,5%).

Zgodnie z Polską Klasyfikacją Statystyczną Dotyczącą Działalności i Urządzeń Związanych z Ochroną Środowiska, wyróżnia się dziewięć dziedzin ochrony środowiska. Należą do nich ochrona powietrza atmosferycznego i klimatu, gospodarka ściekowa i ochrona wód, gospodarka odpadami, ochrona i przywrócenie wartości użytkowej gleb oraz ochrona wód podziemnych i powierzchniowych, zmniejszenie hałasu i wibracji, ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazu, ochrona przed promieniowaniem jonizującym, a także działalność badawczo-rozwojowa i inna działalność związana z ochroną środowiska.

Mając na względzie powyższą klasyfikację, największe nakłady w 2014 r. poniesiono na: gospodarkę ściekową i ochronę wód (44,2% ogółu nakładów) oraz ochronę powietrza atmosferycznego i klimatu (32%). Wzrost nakładów w stosunku do 2013 r. na ww. dziedziny kształtował się na poziomie odpowiednio 12 i 76%, zaś na pozostałe obszary – łącznie o ok. 29%.

Nakłady na środki trwałe służące gospodarce ściekowej i ochronie wód wyniosły 6,3 mld zł. Najwięcej środków na ten cel wyasygnowano na Mazowszu (17% ogółu nakładów na gospodarkę ściekową i ochronę wód), Śląsku (15,1%) i Wielkopolsce (10,5%), najmniej zaś w województwach podlaskim (1,7%), warmińsko-mazurskim (2,1%) oraz zachodniopomorskim (2,5%). 4,6 mld zł przeznaczono z kolei na inwestycje służące ochronie powietrza atmosferycznego i klimatu (urządzenia do redukcji zanieczyszczeń oraz nowe techniki i technologie spalania paliw wraz z modernizacją kotłowni i ciepłowni). Liderami w tym zakresie były trzy regiony: Mazowsze (20,1%), Śląsk (15%) i Dolny Śląsk (12,5%). Zdecydowanie najmniej środków wydawano na ten cel w woj. podkarpackim (0,6%), podlaskim (0,7%) i warmińsko-mazurskim (0,9%).

Nakłady na gospodarkę odpadami stanowiły 13,9% ogółu nakładów na ochronę środowiska, na zmniejszenie hałasu i wibracji wydano 3,9% środków, zaś na pozostałą działalność – łącznie 4,9%, w tym na ochronę różnorodności biologicznej i krajobrazu 0,6%, na ochronę gleb, wód podziemnych i powierzchniowych 0,5% oraz 0,05% na działalność badawczo rozwojową.

GUS zaznaczył również, że od kilku lat nie zmienia się struktura grup inwestorów w ochronę środowiska. Najczęściej zatem inwestują przedsiębiorstwa (których udział w nakładach w 2014 r. wyniósł 69,6%), następnie gminy (z udziałem 23,3%), a w dalszej kolejności jednostki budżetowe (7,2%).

Nakłady na gospodarkę wodną
Do inwestycji związanych z gospodarką wodną zalicza się budowę ujęć służących do poboru wody (łącznie z urządzeniami uzdatniającymi oraz wodną siecią magistralną i rozdzielczą), budowę laboratoriów kontroli jakości wody (w tym automatycznych stacji pomiaru jakości wody), a także budowę zbiorników retencyjnych (poza zbiornikami przeciwpożarowymi i wyrównania dobowego), stopni wodnych, żeglugowych i energetycznych oraz śluz i jazów, regulację rzek i zabudowę potoków, budowę obwałowań przeciwpowodziowych oraz stacji pomp na zawalach i obszarach depresyjnych.

Główny strumień nakładów, wynoszących łącznie 3,8 mld zł, trafił na budowę infrastruktury zapewniającej wodę pitną (29,7%). Grupą inwestorów o największym udziale nakładów w tym obszarze były jednostki budżetowe – 54%. Inwestowały one przede wszystkim w infrastrukturę przeciwpowodziową, zbiorniki i stopnie wodne, regulację, zabudowę rzek i potoków górskich. Udział pozostałych grup, tj. przedsiębiorstw i gmin stanowił odpowiednio 27,4% i 18,6% (rys. 2).

Rys. 2. Nakłady na środki trwałe służące gospodarce wodnej w latach 2000, 2005, 2010, 2013, 2014.

Efekty rzeczowe inwestycji
Jak wspomniano na wstępie, w wyniku realizacji ww. inwestycji w 2014 r. powstało 57 oczyszczalni ścieków, w tym 51 oczyszczalni ścieków komunalnych. Obiektów tych zbudowano o 17 mniej niż w 2013 r. Ich łączna przepustowość wynosi 51 tys. m3 ścieków/dobę. Ponadto do eksploatacji przekazano niemal 6,4 tys. km sieci kanalizacyjnej odprowadzającej ścieki oraz 657 km sieci kanalizacyjnej na wody opadowe. Był to wynik porównywalny do poziomu inwestycyjnego w zakresie budowy sieci kanalizacyjnej w 2013 r.

Natomiast w obszarze ochrony powietrza odnotowano blisko dwukrotny wzrost w stosunku do roku 2013 r. – jeśli chodzi o zainstalowane urządzenia do redukcji zanieczyszczeń pyłowych. Ich łączna zdolność wynosi 32 tys. ton/rok. Zdecydowanie mniej natomiast inwestowano w urządzenia do neutralizacji zanieczyszczeń gazowych.

W 2014 r. przekazano do eksploatacji również instalacje do unieszkodliwiania odpadów, o łącznej wydajności ok. 1,5 mln ton/rok (44% tego typu obiektów stanowiły składowiska). W porównaniu do 2013 r., zdolność zrealizowanych instalacji służących zagospodarowaniu odpadów wzrosła o 25%.

Natomiast w rezultacie poczynionych inwestycji w obszarze gospodarki wodnej oddano do użytku urządzenia zaopatrzenia w wodę o łącznej wydajności ok. 130 tys. m3/dobę (o 34% mniej niż w 2013 r.), w tym ok. 55% stanowiły stacje uzdatniania wody. Wydajność nowo oddanych ujęć wodnych była mniejsza o ok. 27% w stosunku do roku poprzedniego i wyniosła ok. 57 tys. m3/dobę, zaś wydajność urządzeń uzdatniania wody stanowiła ok. 60% wydajności urządzeń oddanych w 2013 r. Ponadto wybudowano 13 zbiorników wodnych (o pięć więcej niż w roku poprzednim), o łącznej pojemności ok. 0,6 mln m3 (ośmiokrotnie mniejszej niż w 2013 r.). Wyregulowano 374 km rzek, tj. o 26% więcej niż w 2013 r., oraz poddano budowie i modernizacji 308 km obwałowań przeciwpowodziowych (blisko dwa razy więcej niż w 2013 r.).

fot. na otwarcie pixabay.com